Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική
Bolano Roberto
μετάφραση: Κρίτων ΗλιόπουλοςΆγρα, 2014
“Παρουσιάζοντας διάφορους συγγραφείς που επιδίδονται παράλληλα σε μαζικές δολοφονίες, δύο αδελφούς που συγγράφουν και κατευθύνουν μια συμμορία ποδοσφαιρόφιλων χουλιγκάνων, και έναν ποιητή ο οποίος σχηματίζει τους στίχους του στους αιθέρες, μέσα από τον καπνό που αφήνει η εξάτμιση του αεροπλάνου, η “Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική” καταγράφει τις ζωές ενός εσμού ανθρώπων προερχόμενων από μια πτυχή της παγκόσμιας λογοτεχνίας που διακρίνεται για την εξωφρενικά γόνιμη φαντασία της. Με πνεύμα καυστικό και δεξιοτεχνική ευφράδεια, αυτός ο εγκυκλοπαιδικός καταρράκτης φανταστικών Αμερικανών συγγραφέων, από το βόρειο και το νότιο ημισφαίριο, είναι ένα αριστούργημα του Μπολάνιο, τρομακτικά αστείο και αφάνταστα ευρηματικό, που τον έκανε διάσημο σε όλο το ισπανόφωνο κοινό.”
Εθνικισμός και λογοτεχνία; Πόσο αντίθετες και μόνο ακούγονται αυτές οι δύο λέξεις…Ο Μπολάνιο, στο βιβλίο του “Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική”, παρουσιάζει δεκάδες λογοτέχνες της Αμερικής που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπηρέτησαν τον ναζισμό, φλέρταραν με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα ή γοητεύτηκαν από αυτά.
Πρώτο κοινό χαρακτηριστικό των λογοτεχνών που παρουσιάζονται είναι το γεγονός πως είναι και δεν είναι λογοτέχνες. Επιθυμούν διακαώς να ενταχθούν σε λογοτεχνικούς κύκλους, η κριτική όμως τους αγνοεί, τους περιθωριοποιεί, δεν τους αποδέχεται. Το έργο τους απευθύνεται στους ναζιστές και τους δυσαρεστημένους, τους αλκοολικούς και τους περιθωριοποιημένους ενώ η κοινωνία των γραμμάτων, τρομαγμένη, προσπαθεί να τους συντρίψει. Η ειρωνεία του Μπολάνιο φτάνει στα άκρα. Ο αφηγητής δεν τοποθετείται απέναντι στα πρόσωπα και τις επιλογές τους, απλά σταχυολογεί και παραθέτει στοιχεία από τον βίο και το έργο τους αφήνει τον αναγνώστη να πάρει θέση. Οι ευφάνταστες πλην όμως “αστείες” υποθέσεις των έργων ανταποκρίνονται απόλυτα στο ναζιστικό εικαστικό ιδεώδες, και θυμίζουν τη γελοιότητα του κινηματογράφου των “λευκών τηλεφώνων” που άνθισε στην Ιταλία του Μουσολίνι. Είναι λοιπόν αυτό το βιβλίο του Μπολάνο μια μαύρη βίβλος της αντι-λογοτεχνίας με παραδείγματα από τη νοοτροπία και τις πρακτικές συγγραφέων και εκδοτών που εκτρέφουν τις ιδέες του εθνικισμού.
Εξάλλου, ο αετός που επιλέχθηκε για το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης θυμίζει στον αναγνώστη το αντιπαθητικό πουλί του γνωστού μας πραξικοπήματος.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο της Χιλής, 1953 – Βαρκελώνη 2003)
Συγγραφέας -των- συγγραφέων, Χιλιανός με αλήτικη ζωή και απείθαρχη συμπεριφορά, που σημάδεψε τους ομοτέχνους του στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη όσο κανένας άλλος της γενιάς του. Γεννήθηκε στη Χιλή, αλλά σε ηλικία 13 ετών μετανάστευσε με την οικογένειά του στο Μεξικό. Το 1973 αποφάσισε να επιστρέψει στη Χιλή προκειμένου να στηρίξει το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Αλλιέντε, έφτασε όμως λίγες μέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Πινοσέτ. Συνελήφθη για τη συμμετοχή του στην αντίσταση ενάντια στη δικτατορία, ενώ μετά την απελευθέρωσή του επέστρεψε στο Μεξικό, απ’ όπου αργότερα μετανάστευσε στην Ισπανία (1978) για να εγκατασταθεί οριστικά στην Blanes, μια μικρή παραθαλάσσια πόλη της Καταλωνίας. Πέθανε στη Βαρκελώνη το 2003 από μια δυσλειτουργία του ήπατος, η οποία τον ταλαιπωρούσε για περισσότερο από μία δεκαετία. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1975. Ωστόσο, αν και ξεκίνησε από την ποίηση, γρήγορα στράφηκε στην πεζογραφία• έγραψε συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και μυθιστορήματα. Για το μυθιστόρημά του “Los detectives salvajes” τιμήθηκε με τα βραβεία Herralde (1998) και Romulo Gallegos (1999), ενώ για το “Llamadas telefonicas” (“Τηλεφωνήματα”, 2009, Εκδόσεις Άγρα) τού απονεμήθηκε το 1998 το Premio Municipal de Santiago de Chile, η ανώτατη λογοτεχνική διάκριση στη Χιλή. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, “2666” (εκδ. Άγρα, 2011), θεωρείται η κορύφωση της μυθοπλαστικής του ικανότητας, κέρδισε το 2004, έναν χρόνο μετά το θάνατο του συγγραφέα, το βραβείο Salambo για το καλύτερο ισπανόφωνο μυθιστόρημα. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και η επιρροή του θεωρείται από τις σημαντικότερες στη σύγχρονη ισπανόφωνη λογοτεχνία.
