Ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Elia Kazan, που γεννήθηκε στην Τουρκία, είναι γνωστός για τις επιτυχίες του στο θέατρο και στον κινηματογράφο, συμπεριλαμβανομένων των “A Streetcar Named Desire”, “On the Waterfront” και “East of Eden”.
Ο Elia Kazan γεννήθηκε από Έλληνες γονείς που ζούσαν στην Τουρκία στις 7 Σεπτεμβρίου 1909. Κατόπιν η οικογένειά του μετανάστευσε, μεγάλωσε στην πόλη της Νέας Υόρκης και παρακολούθησε το Williams College και το Πανεπιστήμιο Yale. Ως διευθυντής θεάτρου, συνεργάστηκε με μεγάλους συγγραφείς όπως ο Arthur Miller και ο Tennessee Williams. Στο Hollywood, σκηνοθέτησε βραβευμένες ταινίες όπως το “Streetcar Named Desire” και το “On The Waterfront“, με πρωταγωνιστή τον Marlon Brando και το “East of Eden” με τον James Dean. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Kazan έλαβε τρία βραβεία Tony και δύο βραβεία Όσκαρ για το σκηνοθετικό του έργο. Συχνά ήταν αμφιλεγόμενος, κυρίως όταν ονόμασε τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος σε κυβερνητική έρευνα του 1952. Πέθανε στην πόλη της Νέας Υόρκης το 2003.
Πρώιμη ζωή και εκπαίδευση
Ο Elia Kazan (Ηλίας Καζαντζόγλου) γεννήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1909 στην Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς του, ο Γιώργος και η Αθηνά Καζαντζόγλου, ήταν Έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία. “Έκοψαν” το επώνυμό τους στο “Καζάν” το 1913, όταν η οικογένεια μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου ο πατέρας του Καζάν υποστήριξε την οικογένεια δουλεύοντας ως έμπορος χαλιών.
Ο Καζάν έλαβε εκπαίδευση σε δημόσια σχολεία στη Νέα Υόρκη και αργότερα στο προάστιο New Rochelle, στη Νέα Υόρκη. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο του New Rochelle, παρακολούθησε το Williams College στη Μασαχουσέτη από όπου αποφοίτησε το 1930. Από το 1930 έως το 1932, σπούδασε δράμα στο Πανεπιστήμιο του Yale.
Φιλμογραφία και Σκηνοθεσία της δεκαετίας του ’30 και του ’40
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, ο Καζάν εντάχθηκε στο πειραματικό Θέατρο Ομίλου της Νέας Υόρκης. Εκεί ασχολήθηκε με το στυλ “μεθόδου” της δράσης, η οποία ενθαρρύνει τους ηθοποιούς να αντλούν από τις προσωπικές τους εμπειρίες και να εκφράζονται με έντονη συγκίνηση στη σκηνή. Αφού το θέατρο του Ομίλου διαλύθηκε το 1941, ο Καζάν μετατόπισε τη σταδιοδρομία του από την ηθοποιία στη σκηνοθεσία. Ένα από τα πρώτα σκηνοθετικά του έργα ήταν “The Skin of Our Teeth” το 1942.
Ο Καζάν γνώρισε επίσης επιτυχία ως σκηνοθέτης κινηματογράφου στο Χόλιγουντ τη δεκαετία του 1940. Το πρώτο μεγάλο κινηματογραφικό του έργο ήταν η προσαρμογή του μυθιστορήματος “A Tree Grows in Brooklyn“ το 1945. Ακολούθησαν αρκετές ταινίες που αναδείκνυαν κοινωνικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της “Gentleman’s Agreement” του 1947, ενός κατηγορητηρίου του αντισημιτισμού, και του “Pinky” του 1949 -ενός δράματος για τον διαφυλετικό γάμο.
Το 1947, ο Kazan ίδρυσε το Actors Studio στη Νέα Υόρκη, μια οργάνωση που θα προσέφερε ευκαιρίες κατάρτισης και επίδοσης στις επόμενες γενιές των συντελεστών της μεθόδου. Ο Kazan κέρδισε δύο βραβεία Tony (δύο για καλύτερος σκηνοθέτης) στα τέλη της δεκαετίας του ’40 -ένα για το “All My Sons” (1947) του Arthur Miller και ένα για το “Death of a Salesman“ (1949) του Miller. Ο Kazan σκηνοθέτησε επίσης το “A Streetcar Named Desire” του Tennessee Williams, το οποίο έκανε ένα μεγάλο αστέρι του Marlon Brando το 1947.
Κινηματογράφηση και διαμάχη στη δεκαετία του 1950
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Καζάν πήγε στο Χόλιγουντ, στην Καλιφόρνια, για να κατευθύνει την κινηματογραφική έκδοση του “A Streetcar Named Desire”, ενώ ο Brando διαδραματίζει και πάλι τον ηγετικό ρόλο του ακατέργαστου Stanley Kowalski και η Vivien Leigh, που αντικατέστησε τη Jessica Tandy, στο ρόλο της Blanche DuBois. Ο Καζάν σκηνοθέτησε επίσης τον Μπράντο στο “Viva Zapata!“ (1952), ένα βιογραφικό φιλμ για τον Μεξικανό επαναστάτη Emiliano Zapata.
Η σταδιοδρομία του Καζάν διακόπτεται από τις αλληλεπιδράσεις του με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριότητων, μια ομοσπονδιακή επιτροπή που ερευνά τους δεσμούς των Αμερικανών με τον κομμουνισμό την εποχή του. Υπό την πίεση της HUAC, ο Καζάν ομολόγησε τη διετή συμμετοχή του σε αμερικανική κυψέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, όταν ήταν μέλος του Θεατρικού Ομίλου στη δεκαετία του ’30. Ονομάτισε επίσης οκτώ συναδέλφους του μέλη του Θεατρικού Ομίλου που είχαν προσχωρήσει (χαρακτηριστικό παράδειγμα όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως Κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει στην Ευρώπη). Αυτή η συνεργασία με την HUAC κατέληξε σε πολλές από τις φιλίες και τις εργασιακές σχέσεις του Καζάν.
Ωστόσο, ο Kazan έκανε μια επαγγελματική μεταστροφή το 1954 με την ταινία “On the Waterfront”, με πρωταγωνιστή τον Marlon Brando ως λιμενεργάτη και πρώην μπόξερ που αντιμετωπίζει τα διεφθαρμένα, mob-run συνδικάτα του μπλε κολάρο στη γειτονιά του New Jersey. Ο Μπράντο και ο Καζάν βραβεύτηκαν και οι δύο με Όσκαρ για το έργο τους σε αυτήν την ταινία. Την επόμενη χρονιά ο Καζάν σκηνοθέτησε τον James Dean στο “East of Eden”, μια προσαρμογή ενός μυθιστορήματος του John Steinbeck.
Στη σκηνή, ο Καζάν συνέχισε να δουλεύει με σημαντικούς θεατρικούς συγγραφείς, ειδικά τον Tennessee Williams (“Cat on Hot Tin Roof” και “Sweet Bird of Youth” υπό από τις κατευθυντήριες γραμμές του Καζάν στη δεκαετία του 1950).
Ύστερη καριέρα και Διακρίσεις
Ο Καζάν είχε αρκετές επιπλέον κινηματογραφικές επιτυχίες στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Μία ήταν το “Wild River“, με πρωταγωνιστές τους Montgomery Clift και Lee Remick. Άλλη ήταν το ”Splendor in the Grass”, με τη Natalie Wood και τον νεοφερμένο Warren Beatty. Το “America, America“, μια ταινία με βάση το οικογενειακό υπόβαθρο του Καζάν, του έδωσε την τελευταία του υποψηφιότητα για το Όσκαρ καλύτερου σκηνοθέτη. Σκηνοθέτησε μια αναγνωρισμένη σκηνική παραγωγή του Arthur Miller “After the Fall“ το 1964.
Ο Καζάν έγραψε πολλά μυθιστορήματα στη δεκαετία του 1960 και στη δεκαετία του ’70 και το 1988 δημοσίευσε μια βιογραφία με τίτλο “Elia Kazan: A Life”. Το 1999 του απονεμήθηκε τιμητικό βραβείο Όσκαρ για το σύνολο του έργου του από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου. Αυτό το βραβείο δημιούργησε κάποια διαμάχη στο Hollywood, όπου ο καθένας δεν είχε συγχωρήσει τη συνεργασία του Kazan στη δεκαετία του ’50 με την HUAC.
Ο Kazan πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 2003, σε ηλικία 94 ετών, στη Νέα Υόρκη. Είχε παντρευτεί τρεις φορές: με τη θεατρική συγγραφέα Molly Day Thacher (από το 1932 μέχρι το θάνατό της το 1963), με την ηθοποιό Barbara Loden (από το 1967 μέχρι το θάνατό της το 1980) και την Frances Rudge (το 1982).
Άλλες πηγές:
www.biography.com/people/elia-kazan
www.el.wikipedia.org
