25 εικαστικοί με αναπηρία… 25 λογοτέχνες… 5 πόλεις…
H ARTOGETHER–Τέχνη Ατόμων Με και Χωρίς Αναπηρία, εγκαινιάζει την περιοδεύουσα έκθεση «Ταξιδεύοντας την Τέχνη», στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας, στον Βόλο. Η έκθεση αποτελεί καρπό του ομώνυμου διετούς προγράμματος και υποστηρίζεται από το Γραφείο Διασύνδεσης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και από την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών.
Η έκθεση «Ταξιδεύοντας την Τέχνη» έρχεται να δώσει τη δική της απάντηση στο ερώτημα «Πώς θα ήταν αν η τέχνη ταξίδευε ελεύθερα πέρα από συμβάσεις, προκαταλήψεις, όρια και εμπόδια;». Τα έργα 25 εικαστικών με αναπηρία συνδιαλέγονται με τα χειρόγραφα 25 λογοτεχνών, οι οποίοι εμπνεύστηκαν από τα πρώτα. Στόχος αυτής της γόνιμης προσέγγισης είναι να προβληθεί ευρέως το έργο καλλιτεχνών με αναπηρία, η ισότιμη καλλιτεχνική δημιουργία ατόμων με και χωρίς αναπηρία, καθώς και η μεταξύ τους συνεργασία.
Το mikrofwno.gr συνάντησε την Πρόεδρο της οργάνωσης Δέσποινα Ασλανίδου, καθώς και την Κατερίνα Ρόμπερτσον-Κουρούκλη Σκηνοθέτη-Δραματοθεραπεύτρια
Κυρία Ασλανίδου, πότε δημιουργήθηκε η Artοgether;
Η ARTOGETHER-Τέχνη Ατόμων Με και Χωρίς Αναπηρία (Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία) δημιουργήθηκε πριν από τριάντα ακριβώς χρόνια με την επωνυμία Very Special Arts Hellas – Ελληνική Εταιρεία Καλλιτεχνικών Προγραμμάτων Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες.Ήταν ο πρώτος φορέας στην Ελλάδα που είχε στον πυρήνα της δραστηριότητας του την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία στον πολιτισμό και τις τέχνες. Με το νέο της όνομα η οργάνωση δηλώνει πιο ξεκάθαρα την προτεραιότητα που πάντα έδινε στις συμπεριληπτικές δράσεις, δηλαδή κοινές δράσεις ατόμων με και χωρίς αναπηρία.
Ποια είναι η δράση της και ποιος ο σκοπός της;
Η ARTOGETHER-Τέχνη Ατόμων Με και Χωρίς Αναπηρία έχει ως στόχο να προσφέρει στα άτομα με αναπηρία ισότιμες ευκαιρίες καλλιτεχνικής δημιουργίας και συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Από την ίδρυση του μέχρι σήμερα ο φορέα μας έχει διοργανώσει ή συμμετάσχει σε εκατοντάδες προγράμματα και δράσεις εντός και εκτός Ελλάδας σχετικά με τη διεύρυνση της πρόσβασης στην τέχνη των ατόμων με αναπηρία και με την προβολή των καλλιτεχνικών επιτευγμάτων τους. Αξίζει να αναφερθούν η συμμετοχή σε Διεθνές Φεστιβάλ της VSA International στην Ουάσινγκτον με έργα τεσσάρων Ελλήνων εικαστικών με αναπηρία, οι οποίοι επιλέχθηκαν μεταξύ πολλών υποψηφίων από όλο τον κόσμο, ενώ σε σχετικό συνέδριο παρουσιάστηκε το τριετές πρόγραμμα «Τέχνη χωρίς φραγμούς» που εκπόνησε ο φορέας στην Ελλάδα για την προσβασιμότητα. Σήμερα, μέσα στους κόλπους του φορέα λειτουργούν τέσσερις μεικτές (με και χωρίς αναπηρία) ομάδες νέων ενηλίκων – η ομάδα Εικαστικών, η ομάδα Κινητικού Αυτοσχεδιασμού, η Μουσικοθεατρική ομάδα και η ομάδα Θεατρικού Παιχνιδιού – τα μέλη των οποίων συναντώνται εβδομαδιαία στον φιλόξενο χώρο, που διαθέτει η οργάνωση, στην Αθήνα στην περιοχή Ζωγράφου, για να προετοιμάζουν τις δράσεις που κάθε χρόνο παρουσιάζουν στο κοινό. Παράλληλα, ο φορέας διοργανώνει ξεναγήσεις για ομάδες ατόμων με αναπηρία σε μουσεία και σε άλλους αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς χώρους. Συνεχίζει, επίσης, κατόπιν αιτήματος, και το επιτυχημένο πρόγραμμα καλλιτεχνικών εργαστηρίων μέσα σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης με κοινές δραστηριότητες μελών των ομάδων του και μαθητών των σχολείων.
Πείτε μου λίγα λόγια για το πρόγραμμα «Ταξιδεύοντας την Τέχνη»
Το πρόγραμμα «Ταξιδεύοντας την Τέχνη» είναι ένα διετές πρόγραμμα που δίνει την ευκαιρία σε 25 εικαστικούς με αναπηρία, πλαισιωμένους από 25 λογοτέχνες, να αναδείξουν και να ταξιδέψουν την τέχνη τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και να προσεγγίσουν, χωρίς περιορισμούς, ένα ευρύτερο κοινό. Έπειτα από ανοιχτό κάλεσμα σε όλη την Ελλάδα, συγκεντρώθηκαν 194 έργα εικαστικών με αναπηρία, από τα οποία επιλέχθηκαν 25 έργα από μια κριτική επιτροπή συμπεριλαμβανόμενων και καθηγητών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Στη συνέχεια κάθε έργο αποδόθηκε τυχαία σε έναν λογοτέχνη, από τον οποίο ζητήθηκε να εκφράσει χειρόγραφα τις σκέψεις και τα συναισθήματα που του δημιούργησε το συγκεκριμένο εικαστικό έργο. Στη διαδικασία αυτή συνεργαστήκαμε με το Γραφείο Διασύνδεσης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών. Ανάμεσα στους λογοτέχνες που απλόχερα μας χάρισαν τα χειρόγραφά τους, είναι ο Γιώργος Μπράμος και η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, που έφυγαν και οι δύο από κοντά μας τους τελευταίους μήνες. Το αποτέλεσμα αυτού του διαλόγου παρουσιάζεται στην έκθεση «Ταξιδεύοντας την Τέχνη» και στο ομώνυμο λεύκωμα, στο οποίο αποτυπώνονται τα έργα, τα χειρόγραφα και οι σκέψεις των δημιουργών. Το λεύκωμα διατίθεται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία της Αθήνας, ελπίζουμε σύντομα και του Βόλου και στα γραφεία της ARTOGETHER στην Αθήνα. Η έκθεση περιοδεύει σε πέντε εκθεσιακούς χώρους χάρη στη φιλοξενία του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Εκκινώντας από την Αθήνα και το Ιστορικό Αρχείου του ΠΙΟΠ τον Οκτώβριο του 2019, η έκθεση θα περιοδεύσει σε τέσσερις τόπους: τον Βόλο, τα Ιωάννινα, τη Σπάρτη και το νησί της Τήνου. Σε κάθε σταθμό, η έκθεση πλαισιώνεται από καλλιτεχνικές δράσεις των ομάδων του φορέα μας και από βιωματικά εργαστήρια για άτομα με και χωρίς αναπηρία. Στον Βόλο η Μουσικοθεατρική ομάδα της ARTOGETHER θα παρουσιάσει διασκευή του γνωστού έργου του Σαίξπηρ «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας», στο κινηματοθέατρο Αχίλλειον το Σάββατο 15 Φεβρουαρίου και την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου θα συντονίσει το βιωματικό εργαστήρι «Προετοιμάζοντας μια παράσταση», στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας. Στόχος του προγράμματος είναι να προβληθεί ευρέως το έργο καλλιτεχνών με αναπηρία, η ισότιμη καλλιτεχνική δημιουργία ατόμων με και χωρίς αναπηρία, καθώς και η μεταξύ τους συνεργασία. Όλα τα παραπάνω γίνονται πραγματικότητα χάρη στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) και την αποκλειστική δωρεά που παρέχει για την υλοποίηση του προγράμματος.
Τελικά πόσο όσο ανοιχτοί είμαστε στο διαφορετικό από εμάς;
Δεν θα ήθελα να απαντήσω σαν να ήμασταν όλοι ένα. Στις μέρες μας υπάρχουν όλο και πιο πολλοί άνθρωποι που δεν είναι μόνο ανοιχτοί, αλλά αναζητούν το διαφορετικό. Θέλω να πιστεύω πως οι περισσότεροι που το φοβούνται, είναι επειδή δεν το γνωρίζουν. Η πληροφόρηση και η γνωριμία κάνουν το διαφορετικό οικείο και αποδεκτό. Είναι καταστροφικό να προσπαθούμε να εξομοιώσουμε τους ανθρώπους . Όλοι είμαστε διαφορετικοί. Σημασία έχει να δούμε τα θετικά σημεία κάθε ανθρώπου, πολλά ή λίγα, και να χτίσουμε πάνω σε αυτά.
Πιστεύετε ότι θα καταφέρουμε ποτέ να ξεφύγουμε από στερεότυπη έννοια του “ειδικού”;
Μέσα στην τέχνη δεν υπάρχουν «ειδικοί». Όσοι δουλεύουν με διαφορετικούς ανθρώπους με εργαλείο την τέχνη έχουν το προνόμιο να μην χρειάζεται να είναι ειδικευμένοι. Αρκεί να είναι έμπειροι καλλιτέχνες και να δέχονται ότι η τέχνη από μόνη της έχει μία ευρύτητα που επιδέχεται πολλούς διαφορετικούς τρόπους έκφρασης. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος, υπάρχει αυθόρμητο και προσποιητό, αληθινό και ψεύτικο. Χορογράφος συνεργάτης μας που δουλεύει με χορευτές πολύ περιορισμένης κίνησης το έχει θέσει πολύ όμορφα: «χορεύεις με ένα χέρι, με μία κίνηση του κεφαλιού, με το βλέμμα σου. Τα πάντα είναι χορός». Οι άνθρωποι με αναπηρία, επίσης, δεν έχουν ειδικές ανάγκες. Η αλήθεια είναι πως παλαιότερα ο όρος «ειδικές ανάγκες» θεωρείτο δόκιμος. Μετά όμως από μια σχετική παγκόσμια συζήτηση, τα άτομα με αναπηρία υποστήριξαν πως δεν έχουν ειδικές ανάγκες, έχουν τις ανάγκες που έχει όλος ο κόσμος. Και μια αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου είναι δημιουργία μέσα από την τέχνη.
Κυρία Ασλανίδου «πώς θα ήταν αν η τέχνη ταξίδευε ελεύθερα πέρα από συμβάσεις, προκαταλήψεις, όρια και εμπόδια;»
Η αλήθεια είναι πως μάλλον το ερώτημα που θέτουμε είναι λάθος! Η τέχνη είναι πέρα και πάνω από συμβάσεις και προκαταλήψεις. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που δεν μπορούν να ξεφύγουν από στεγανά και δημιουργούν εμπόδια. Η κοινωνία είναι που ταξινομεί τους ανθρώπους σε ικανούς και μη. Η τέχνη, αντίθετα, μπορεί να υπερβαίνει όρια και σύνορα και να χτίζει γέφυρες ανάμεσα στους ανθρώπους, τους πολιτισμούς, τις θρησκείες και τις γενιές και αυτός είναι λόγος που το μότο και η φιλοσοφία του φορέα μας είναι «η τέχνη σπάει φραγμούς, ενώνει ανθρώπους». Φανταζόμαστε, λοιπόν, και εργαζόμαστε για έναν κόσμο που ο καθένας και η καθεμία θα δημιουργεί τέχνη με όποιον τρόπο μπορεί και θέλει. Και μέσω αυτής θα μπορεί να ανοίγει δρόμους και να συνυπάρχει με τους άλλους.
Επόμενη δράση σας;
Εκτός από τους επόμενους σταθμούς της έκθεσης για τους οποίους εργαζόμαστε πυρετωδώς αυτή τη στιγμή, ο κορμός της δουλειάς μας είναι οι τέσσερις σταθερές καλλιτεχνικές ομάδες που λειτουργούν χρόνια με παλιά και νέα μέλη. Συνεχές μέλημα μας είναι να παραμένουν αυτές οι ομάδες ενεργές και μέσα από αυτές θα γεννηθεί η επόμενη δράση. Παράλληλα ψάχνοντας τρόπους να αξιοποιήσουμε τη γνώση που αποκτήσαμε μέσα από το «Ταξιδεύοντας την Τέχνη», επεξεργαζόμαστε την ιδέα να δημιουργηθεί ένα εργαλείο για την οργανωμένη καταγραφή και προβολή όχι μόνο του έργου των εικαστικών με αναπηρία, αλλά και όλων των μορφών τέχνης σε όλη την Ελλάδα. Προς το παρόν είναι μια ιδέα, μόλις έχουμε κάτι παραπάνω από αυτό με χαρά θα το μοιραστούμε μαζί σας.
Κυρία Ρόμπερτσον-Κουρούκλη μιλήστε μου για τη δουλειά σας…. Πως είναι να δουλεύεις με άτομα με αναπηρία;
Η εφαρμογή του θεάτρου (δημιουργική, παιδαγωγική και θεραπευτική) στην ειδική αγωγή δεν ξεχωρίζει από το θέατρο για παιδιά. Το σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε τις δυνατές πλευρές των ατόμων που συμμετέχουν σε κάθε ομάδα και να τις προωθούμε. Είναι γνωστό ότι ορισμένα άτομα με αναπηρία έχουν και ιδιαίτερα προτερήματα. Τα παιδιά με σύνδρομο Down συνήθως είναι χαρισματικά στην αίσθηση του ρυθμού και της μουσικής. Επίσης άνθρωποι με δυσκολία όρασης γίνονται συχνά πολύ σπουδαίοι μουσικοί, γλύπτες και καλλιτέχνες. Η μουσικοθεατρική ομάδα «Της Δάφνης 8 Τα Καμώματα» μετά από πολλά χρόνια επιτυχούς λειτουργίας, ξεκινήσαμε το 1993, είναι ένας άτυπος θίασος, που αριθμεί από 15 έως 20 μέλη με ή χωρίς νοητική υστέρηση. Έχει ανεβάσει πολλές μουσικοθεατρικές παραγωγές που παρουσίασε σε διάφορα θέατρα της Αθήνας αλλά και σε πόλεις της περιφέρειας. Ο μουσικός και συνθέτης της ομάδας είναι ο Νικήτας Μαυρογιάννης και η σκηνοθέτης είναι η Dr. Κατερίνα Κουρούκλη-Ρόμπερτσον ειδική παιδαγωγός και δραματοθεραπεύτρια
Πως είναι η συνεργασία σας;
Υπάρχουν ακόμη μέλη στην ομάδας από τα παλιά χρόνια αλλά συγχρόνως έχουμε χάσει κάποιους αγαπημένους. Τα παλαιότερα μέλη έχουν αποκτήσει μία σημαντική εμπειρία με αποτέλεσμα να λειτουργούν με ενθουσιασμό και υπευθυνότητα πάνω στη σκηνή αλλά και να πλαισιώνουν με άνεση και ευρηματικότητα τους εκπαιδευτές στις περιπτώσεις καλλιτεχνικών συνενωτικών (inclusive) εργαστηρίων/σεμιναρίων δίνοντας μία πολύ θετική εικόνα για την αναπηρία .Φυσικά υπάρχουν πολλά νέα μέλη με και χωρίς αναπηρία. Οι εθελοντές είναι ένα σημαντικό μέρος της ομάδας και συχνά έχουμε άτομα που μένουν μαζί μας για πολλά έτη.
Αντιμετωπίσατε κάποια δυσκολία;
Η βασική μας δυσκολία είναι να βρίσκουμε πόρους για να λειτουργούμε. Δεν είναι εύκολο το ανέβασμα μιας παράστασης χωρίς χορηγίες. Πρακτικές δυσκολίες με τα μέλη αντιμετωπίζονται μέσα στην ομάδα, τις συζητάμε και προχωράμε. Έχουμε συγκεκριμένο συμβόλαιο το οποίο τηρούμε .
Τι σας έκανε να επιλέξετε το Όνειρο Θερινής Νυκτός;
Είναι ένα έργο χωρίς έναν πρωταγωνιστή, έχει να κάνει με έρωτες που είναι ένα θέμα στην ομάδα πολύ σημαντικό. Έχει μαγεία, χιούμορ και ένα όμορφο τέλος
Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε ένα έργο με άτομα με και χωρίς αναπηρία;
Τα έργα μας πάντα λειτουργούν με άτομα με και χωρίς αναπηρία. Τα μέλη επιλέγονται με βάση το ενδιαφέρον και το ταλέντο τους στο θέατρο και τη μουσική και αυτή η συνύπαρξη της μουσικής και του θεάτρου τους δίνει τη δυνατότητα να εκφραστούν σε πολλά δημιουργικά επίπεδα. Συνήθως τα άτομα χωρίς αναπηρία πλαισιώνουν το έργο και ως ηθοποιοί και ως μουσικοί, έχουν συχνά λιγότερο σημαντικούς ρόλους και είναι εκεί για να βοηθήσουν την ομαλή ροή του έργου.
Επόμενα σχέδια;
Θα θέλαμε να κάνουμε την ίδια παράσταση και στην Αθήνα ίσως στη σχολή Καλών Τεχνών τέλη Μαΐου.
INFO:
Εγκαίνια έκθεσης: 14 Φεβρουαρίου και ώρα 19:30 στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα Διάρκεια.
Έκθεσης:14-21 Φεβρουαρίου 2020 (πλην της Τριτης 18/2) Ώρες λειτουργίας: 10:00-17:00.
Επιμέλεια Έκθεσης: Νίκος Κόνιαρης, Σοφία Χρυσαφοπούλου.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
