Το πολιτικό θρίλερ του «Netflix» έκανε πάταγο όταν κυκλοφόρησε και απασχόλησε την δημοσιότητα για διάφορους λόγους. Αλλά, πόσοι γνωρίζουν ότι βασίζεται σε δύο έργα του Σαίξπηρ;
Το 2013, στην πλατφόρμα του «Netflix» κυκλοφόρησε το πολιτικό δράμα/θρίλερ House of Cards. Πρόκειται για τη δεύτερη τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου του συγγραφέα Μάικλ Τόμπς. Η πρώτη μεταφορά πραγματοποιήθηκε από το BBC στις αρχές της δεκαετίας του 90 και αποτελείται από δύο σεζόν.
Η αμερικάνικη εκδοχή είναι η μακροβιότερη από τις δύο. Πρωταγωνιστές της σειράς υπήρξαν ο Κέβιν Σπέισι ως ο μακιαβελικός πολιτικός Φράνκ Άντεργουντ και η Ρόμπι Ράιτ ως Κλέαρ Άντεργουντ, τη σύζυγο και συνεχές στήριγμα του Φράνκ. Η σχέση τους περνάει από πολλές φάσεις και μετατρέπεται από αγάπη, σε πολιτική σκοπιμότητα- η οποία καταλήγει σε αντιπαλότητα και μίσος. Στην αρχή της έκτης σεζόν λόγω της αποχώρησης του Σπέισι ( εξαιτίας των κατηγοριών σεξουαλικής παρενόχλησης), ο Φρανκ πεθαίνει εκτός σκηνής (μια θεατρική τεχνική, τόσο αρχαίας όσο και το θέατρο) και η Ρόμπι Ράιτ σηκώνει μόνη της το βάρος της τελευταίας, κακόφημης σεζόν.
Δρόμος των Άντεργουντ μέχρι τον Λευκό Οίκο είναι στρωμένος με ψέματα, δολοπλοκίες και δολοφονίες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πολιτική έχει χτιστεί πάνω σε αυτά και αποτελούν σταθερές στη μάχη για την εξουσία. Έτσι και αλλιώς, όπως έγραψε και ο Μακιαβέλλι, δε ζούμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο και ο Πολιτικός θα πρέπει να είναι πονηρός σαν αλεπού και δυνατός σαν λιοντάρι. Μόνο έτσι θα μπορέσει να κερδίσει, αλλά και να κρατήσει, τα πολυπόθητα σκήπτρα της εξουσίας.
Την άποψη αυτή ενστερνίζεται και ο «κακός» της σειράς, Φράνκ Άντεργουντ. Όπως και ο Ριχάρδος ο Τρίτος, έτσι και ο «φανταστικός» πολιτικός χρησιμοποιεί όλα τα μέσα στην διάθεση του για να γίνει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Στο περίφημο ιστορικό έργο του Σαίξπηρ «Ριχάρδος Γ ‘», ο πρωταγωνιστής είναι ένας έξυπνος, πεινασμένοι για δύναμη, αδίστακτο άτομο που δεν θα σταματήσει σε οποιοδήποτε κόστος να επιτύχει τη θέση του στο θρόνο της Αγγλίας. Βλέποντας τη σύγχρονη τηλεοπτική σειρά «House of Cards», συνειδητοποιεί κανείς ότι ο πρωταγωνιστής μοιράζεται πολλές αυτές τις ιδιότητες του Ριχάρδου, με μόνο επιφανειακές διαφορές να χωρίζουν τους δύο χαρακτήρες. Και οι δύο άνδρες είναι διεφθαρμένοι και χειραγωγοί. Και οι δύο είναι πρόθυμοι να υπονομεύσουν τους ανθρώπους γύρω τους (οι περισσότεροι από τους οποίους τους εμπιστεύονται), προκειμένου να προωθήσουν τις προσωπικές τους ατζέντες για να ανεβούν τη σκάλα της εξουσίας. Είναι η ατελείωτη επιδίωξη της εξουσίας που ωθεί και τους δύο άνδρες να γίνουν βίαιοι και αδίστακτοι.
Αν και μπορεί να είναι δύσκολο να «αγαπήσεις» έναν κακοποιό, και οι δύο χαρακτήρες εμφανίζουν απίστευτη νοημοσύνη και εκθαμβωτική πολιτική λαμπρότητα, που τους καθιστά εξαιρετικά συναρπαστικούς χαρακτήρες. Νωρίς στο έργο του Σαίξπηρ, ο Ρίτσαρντ δηλώνει στο κοινό το σχέδιό του για την απόκτηση του θρόνου, « Δεν έχει ζωή, ελπίζωꞏ και δεν πρέπει να πεθάνει ο Γεώργιος με την πρώτη πόστα πάει δέμα στον ουρανό. Πάω μέσα να ερεθίσω πιο πολύ το άχτι για τον Κλάρενς, με ψευτιές ατσαλωμένες μ’επιχειρήματα βαριά κι αν ο βαθύς σκοπός μου δεν αποτύχει, ο Κλάρενς δεν έχει άλλη ημέρα ζωή: αυτό αφού γίνει, ο Θεός ας πάρει στο έλεός του τον βασιλιά Εδουάρδο, να μ’ αφήσει εμένα τον κόσμο, ν’ αλωνίζω μέσα!» (Richard III, 1.1. 146–154). Ομοίως, ο Φράνκ Άντεργουντ λέει περίπου το ίδιο νωρίς στο ξεκίνημα της σειράς, όταν γυρίζει στην κάμερα κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας και δηλώνει: « Η εξουσία μοιάζει πολύ με την πώληση ακινήτων. Όλα αφορούν την τοποθεσία, την τοποθεσία, την τοποθεσία. Όσο πιο κοντά βρίσκεστε στην πηγή (της εξουσίας), τόσο υψηλότερη είναι η αξία της ιδιοκτησίας σας. Αιώνες από τώρα, όταν οι άνθρωποι παρακολουθούν αυτό το βίντεο, ποιος θα δει να χαμογελάει ακριβώς στην άκρη του πλαισίου;» (House Of Cards (Σεζόν 01, επεισόδιο 1). Τόσο ο Φρανκ όσο και ο Ρίτσαρντ είναι ουσιαστικά ασταμάτητοι στην εκτέλεση των φιλόδοξων σχεδίων τους και η θέαση τους είναι πραγματικά εντυπωσιακή.
Ο Φράνκ ( όπως και ο Ριχάρδος) δεν σταματάει όμως, όταν αναπόφευκτα καταφέρνει τον σκοπό του. Αποδεικνύεται πιο δύσκολο να κρατήσεις την καρέκλα σου στο « Oval Office», ειδικά να κέρδισες αυτή την θέση από τις συγκυρίες και όχι με την αξία σου. Ο Ριχάρδος φτάνει στον θρόνο αφού πρώτα εκμεταλλεύεται την θέση του ως Λόρδου Προστάτη των ανήλικων ανιψιών του και τους βγάζει από την μέση. Ο Φρανκ επιλέγεται από τον Πρόεδρο για την θέση του Αντιπροέδρου. Και αφού τον εξαναγκάσει σε παραίτηση, κερδίζει τον ακριβοθώρητο θώκο χωρίς να έχει εκλεγεί από τον λαό. Και στις δύο περιπτώσεις, η εξουσία έχει αποκτηθεί με παράπλευρο και ανήθικο τρόπο, οπότε η θέσεις τους δεν θεωρούνται εξασφαλισμένες.
Οι ομοιότητες δεν σταματούν όμως στον Ριχάρδο. Απλώς αρχίζουν.
Πόσοι, άραγε, έχουν καταλάβει ότι η συγκεκριμένη σειρά βασίζεται και σε ένα άλλο έργο του Σέξπηρ; Σίγουρα οι κριτικοί έχουν παρατηρήσει τις ομοιότητες με τον Μακμπέθ, αλλά νομίζουμε ότι οι ομοιότητες προχωρούν πολύ περισσότερο από μια συγκρατημένη σύγκριση μεταξύ της Κλαίρ Άντεργουντ και της «Lady Macbeth», ή επισημαίνοντας ότι η επιθυμία του Φρανκ να σφετεριστεί τον «θρόνο» του Προέδρου είναι μια «επιδερμική» αντιστοιχία με το κακό Μακμπέθ, που έχει φιλοδοξίες να γίνει βασιλιάς της Σκωτίας. Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πόσο σκόπιμο ήταν κάτι τέτοιο από την πλευρά του δημιουργού σειράς Beau Willimon. Ωστόσο, ακόμη και όταν τελειώσαμε (για δεύτερη φορά) τη σειρά πριν από λίγες μέρες, δεν μπορούσαμε παρά να δούμε όλο και περισσότερο ομοιότητες με το έργο.
Πάρτε την κεντρική σχέση μεταξύ του Φράνκ και της Κλαίρ. Ως ο Λόρδος και η Λαίδη Μακμπέθ της σειράς, ξεκινούν από μια χαμηλότερη θέση, αλλά με κάποια εξουσία και στάτους: Ο Φρανκ είναι ο αρχηγός της πλειοψηφίας της Βουλής των Αντιπροσώπων, και η Κλαίρ διευθύνει μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα την Ουάσιγκτον που ονομάζεται «Clean Water Initiative». Όταν ο νέος πρόεδρος δεν εκπληρώνει την υπόσχεση του να κάνει τον Φρανκ υπουργό Εξωτερικών, αυτός και η Κλαίρ αποφασίζουν να βελτιώσουν τη θέση τους με κάθε αναγκαίο μέσο – ακόμα και αν χρειαστεί να γεμίσουν τα χέρια τους με αίμα.
Στο Μακμπέθ, εν τω μεταξύ, η μέθοδος επίτευξης της εξουσίας είναι πιο μυστικιστική. Ο Μακμπέθ επισκέπτεται από τρεις μάγισσες, οι οποίες του δίνουν μια σειρά προφητειών που διακηρύσσουν πρώτα την απόκτηση ενός νέου φέουδου και αργότερα την άνοδό του στο θρόνο. Ανεξάρτητα από το τι λένε οι μάγισσες, ωστόσο, η άνοδος του Μάκβεθ στην εξουσία έρχεται από τις πράξεις του ίδιου και της γυναίκας τουꞏ αυτός σκοτώνει τον βασιλιά και δολοφονεί ή διώκει τους αντιπάλους του και τις οικογένειές τους.
Η απουσία μαγισσών και προφητειών στο House of Cards είναι απλώς επειδή δεν ταιριάζουν σε μια σύγχρονη, ψευδό-ρεαλιστική απεικόνιση της πολιτικής στην Ουάσιγκτον. Κάθε βήμα που κάνει ο Φράνκ για να συγκεντρώσει περισσότερη δύναμη μπορεί να παρομοιαστεί με τις ενέργειες του Μακμπέθ: ο Φρανκ συγκεντρώνει «φίλους» και συναδέλφους γύρω του, που παρομοιάζουν την σχέση του Μακμπέθ με τον φίλο του Μπάνκο: τον Πέτερ Ρούσο (Corey Stoll), Ζώη Μπάρνς (Kate Mara), τον Νταγκ Στάμπερ (Michael Kelly). Αργότερα, καθώς οι υποψίες του Φρανκ για τους διάφορους συμμάχους του συσσωρεύονται, τους απομακρύνει, είτε τερματίζοντας την καριέρα τους είτε τη ζωή τους. Και όμως, με την πάροδο του χρόνου, υπάρχει η αίσθηση ότι ορισμένοι από αυτούς στοιχειώνουν τον Φρανκ, όπως ακριβώς ο Μακμπέθ έχει το πνεύμα του Μπάνκο να τον βασανίζει στο δεύτερο μισό του έργου.
Όσο για την Κλαίρ Άντεργουντ, η ομοιότητά της με την Λαίδη Μακμπέθ λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Πρώτον, η Κλαίρ και ο Φράνκ έχουν πάρει την απόφασει να μην κάνουν παιδιά- έχει προταθεί ότι η Κλαίρ βλέπει τα παιδιά ως μια απόσπαση από τον στόχο της, ακριβώς όπως η Λαίδη Μακμπέθ προτιμά να εξοντώνει έναν φανταστικό εγκέφαλο παιδιού, αντί να παρεκκλίνει από την πορεία δράσης της.
Ή μπορούμε να δούμε την παράξενη και στυγνά λογική σχέση μεταξύ του Φρανκ και της Κλαίρ. Μερικές φορές, μοιάζει στερημένη από έρωτα ή ακόμη και αγάπης, μια ποιότητα που εντείνεται περισσότερο στις τελευταίες σεζόν που θυμίζει μια από τους τελευταίους στοίχους του Μακμπέθ όταν μαθαίνει για την αυτοκτονία της γυναίκας του: « Αργότερα θα μπορούσε να αποθάνη/ Θα ήτο κι άλλοτε καιρός αυτό να το ακούσω». Είναι ένα σκληρό σχόλιο που αποσκοπεί στο να αντικατοπτρίζει πόσο άψυχός έχει γίνει ο Μακμπέθ και δεδομένου του τρόπου με τον οποίο τελείωσε η πιο πέμπτη σεζόν της σειράς, μπορούμε να καταλάβουμε πως θα ολοκληρωνόταν αν δεν έδιωχναν τον Κέβιν Σπέισι.
Όπως ο Σαίξπηρ, το House of Cards βασίζεται στην πολυπλοκότητα των χαρακτήρων, ιδιαίτερα των δύο πρωταγωνιστών του. Για παράδειγμα, οι συγγραφείς τονίζουν την αμφιφυλία του Φρανκ. Η σχέση του με έναν πρώην συμμαθητή του είναι γνωστή μόνο στη σύζυγό του (η ίδια συμμετείχε σε μια ανοιχτή σχέση με έναν διάσημο φωτογράφο). Κατά τη διάρκεια της θητείας του Φρανκ στο Κογκρέσο, αυτός και η σύζυγός του είχαν σεξουαλική σχέση με τον σωματοφύλακά του. Όλες αυτές οι ενέργειες γίνονται ιδιωτικά, κρυφά από τη γνώση του κοινού. Τέτοια ερωτικά παιχνίδια στις σχέσης εξουσίας γινόντουσαν και στην εποχή του Σαίξπηρ- όπως και σε αρχαιότερες εποχές. Είναι μια ιστορία όσο παλιά, όσο και ο χρόνος ( a tale as old as time). Οι κοινωνικές νόρμες της Αναγεννησιακής εποχής δείχνουν ότι αυτά τα είδη μυστικών συνεχίζονται στη σύγχρονη πολιτική σκηνή. Οι ισχυροί, απομονωμένοι από τον απλό κόσμο, συνεχίζουν να επιδίδονται σε πράξεις διαμετρικά αντίθετες από αυτές που παρουσιάζουν οι επικοινωνιολόγοι τους.
Το μεγάλο φινάλε της σειράς, που όλοι περιμέναμε, δεν ήρθε ποτέ. Το τέλος της προσπάθησε περισσότερο να σβήσει από την μνήμη των τηλεθεατών τον Κέβιν Σπέισι από το να επικεντρωθεί σε μια συναρπαστική πλοκή. Η έκτη σεζόν του House of Cards ξέφυγε από την σαιξπηρική δομή και αφήγηση, χαντακώνοντας την σειρά εν γένη.
Παρόλα αυτά, όπως και με πολλά παρόμοια προγράμματα, η πρωταρχική επιτυχία του House of Cards θα μπορούσε να δώσει την ευκαιρία να γίνει σειρές χρησιμοποιώντας παραδοσιακούς τραγικούς χαρακτήρες σε σύγχρονο σκηνικό.
