Μια σπάνια, πρωτότυπη στη σύλληψη έκθεση, με σημαντικά ευρωπαϊκά έργα του 19ου αιώνα και του ελληνικού Νεοκλασικισμού σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα.
Με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργανώνει την έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου», στο Μέγαρο Σταθάτου. Πρόκειται για μια σπάνια, πρωτότυπη στη σύλληψη έκθεση, που περιλαμβάνει σημαντικά ευρωπαϊκά έργα του 19ου αιώνα και του ελληνικού Νεοκλασικισμού σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα, υπό την επιμέλεια της Ιστορικού Τέχνης Δρος Φανής – Μαρίας Τσιγκάκου και του Καθηγητή Νικολάου Χρ. Σταμπολίδη.
Η έκθεση, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και με τη συνδιοργάνωση και χρηματοδότηση της ΑΙΓΕΑΣ, Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου, θα ανοίξει τις πόρτες της στους επισκέπτες αμέσως μόλις επαναλειτουργήσουν τα Μουσεία, ενώ μέχρι τότε, το κοινό θα μπορεί να περιηγηθεί σε αυτή δωρεάν, μέσω virtual ξενάγησης στο νέο microsite, 1821.cycladic.gr.
Τα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται στην πλειονότητά τους από τη Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου, ένα μοναδικό «θησαυροφυλάκιο» φιλελληνικών καλλιτεχνικών έργων και αριστουργημάτων που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό.
Πρόκειται για ευρωπαϊκές, φιλελληνικές, καλλιτεχνικές δημιουργίες καθώς και έργα Ελλήνων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από θέματα της αρχαιότητας, που παρουσιάζονται σε διάλογο με αυθεντικές αρχαιότητες από μεγάλα Μουσεία της Ιταλίας και της Ελλάδας όπως τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Βενετίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστια, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την Αρχαία Ελεύθερνα και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου.
H έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου», αποτελεί μέρος των «Διαλόγων» που έχει καθιερώσει τα τελευταία χρόνια το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Πρόκειται για συνομιλίες έργων τέχνης που γεφυρώνουν διαφορετικές εποχές, αποκαλύπτοντας επιρροές του παρελθόντος στο σήμερα.
Στόχος των διοργανωτών δεν είναι η δημιουργία μιας ιστορικής ή επετειακής έκθεσης ούτε η προσέγγιση της ιστορικής περιόδου μέσω των πολεμικών γεγονότων, αλλά μέσω δύο μεγάλων ρευμάτων, της Αρχαιολατρείας και του Φιλελληνισμού, το ένα γενεσιουργός αιτία και ακολουθία του άλλου, που βοήθησαν την Επανάσταση του 1821 και την εδραίωση του νεοελληνικού κράτους.
Η έκθεση στοχεύει στην ανάδειξη των αρχαιολατρικών πτυχών του φιλελληνικού κινήματος, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση. Η αρχαιολατρεία υπήρξε ο μακροβιότερος σύνδεσμος των Ευρωπαίων με την Ελλάδα. Κατά την Επανάσταση, μετασχηματίστηκε σε φιλελληνισμό και αποτυπώθηκε εικαστικά σε ευρωπαϊκα έργα τέχνης, ενώ μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους υιοθετήθηκε από τους Έλληνες νεοκλασσικούς καλλιτέχνες με στόχο την ανάδειξη της αδιάρρηκτης συνέχειας της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.
Η έκθεση περιλαμβάνει 60 έργα από τη Συλλογή Μαρτίνου – ελαιογραφίες, γλυπτά και ποικίλα καλλιτεχνικά αντικείμενα, όπως ακρόπρωρα, ρολόγια, χρηστικές και διακοσμητικές πορσελάνες, έπιπλα, κοσμήματα, αμφορείς, μια ταπετσαρία τοίχου, ένα κέντημα, μια βεντάλια – 5 αρχαιότητες και ένα εκμαγείο ρωμαϊκής αρχαιότητας.
Στα επιλεγμένα φιλελληνικά έργα, αποτυπώνεται η παρουσία της αρχαίας Ελλάδας μέσα από αρχαία μοτίβα που υπαινίσσονται την προγονική κληρονομιά, την οποία οι Έλληνες αγωνιστές υπερασπίζονται ενώ ταυτόχρονα τους εμψυχώνει.
Από τoυς «διαλόγους» των εκθεμάτων, το βλέμμα του επισκέπτη αιχμαλωτίζει η εμβληματική παρουσία του μαρμάρινου αγάλματος της πληγωμένης Αμαζόνας από τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης, έργο του 2ου αι. μ.Χ., ρωμαϊκό αντίγραφο πρωτότυπου έργου του 5. αι. π.Χ. πιθανότατα του γλύπτη Πολύκλειτου, σε διάλογο με το ξύλινο ακρόπρωρο με μορφή Αμαζόνας, έργο του Γάλλου Douin Pete του τέλους του 18ου αιώνα, από τη Συλλογή Μαρτίνου.
Το μικρό λίθινο άγαλμα Αθηνάς του 2ου αι. μ.Χ., από την Αρχαία Ελεύθερνα και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου, συνδιαλέγεται με το ακρόπρωρο με τη μορφή Αθηνάς, των αρχών του 19ου αιώνα της Συλλογής Μαρτίνου.
Το εκμαγείο με την προτομή του Στρατηγού Θεμιστοκλή του 2ου αι. μ.Χ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστια ανακαλεί το ακρόπρωρο με προτομή του Θεμιστοκλή των αρχών του 19ου αιώνα της Συλλογής, ενώ το αγαλμάτιο του Οδυσσέα, αντίγραφο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορικής Εποχής από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Βενετίας συνομιλεί με το γλυπτό του Οδυσσέα Ανδρούτσου με το σκύλο του, του Βenedetto Sangiovanni του 1836.
Τέλος, η ερμαϊκή στήλη της Σαπφούς, που φέρει την επιγραφή «ΣΑΠΦΩ ΕΡΕΣΙΑ» του 1ου αι. μ.Χ. από τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης και η Αττική ερυθρόμορφη υδρία με παράσταση γυναίκας μουσικού (Σαπφούς) του 440 – 430 π.Χ. από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συνδιαλέγονται με το επιτραπέζιο ρολόι Η Madame de Stael ως Σαπφώ, του 1830, της Συλλογής.
Τα αρχαία αριστουργήματα συνομιλούν με τις νεοκλασσικές εκδοχές τους μέσα στο εμβληματικό Μέγαρο Σταθάτου, ένα δείγμα του ελληνικού Νεοκλασικισμού του Έρνστ Τσίλλερ, που αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του Όθωνα και της Αθηνάς Σταθάτου μέχρι το 1938. Το κοινό θα έχει τη μοναδική ευκαιρία να δει το εσωτερικό μιας πραγματικής μεγαλοαστικής ευρωπαϊκής κατοικίας του 19ου αιώνα, βιώνοντας μια θεατρική εμπειρία.
Η διαμόρφωση χώρου είναι της Χλόης Ομπολένσκυ, που υπογράφει την πρώτη της σκηνογραφία σε μουσειακή έκθεση και του Ανδρέα Γεωργιάδη.
Λίγα λόγια για την εποχή
Η αρχαιοελληνική κληρονομιά υπήρξε για τον πνευματικό κόσμο της Ευρώπης πηγή προτύπων, ανθρώπινων αξιών, παιδείας και αισθητικής. Κατά το 18ο αιώνα του Διαφωτισμού, οι Ευρωπαίοι αρχαιολάτρες επισημαίνουν εμφατικά τις ομοιότητες των Νεοελλήνων με τους αρχαίους προγόνους τους. Το πνεύμα της αρχαιολατρείας, βασικό συστατικό του Φιλελληνικού κινήματος, πυροδότησε τη φαντασία των ρομαντικών καλλιτεχνών, οι οποίοι επιχείρησαν να προβάλλουν τις αρετές των αρχαίων ηρώων στους Επαναστατημένους Έλληνες. Στις εικόνες που φιλοτέχνησαν, οι Έλληνες οπλαρχηγοί εγγράφονται δίπλα στους ήρωες του Αρχαιοελληνικού Πανθέου.
Εκτός από τις εικαστικές τέχνες και τη ρομαντική λογοτεχνία με εκπροσώπους όπωςο Ευγένιος Ντελακρουά, ο Rene Chateaubriand, ο P. B. Shelley, ο Λόρδος Βύρωνας, ο V. Hugo, κ.ά, στην παγκοσμιοποίηση του Φιλελληνισμού συνέβαλαν κι άλλες μικρότερες τέχνες με αντικείμενα χρηστικά ή διακοσμητικά, δημιουργώντας μια «βιομηχανία», που εκλαΐκευε τα ιστορικά γεγονότα και διεύρυνε έτσι το φιλελληνικό ρεύμα: έπιπλα, σερβίτσια, επιτραπέζια σκεύη, επιτραπέζια ρολόγια, αγγεία, κεντήματα, βεντάλιες, ταπετσαρίες. Αυτές οι απλουστευτικές και ευανάγνωστες μεταγραφές των ιστορικών παραστάσεων πάνω στα αντικείμενα και η ανάδυση της «φιλελληνικής μόδας», συντέλεσαν στην εξοικείωση της κοινής γνώμης με τον Αγώνα των Ελλήνων. Τα αντικείμενα αυτά, που προέρχονταν από καταστήματα ή από «φιλελληνικές» αγορές και bazaar, κατέκλυζαν οικίες ή δημόσια κτήρια της εποχής.
Η ανάδειξη της αδιάρρηκτης συνέχειας των Νεοελλήνων με τους αρχαίους τους προγόνους και την αρχαιοελληνική κληρονομιά, υπήρξε άλλωστε και ο βασικός άξονας σφυρηλάτησης της ταυτότητας του νεοελληνικού κράτους, που επιθυμούσε διακαώς να συνδεθεί με τη δυτική, ευρωπαϊκή οικογένεια και προσδιόρισε τις αισθητικές επιλογές και της ελληνικής τέχνης της εποχής.
Η συγκεκριμένη έκθεση, εκτός από πρωτότυπη στη σύλληψη, είναι εξαιρετικά σημαντική και στο σημασιολογικό της περιεχόμενο, καθώς πραγματεύεται τη συνάντηση Ελλάδας – Ευρώπης, ένα θέμα βαρύνουσας σημασίας στις μέρες μας.
Eπισκέπτες από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν την έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου», ψηφιακά με ελεύθερη πρόσβαση σε ένα ειδικά σχεδιασμένο microsite.
Η έκθεση αποτυπώνεται σε τρισδιάστατη μορφή στο σύνολό της, όπως ακριβώς παρουσιάζεται και στο φυσικό χώρο, μέσα στο Μέγαρο Σταθάτου. Οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν ψηφιακά όλα τα αντικείμενά της, ενώ επεξηγηματικά κείμενα και λεπτομερείς περιγραφές των έργων συμπληρώνουν την ψηφιακή περιήγηση. Επιπλέον, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει βίντεο, στο οποίο οι επιμελητές ξεναγούν τους επισκέπτες σε επιλεγμένα έργα της έκθεσης.
Ο κατάλογος της έκθεσης
Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο στα ελληνικά και στα αγγλικά, που περιλαμβάνει αναλύσεις των επιμελητών, ενώ παρουσιάζονται όλα τα έργα με αναλυτικά επεξηγηματικά κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Ο κατάλογος, διαστάσεων 24 x 28, με 435 συνολικά σελίδες, εκδόθηκε σε επιμέλεια της Δρος Φανής – Μαρίας Τσιγκάκου και του Καθηγητή Νικόλαου Χρ. Σταμπολίδη. Τον κατάλογο την έκθεσης, όπως και μια σειρά αντικειμένων εμπνευσμένων από την έκθεση, μπορεί κανείς να βρει στο e-shop του Cycladic Shop.
Λίγα λόγια για την Ιδιωτική Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου
Η Ιδιωτική Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου, τμήμα της οποίας παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, αποτελεί μία από τις αρτιότερες φιλελληνικές συλλογές. Η ιστορική και αισθητική αξία των κειμηλίων που την αποτελούν, προκύπτει ως φυσικό αποτέλεσμα της μακρόχρονης ενασχόλησης της οικογένειας Μαρτίνου με την τέχνη. Το παλαιοπωλείον «MΑΡΤΙΝΟΣ» προμηθεύει με πολύτιμα ιστορικά κειμήλια Πολιτιστικά Ιδρύματα, Μουσεία και Ιδιωτικές Συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για περισσότερα από 100 χρόνια.
Η έμφυτη καλαισθησία και ο φιλελληνικός προσανατολισμός των Συλλεκτών, Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου, είναι εμφανής σε κάθε αντικείμενο. Η επιλογή των έργων αποτελεί προϊόν γνώσης και αγάπης για την Iστορία και την Ελλάδα. Τα συλλεκτικά τους ενδιαφέροντα κυμαίνονται από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι και µετά την Επανάσταση, συμπεριλαμβάνοντας σημαντικά δείγματα της φιλελληνικής τέχνης της εποχής, αλλά και άγνωστα αριστουργήματα που συμπληρώνουν ιστορικές και καλλιτεχνικές στιγμές.
Η ιστορική συγκυρία της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ιδανική για αυτή την πρώτη παρουσίαση επιλεγμένων έργων της Συλλογής. Η επιλογή των εκθεμάτων είχε σκοπό την ανάδειξη της σχέσης του Φιλελληνισμού με την Αρχαιολατρεία και τη φιλική στάση, που επέδειξαν οι Ευρωπαϊκές χώρες απέναντι στην υποδουλωμένη Ελλάδα.
Παράλληλα, με τη συλλεκτική δραστηριότητα και την αγάπη για την τέχνη και τον πολιτισμό, ο Θανάσης και η Μαρίνα Μαρτίνου αναπτύσσουν κοινωφελές έργο μέσω της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ, η οποία δραστηριοποιείται από το 2015. Η εταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ ενισχύει έργα και δραστηριότητες στους τομείς του Πολιτισμού, της Υγείας και της Εκπαίδευσης.
Η εταιρεία ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ χρηματοδοτεί και συνδιοργανώνει με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης την Έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός – Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου».
