Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της γυναίκας, θυμόμαστε γυναίκες που έχουν γράψει ιστορία στο χορευτικό τοπίο.
Με αφορμή τη σημερινή ημέρα, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα σε γυναίκες που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο άφησαν το στίγμα τους για πάντα στο χορευτικό τοπίο, αλλάζοντας το ριζικά. Γυναίκες χωρίς τις οποίες δε θα ξέραμε τον χορό όπως είναι σήμερα. Είναι γνωστές μόνο για το όνομά τους, αλλά έχει περισσότερο ενδιαφέρον να ξέρουμε και την ιστορία τους.
Isadora Duncan (1877-1927)
Μια γυναίκα-σταθμός στην χορευτική ιστορία, η Isadora Duncan θεωρείται η σημαντικότερη Αμερικανή χορεύτρια του 20ου αιώνα και η πρώτη που πήγε κόντρα στην “κωδικοποιημένη” τεχνική του κλασσικού μπαλέτου και στην ελιτιστική ιστορία του. Παραμέρισε τους μέχρι τότε γνωστούς στερεοτυπικούς χαρακτήρες και επέκτεινε την επί σκηνής γυναικεία φιγούρα, προκειμένου να μπει σε ρόλους διαφορετικούς από αυτούς της “κοκέτας”, του “μοιραίου θηλυκού” ή “του τραγικού θύματος της αγάπης”. Σε μια εποχή που οι γυναίκες και δη οι μη αριστοκρατικής καταγωγής, δεν είχαν φωνή στο δημόσιο λόγο, έδωσε την ευκαιρία στον γυναικείο ρόλο να πάρει μορφές διαφορετικές από τις κατεστημένες. Η Duncan, επίσης, είναι γνωστή και ως “η ξυπόλητη χορεύτρια”, καθώς η χορογραφία της αντλούσε έμπνευση από την αρχαία ελληνική όρχηση. Συνδυάζοντας την αγάπη της για την αρχαιοελληνική χορογραφία και τέχνη και έναν αμερικάνικο αθλητικό χαρακτήρα, διαμόρφωσε μια φιλοσοφία χορού που έμελλε να πάει κόντρα στην ακαμψία του παραδοσιακού μπαλέτου.
Martha Graham (1894–1991)
Γνωρίζουμε το όνομά της από την “τεχνική Graham” όρος που αποδίδεται σε ένα συγκεκριμένο στυλ μοντέρνου χορού, το οποίο αναδιαμόρφωσε τον αμερικανικό χορό και διδάσκεται μέχρι σήμερα. Η Martha Graham δίδασκε και χόρευε για σχεδόν 70 χρόνια. Ήταν η πρώτη χορεύτρια που χόρεψε στο Λευκό Οίκο, εκπροσώπησε τη χώρα της στο εξωτερικό ως πρέσβειρα πολιτισμού και μάλιστα της αποδόθηκε ο τιμητικός τίτλος του “Προεδρικού Μεταλλίου Ελευθερίας” (“Presidential medal of Freedom”), ο υψηλότερος που υπάρχει για πολίτη των Η.Π.Α. Εισήγαγε στα χορευτικά δρώμενα την συστολή και την απελευθέρωση στο χορό (contraction and release), αντιδιαστέλλοντας την τεχνική της ως προς την “συντηρητική” αντίληψη του κλασσικού μπαλέτου που επικρατούσε ως τότε. Επί της ουσίας, άνοιξε τον δρόμο για τη γέννηση του μοντέρνου χορού, φέρνοντας έτσι την επανάσταση στον χορευτικό κόσμο, εισάγοντας τεχνικές που αποτελούν βασικές αρχές και αντικείμενο έμπνευσης για χορογράφους και χορευτές όλων των ειδών μέχρι και σήμερα. Χόρευε επί σκηνής μέχρι τα 74 της χρόνια και συνέχιζε να διδάσκει και να ανεβάζει παραστάσεις κυριολεκτικά μέχρι να πεθάνει, σε ηλικία 96 ετών.
Agnes de Mille (1905-1933)
H Agnes de Mille, γεννημένη σε οικογένεια επαγγελματιών του θεάτρου, είχε από μικρή το όνειρο να γίνει ηθοποιός. Δυστυχώς αναγκάστηκε να αλλάξει πορεία, όταν της είπαν ότι “δεν ήταν αρκετά όμορφη” για αυτή τη δουλειά. Ο χορός της άρεσε γενικότερα, αλλά την εποχή εκείνη ο χορός θεωρούνταν περισσότερο “χόμπι” και όχι μια επαγγελματική προοπτική. Ωστόσο και στο χορό η de Mille δε μπορούσε να ταιριάξει, καθώς οι δάσκαλοι θεωρούσαν ότι το σώμα της ήταν ακατάλληλο, επειδή ήταν κοντή με αρκετές καμπύλες. Ξεκίνησε έτσι να παρακολουθεί ταινίες του Hollywood προσπαθώντας να διδάξει τον εαυτό της, ξεφεύγοντας από τη φιλοσοφία του άψογου footwork και των αψεγάδιαστων υπερ-ελαστικών ποδιών του μπαλέτου. Αντιτιθέμενη στις συμβάσεις της εποχής, ήταν αυτή που άλλαξε το Broadway Dance, εισάγοντας χορογραφίες που είχαν ουσιαστικό αντίκτυπο στη ροή της παράστασης. Επίσης η De Mille είχε και μεγάλη αγάπη για το δημόσιο λόγο, καθώς υπήρξε “αντιπρόσωπος” και ανοιχτή υποστηρικτής του χορού στην Αμερική. Μίλησε μπροστά στο Κογκρέσο τρεις φορές: μία φορά στη Γερουσία, μία φορά στη Βουλή των Αντιπροσώπων και μία φορά στην Επιτροπή Ιατρικής Έρευνας.
Katherine Dunham (1909-2006)
Η Katherine Dunham ήταν Αφροαμερικανή χορεύτρια και χορογράφος. Κατά τη διάρκεια της μακράς καριέρας της, συγχώνευσε στοιχεία μπαλέτου με αυτά του μοντέρνου χορού και τις παραδοσιακές μορφές χορού της Αφρικής και των Δυτικών Ινδιών για να δημιουργήσει έτσι ένα μοναδικό στιλ χορού με τζαζ επιρροές. Ίδρυσε την “Katherine Dunham Dance Company”, η οποία ήταν η μόνη αυτοχρηματοδοτούμενη ομάδα Αφροαμερικανών χορευτών στην Αμερική και αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους που την αποκαλούν σήμερα “Μητέρα και βασίλισσα του χορού των μαύρων”. Εκτός της πορείας της ως χορογράφος, ήταν έντονη η δράση της στα πεδία της Εθνοχορολογίας και της Ανθρωπολογίας του χορού. Πίστευε ότι η δουλειά της ήταν να αφήσει στους μαθητές της μια “χρήσιμη κληρονομιά”. Ήταν, επιπλέον, γνωστή για την ακτιβιστική της δράση καθώς αγωνίστηκε με το έργο και της πράξεις της κατά των φυλετικών διακρίσεων. Μάλιστα το 1992, σε ηλικία 83 ετών, ξεκίνησε απεργία πείνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον υποχρεωτικό επαναπατρισμό που επέβαλλαν οι Η.Π.Α. σε πρόσφυγες από την Αϊτή.
Αυτά ήταν λίγα από τα πράγματα που θα μπορούσαμε να πούμε για αυτές τις γυναίκες-σύμβολα της χορευτικής ιστορίας. Οι αξίες και τα ιδανικά τους αλλά και το μακροχρόνιο έργο τους άφησαν πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Γυναίκες που θαυμάζουμε γιατί, πέρα από το ταλέντο τους στο χορό, τόλμησαν το κάτι παραπάνω και δε δίστασαν να πάνε κόντρα στις συμβάσεις.
