Τι ακριβώς είναι το film noir; To neo noir; Είναι ξεχωριστό είδος ταινιών ή κάτι άλλο; Τα πάντα και τίποτα ταυτόχρονα.
Η εποχή του κλασικού film noir τελειώνει στα τέλη του 50. Ίσως η τελεία να ήταν το Touch of Evil του Orson Welles. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά μιλάμε για neo noir, με την αφετηρία πιθανότατα να είναι το Chinatown. Όσο περνάνε τα χρόνια, ο όρος ξεχειλώνει και έτσι βλέπουμε να χαρακτηρίζονται φιλμς ως neo noir που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους.
Το noir στην πραγματικότητα είναι η ατμόσφαιρα, η αίσθηση. Μπορεί να μην είναι ασπρόμαυρο εδώ και δεκαετίες -με τρανταχτές εξαιρέσεις- αλλά έχει να κάνει με χαρακτήρες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις αμέτρητες αποχρώσεις του γκρι, τρέχουν προς το λευκό της ευτυχίας για να καταλήξουν 4 τις 5 στο μαύρο. Τα noir δεν έχουν happy end, αλλά ο δρόμος προς την κόλαση είναι παράδεισος.
Υπάρχουν αμέτρητες λίστες με τα καλύτερα neo noir στο ίντερνετ, καλές, κακές, αδιάφορες. Εγώ θα ξεχωρίσω δύο ταινίες που δεν έχουν πάρει την αναγνώριση που τους αξίζει και είναι πολύ καλύτερες από άλλες πολυδιαφημισμένες.
Τhe Last Seduction
O John Dahl είναι υποτιμημένος σκηνοθέτης, μάστορας του είδους. Αν και η φιλμογραφία του είναι στο σύνολο της εξαιρετική, δυστυχώς δεν έφτασε εκεί που έπρεπε. Η Linda Fiorentino είναι καλή ηθοποιός, δυστυχώς οι επιλογές της σε ρόλους – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- δεν την βοήθησαν να γίνει star. Το 1994 ευθυγραμμίζονται οι πλανήτες και όλα γίνονται ιδανικά. Το Last Seduction είναι τηλεταινία, παραγωγή του HBO. Μέχρι τότε, και παρότι μιλάμε για HBO – πολύ πριν την χρυσή εποχή της τηλεόρασης – , οι τηλεταινίες ήταν Β κατηγορίες σε σχέση με τις κινηματογραφικές παραγωγές.
Μόνο σε αυτό υστερεί το φιλμ. Του λείπει το μεγαλύτερο bugdet, αυτό που θα του έδινε το κινηματογραφικό φινίρισμα, το λούστρο, φωτογραφικά και παραγωγικά. Πέρα από αυτό, το Last Seduction βάζει κάτω σχεδόν κάθε ταινία του είδους. Με βάση το βιτριολικό σενάριο του Steve Barancic, o John Dahl στήνει μια σκακιέρα που η βασίλισσα κερδίζει πάντα. Η Fiorentino δεν είναι η πιο όμορφη, η πιο sexy, ούτε καν η καλύτερη ηθοποιός. Eίναι όμως η καλύτερη femme fatale του είδους. Αρκτική ψυχραιμία, ξυραφένιες ατάκες και καμία ενοχή μέχρι να πάρει αυτό που θέλει.
Δυστυχώς οι απαρχαιωμένοι κανόνες της Ακαδημίας, της στέρησαν την υποψηφιότητα για όσκαρ. Επειδή η ταινία είχε προβληθεί στο HBO, δεν μπορύσε να είναι υποψήφια. Στα Bafta ήταν πιο ελαστικοί. Είναι κρίμα, γιατί μιλάμε για την καλύτερη ερμηνεία για το 1994. Καλή ήταν η – πολύ καλύτερη ηθοποιός γενικά – Jessica Lange στο Blue Sky, αλλά η Bridget Gregory της Fiorentino την σβήνει σαν γόπα.
Υφαίνει τον ιστό χωρίς να το καταλάβουν τα θύματα της, κάποια ανυπομονούν να πιαστούν μέσα του, και παρά το γεγονός πως ακροβατεί μεταξύ αποτυχίας και θριάμβου, στο τέλος κερδίζει τους πάντες. Η παραμικρή χειρονομία, ο τρόπος που σερβίρει τις λεκτικές μαχαιριές, μα πάνω από όλα, η αυτοπεποίθηση της, μια γυναίκα που είναι αποφασισμένη να κάνει τα πάντα είναι ασταμάτητη.
Το Last Seduction μοιράζεται τον θρόνο του καλύτερου neo noir των τελευταίων 30 ετών μαζί με την παρακάτω ταινία.
Romeo Is Bleeding
Ταινία που έχει πάρει τον τίτλο της από τραγούδι του Tom Waits δε γίνεται να είναι κακή. To Romeo Is Bleeding είναι ο απόλυτος συνδυασμός μεταξύ κλασικού fim noir και neo noir. Έχει διεφθαρμένο αστυνομικό, αφήγηση που φτάνει σε ποιητικά ύψη, γίνεται τραγωδία. Ο Gary Oldman δεν έχει υπάρξει πιο συγκλονιστικός, υποδυόμενος έναν χαρακτήρα που στο παρά δέκα τα έχει όλα και στο παρά ένα παλεύει να μείνει ζωντανός. Η ατμόσφαιρα και το soundtrack ποτίζουν το δέρμα. Όμως το φιλμ κλέβει η Lena Olin. Όσο είναι στην οθόνη είναι η πιο ποθητή γυναίκα που έχεις δει ποτέ, και η πιο θανάσιμη.
Ένας θηλυκός Joker και θα έκανε τον πραγματικό να ιδρώσει από φόβο. Το ξέρεις πως θα σε σκοτώσει, αλλά δεν μπορείς να αντισταθείς, αντίθετα λαχταράς για τη στιγμή. Η ερμηνεία της Olin επαναπροσδιόρισε τον όρο femme fatale, έκανε σκόνη κάθε σύγκριση, κάθε χαρακτήρα πριν ή μετά. Δεν χάνει σταγόνα από την γοητεία της, ακόμα και όταν εμφανίζεται με ένα χέρι. To Romeo Is Bleeding είναι αριστούργημα, και φυσικά πήγε άκλαυτο, εισπρακτικά και κριτικά. Δεν έχει σημασία, δείτε το χθες και βγάλτε μόνοι σας συμπεράσματα.
To neo noir είναι από τις εμμονές μου. Ένα σύμπαν που αν μπεις, δεν ξεφεύγεις ποτέ. Δυστυχώς το είδος έχει ατονήσει τα τελευταία χρόνια, παράπλευρη απώλεια της πολιτικής ορθότητας. Υπάρχουν αρκετά θαμμένα διαμάντια, ανάμεσα στα κάρβουνα που πήραν την αναγνώριση που δεν άξιζαν. Αλλά αυτό σε κάποιο επόμενο κείμενο.
Τι ακριβώς είναι το film noir; To neo noir; Είναι ξεχωριστό είδος ταινιών ή κάτι άλλο; Τα πάντα και τίποτα ταυτόχρονα.
Η εποχή του κλασικού film noir τελειώνει στα τέλη του 50. Ίσως η τελεία να ήταν το Touch of Evil του Orson Welles. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά μιλάμε για neo noir, με την αφετηρία πιθανότατα να είναι το Chinatown. Όσο περνάνε τα χρόνια, ο όρος ξεχειλώνει και έτσι βλέπουμε να χαρακτηρίζονται φιλμς ως neo noir που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους.
Το noir στην πραγματικότητα είναι η ατμόσφαιρα, η αίσθηση. Μπορεί να μην είναι ασπρόμαυρο εδώ και δεκαετίες -με τρανταχτές εξαιρέσεις- αλλά έχει να κάνει με χαρακτήρες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις αμέτρητες αποχρώσεις του γκρι, τρέχουν προς το λευκό της ευτυχίας για να καταλήξουν 4 τις 5 στο μαύρο. Τα noir δεν έχουν happy end, αλλά ο δρόμος προς την κόλαση είναι παράδεισος.
Υπάρχουν αμέτρητες λίστες με τα καλύτερα neo noir στο ίντερνετ, καλές, κακές, αδιάφορες. Εγώ θα ξεχωρίσω δύο ταινίες που δεν έχουν πάρει την αναγνώριση που τους αξίζει και είναι πολύ καλύτερες από άλλες πολυδιαφημισμένες.
Τhe Last Seduction
O John Dahl είναι υποτιμημένος σκηνοθέτης, μάστορας του είδους. Αν και η φιλμογραφία του είναι στο σύνολο της εξαιρετική, δυστυχώς δεν έφτασε εκεί που έπρεπε. Η Linda Fiorentino είναι καλή ηθοποιός, δυστυχώς οι επιλογές της σε ρόλους – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- δεν την βοήθησαν να γίνει star. Το 1994 ευθυγραμμίζονται οι πλανήτες και όλα γίνονται ιδανικά. Το Last Seduction είναι τηλεταινία, παραγωγή του HBO. Μέχρι τότε, και παρότι μιλάμε για HBO – πολύ πριν την χρυσή εποχή της τηλεόρασης – , οι τηλεταινίες ήταν Β κατηγορίες σε σχέση με τις κινηματογραφικές παραγωγές.
Μόνο σε αυτό υστερεί το φιλμ. Του λείπει το μεγαλύτερο bugdet, αυτό που θα του έδινε το κινηματογραφικό φινίρισμα, το λούστρο, φωτογραφικά και παραγωγικά. Πέρα από αυτό, το Last Seduction βάζει κάτω σχεδόν κάθε ταινία του είδους. Με βάση το βιτριολικό σενάριο του Steve Barancic, o John Dahl στήνει μια σκακιέρα που η βασίλισσα κερδίζει πάντα. Η Fiorentino δεν είναι η πιο όμορφη, η πιο sexy, ούτε καν η καλύτερη ηθοποιός. Eίναι όμως η καλύτερη femme fatale του είδους. Αρκτική ψυχραιμία, ξυραφένιες ατάκες και καμία ενοχή μέχρι να πάρει αυτό που θέλει.
Δυστυχώς οι απαρχαιωμένοι κανόνες της Ακαδημίας, της στέρησαν την υποψηφιότητα για όσκαρ. Επειδή η ταινία είχε προβληθεί στο HBO, δεν μπορύσε να είναι υποψήφια. Στα Bafta ήταν πιο ελαστικοί. Είναι κρίμα, γιατί μιλάμε για την καλύτερη ερμηνεία για το 1994. Καλή ήταν η – πολύ καλύτερη ηθοποιός γενικά – Jessica Lange στο Blue Sky, αλλά η Bridget Gregory της Fiorentino την σβήνει σαν γόπα.
Υφαίνει τον ιστό χωρίς να το καταλάβουν τα θύματα της, κάποια ανυπομονούν να πιαστούν μέσα του, και παρά το γεγονός πως ακροβατεί μεταξύ αποτυχίας και θριάμβου, στο τέλος κερδίζει τους πάντες. Η παραμικρή χειρονομία, ο τρόπος που σερβίρει τις λεκτικές μαχαιριές, μα πάνω από όλα, η αυτοπεποίθηση της, μια γυναίκα που είναι αποφασισμένη να κάνει τα πάντα είναι ασταμάτητη.
Το Last Seduction μοιράζεται τον θρόνο του καλύτερου neo noir των τελευταίων 30 ετών μαζί με την παρακάτω ταινία.
Romeo Is Bleeding
Ταινία που έχει πάρει τον τίτλο της από τραγούδι του Tom Waits δε γίνεται να είναι κακή. To Romeo Is Bleeding είναι ο απόλυτος συνδυασμός μεταξύ κλασικού fim noir και neo noir. Έχει διεφθαρμένο αστυνομικό, αφήγηση που φτάνει σε ποιητικά ύψη, γίνεται τραγωδία. Ο Gary Oldman δεν έχει υπάρξει πιο συγκλονιστικός, υποδυόμενος έναν χαρακτήρα που στο παρά δέκα τα έχει όλα και στο παρά ένα παλεύει να μείνει ζωντανός. Η ατμόσφαιρα και το soundtrack ποτίζουν το δέρμα. Όμως το φιλμ κλέβει η Lena Olin. Όσο είναι στην οθόνη είναι η πιο ποθητή γυναίκα που έχεις δει ποτέ, και η πιο θανάσιμη.
Ένας θηλυκός Joker και θα έκανε τον πραγματικό να ιδρώσει από φόβο. Το ξέρεις πως θα σε σκοτώσει, αλλά δεν μπορείς να αντισταθείς, αντίθετα λαχταράς για τη στιγμή. Η ερμηνεία της Olin επαναπροσδιόρισε τον όρο femme fatale, έκανε σκόνη κάθε σύγκριση, κάθε χαρακτήρα πριν ή μετά. Δεν χάνει σταγόνα από την γοητεία της, ακόμα και όταν εμφανίζεται με ένα χέρι. To Romeo Is Bleeding είναι αριστούργημα, και φυσικά πήγε άκλαυτο, εισπρακτικά και κριτικά. Δεν έχει σημασία, δείτε το χθες και βγάλτε μόνοι σας συμπεράσματα.
To neo noir είναι από τις εμμονές μου. Ένα σύμπαν που αν μπεις, δεν ξεφεύγεις ποτέ. Δυστυχώς το είδος έχει ατονήσει τα τελευταία χρόνια, παράπλευρη απώλεια της πολιτικής ορθότητας. Υπάρχουν αρκετά θαμμένα διαμάντια, ανάμεσα στα κάρβουνα που πήραν την αναγνώριση που δεν άξιζαν. Αλλά αυτό σε κάποιο επόμενο κείμενο.
