Σκηνοθέτης, ηθοποιός, μουσικός συγγραφέας αλλά και επιχειρηματίας. Ανατρεπτικός, αντισυμβατικός, πρωτοποριακός και με ιδιαίτερο τρόπο σκέψης και έκφρασης.
Ο διάσημος Γιουγκοσλάβος – όπως ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεται – Εμίρ Κουστουρίτσα έχει ασχοληθεί με διάφορα πράγματα και έχει αφήσει το στίγμα του στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό στερέωμα. Μεταξύ σοβαρού και αστείου έχει κάνει τις μεγαλύτερες δηλώσεις και έχει δώσει το στίγμα του και τις απόψεις του για θέματα σοβαρά που αφορούν ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Δημιούργησε ταινίες νοσταλγικές με γλυκόπικρη γεύση. Ταινίες σουρεαλιστικές με ήρωες που κινούνται στο περιθώριο της κοινωνίας. Ήρωες που ξεπροβάλουν μέσα από πολέμους, συγκρούσεις και πολιτικές αναταραχές. Αν και δεν ήταν ποτέ μοιρολάτρης ανέδειξε ανθρώπους διαφορετικούς και τραγικές φιγούρες μέσα από μαύρες κωμωδίες και αντιπολεμικά έπη. Ταινίες διαχρονικές που αφηγούνται σκληρές αλήθειες.
Ο Εμίρ Κουστουρίτσα που γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1954 έχει κερδίσει εξέχουσα θέση στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα από την ηλικία των 30 χρόνων. Έχει τιμηθεί με πολλούς τίτλους, ενώ είναι από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που τιμήθηκε δύο φορές με τον Χρυσό Φοίνικα του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών, μια φορά για την ταινία του “Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές” και μια φορά για την ταινία “Underground”.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στο Σαράγιεβο. Μεγάλωσε στη Γκόριτσα, σε μια γειτονιά της πόλης που τότε ανήκε στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης.
Ο πατέρας του, Μουράτ Κουστουρίτσα, ήταν δημοσιογράφος και η μητέρα του, Σένκα Κουστουρίτσα, δικαστική υπάλληλος. Οι γονείς του ήταν μουσουλμάνοι αλλά μη θρησκευόμενοι. Ο ίδιος υπήρξε μοναχοπαίδι μιας κοσμικής μουσουλμανικής οικογένειας που δήλωνε άθεος. Πολύ αργότερα βαπτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος και πήρε το όνομα Νεμάνια.
Από μικρός έδειξε το ταλέντο του. Σπούδασε κινηματογράφο στη σχολή FAMU (Academy of performing arts) στην Πράγα από όπου και αποφοίτησε το 1978. Εκεί πήρε και το πρώτο του βραβείο με την ταινία του “Γκουέρνικα”.
Η κινηματογραφική του πορεία
Η πορεία του ξεκίνησε σκηνοθετώντας ταινίες μικρού μήκους για την τηλεόραση της Γιουγκοσλαβίας. Ξεκίνησε το 1978 με την τηλεταινία “Έρχονται οι νύφες” που προκάλεσε αίσθηση τότε για τις ερωτικές σκηνές που περιείχε. Ένα χρόνο μετά, το 1979, σκηνοθέτησε την τηλεταινία “Καφέ Τιτανικός” του συγγραφέα Ίβο Άντριτς που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον ίδιο.
Το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο έγινε το 1981 με το οικογενειακό δράμα “Θυμάσαι την Ντόλι Μπέλ;”. Πρόκειται για μια ταινία που διαδραματίζεται στη δεκαετία του ’60 και αφηγείται την ιστορία μιας φτωχής οικογένειας που καταδυναστεύεται από έναν αυταρχικό πατέρα. Η ταινία του αυτή, που έχει ποιητική και νοσταλγική διάθεση, έγινε με τη συνεργασία του συγγραφέα Αμπντουλάχ Σιντράν και του έφερε τη διάκριση του “Χρυσού Λέοντα” στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.
Την ίδια χρονιά, και σε ηλικία μόλις 27 ετών, γίνεται καθηγητής στην νέο τότε Πανεπιστήμιο του Σαράγιεβο Academy of Performing Arts. Μια θέση που κράτησε ως το 1988.
Το 1985 είχε άλλη μια συνεργασία με τον ίδιο συγγραφέα. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν η ταινία “Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές”. Διαδραματιζόταν στη δεκαετία του ’50 και παρουσίαζε την εισβολή της πολιτικής στη ζωή ενός μικρού παιδιού. Ο ταινία απέσπασε τον “Χρυσό Φοίνικα” στο Φεστιβάλ των Κανών ενώ ήταν και υποψήφια για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Το 1989 κέρδισε περισσότερους επαίνους με την πιο πολυσυζητημένη έως σήμερα ταινία του “Ο καιρός των Τσιγγάνων”. Η ταινία πραγματεύεται την κουλτούρα των τσιγγάνων. Περιγράφει τη ζωή και τα έθιμά τους με γιορτές και μεθύσια μέσα από μια ιστορία τσιγγάνικης βεντέτας. Ο Κουστουρίτσα κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών ενώ το σάουντρακ της ταινίας γνώρισε μεγάλη επιτυχία με τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς να ξεκινάει τη δική του διεθνή καριέρα.
Το 1990 ανέλαβε τη θέση του καθηγητή στο τμήμα κινηματογράφου του πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Το 1993 σκηνοθέτησε την πρώτη του αγγλόφωνη ταινία “Arizona Dream” στην οποία πρωταγωνιστούσαν οι Τζόνι Ντεπ, Φέι Ντάναγουεϊ και Τζέρι Λιούις. Η ταινία αυτή κέρδισε την “Αργυρή Άρκτο” του Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο.
Το 1995 ο Κουστουρίτσα επέστρεψε με την ταινία “Underground”. Ήταν μια παραβολή για την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και με αυτή κέρδισε το “Χρυσό Φοίνικα” στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών για δεύτερη φορά. Στην ταινία αυτή βλέπουμε εκ των έσω έναν εμφύλιο πόλεμο και την κατάρρευση μιας χώρας. Ο Κουστουρίτσα είναι ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τον φασισμό. Και σε αυτή την ταινία το σάουντρακ είναι του Γκόραν Μπρέγκοβιτς.
Το 1998 κέρδισε τον “Αργυρό Λέοντα” στο Φεστιβάλ της Βενετίας με την ταινία “Άσπρη Γάτα, Μαύρη Γάτα” μια κωμωδία βασισμένη πάλι στον κόσμο των τσιγγάνων.
Από το 2000 και μετά γύρισε μόνο τρεις ταινίες, ενώ την ίδια περίοδο γύρισε και ντοκυμαντέρ για τον Μαραντόνα και τον ουρουγουανό πολιτικό Χοσέ Μουλίχα.
Ο ηθοποιός
Ο Εμίρ Κουστουρίτσα έχει εμφανιστεί όμως και ως ηθοποιός σε ταινίες άλλων σκηνοθετών όπως οι: “Ο δήμιος του Σαν Πιέρ” του Πατρίς Λεκόντ, “Ο καλός κλέφτης” του ΝΙλ Τζόρνταν και “Νικόστρατος: Ένα ξεχωριστό καλοκαίρι” του Ολιβιέ Ορλέ.
Ο μουσικός
Ο Εμίρ Κουστουρίτσα παράλληλα έκανε και μια καριέρα ως μουσικός. Ξεκίνησε ως μπασίστας σε διάφορα γκρουπ και μετά δημιούργησε το δικό του συγκρότημα με το όνομα “No Smoking Orchestra”.
Ο συγγραφέας
Το 2010 έγραψε την αυτοβιογραφία του με τίτλο “Κι εγώ που είμαι σε αυτή την ιστορία;” η οποία εκδόθηκε στο Βελιγράδι. Συνολικά πούλησε 114.000 αντίτυπα.
Το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο “Hundred Pains” εκδόθηκε το 2013 και πούλησε 60.000 αντίτυπα.
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα Γαλλικά, τα Γερμανικά τα Ελληνικά, τα Ρουμάνικα και τα Ουγγρικά.
Ο επιχειρηματίας
Εκτός από τον καλλιτεχνικό χώρο δραστηριοποιήθηκε και σε άλλους τομείς. Ένας από αυτούς είναι και η παραγωγή φρουτοχυμών. Βέβαια, ακόμα και αυτή του τη δραστηριότητα τη συνέδεσε με τον αγαπημένο του κινηματογράφο. Και αυτό γιατί λειτουργεί στο χωριό Ντρβένγκραντ που έστησε νοτιοδυτικά του Βελιγραδίου για τις ανάγκες μιας ταινίας του.
Βιοεπανάσταση είναι η μάρκα των χυμών φρούτων η οποία αποτελείται από προϊόντα όπως αναψυκτικό με γεύση βατόμουρο με το όνομα Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, χυμό μούρων με το όνομα Φιντέλ Κάστρο, χυμό μύρτιλου με το όνομα Γιόζιπ Τίτο και χυμό φράουλας με το δικό του όνομα.
Κοντά στα σύνορα με τη Βοσνία οραματίστηκε και υλοποίησε ένα παραμυθένιο χωριό, το χωριό Drvengrad (Ξύλινη Πόλη)
Οικογενειακή κατάσταση
Είναι παντρεμένος με τη Μάγια Μάντις. Μαζί έχουν αποκτήσει δύο παιδιά, τον Stribor και τον Dunja. Ο Εμίρ Κουστουρίτσα ζει στη Σερβία στο χωριό Ντρβένγκραντ, που έχτισε για την ταινία του “Η ζωή είναι ένα θαύμα”.
