Μουσικοθεραπεία, Τα οφέλη της μουσικής για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού.
Αυτισμός
Ο αυτισμός ορίζεται ως μία διαταραχή της οποίας τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τη μορφή της. Επηρεάζει τις κοινωνικές, γλωσσικές και γνωστικές δεξιότητες του παιδιού, ενώ ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των ατόμων με αυτισμό είναι η δυσκολία στη θεμελίωση κοινωνικών σχέσεων και στην εκδήλωση των συναισθημάτων τους.
Αυτισμός και μουσικοθεραπεία
Έχει παρατηρηθεί ότι η μουσικοθεραπεία επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Ένας από τους λόγους που οι ειδικοί ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τη μουσική ως θεραπεία είναι ότι ενεργοποιεί και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Έτσι ο θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα τραγούδι ή ένα μουσικό όργανο προκειμένου να ενισχυθούν οι γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες.
Επίσης, η μουσική προωθεί την επικοινωνιακή συμπεριφορά και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Η χρήση ενός μουσικού οργάνου κατά τη διάρκεια της θεραπείας, δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύξουν πρώτα μία μορφή σχέσης με το ίδιο το αντικείμενο και στη συνέχεια να επικοινωνήσουν και με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, μέσω της μουσικής.
Γιατί μουσικοθεραπεία;
Σύμφωνα με μελέτες, όταν χρησιμοποιείται η μουσικοθεραπεία σε παιδιά και εφήβους με αυτισμό, αυξάνονται τα επίπεδα συγκέντρωσης και προσοχής, καθώς και οι δεξιότητες επικοινωνίας (έκφραση, διατύπωση, χειρονομίες και λεξιλόγιο), μειώνεται το άγχος και βελτιώνεται η σωματική επίγνωση και ο σωματικός συντονισμός. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού ανταποκρίνονται θετικά σε μουσικά ερεθίσματα, ακόμα και όταν είναι δύσκολο να τραβήξει κάτι την προσοχή τους.
Μέσα από την ερμηνεία της μουσικής, τόσο των στίχων όσο και του ήχου, μπορούν να αναπτυχθούν οι επικοινωνιακές δεξιότητες. Για τα παιδιά με αυτισμό, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι μπορούν να μάθουν κάποια καινούρια λέξη από ένα τραγούδι, ή να καταλάβουν πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σε μία κοινωνική κατάσταση μέσα από τα μηνύματα που περνάει το τραγούδι. Ακόμη, με τη δημιουργία μικρών ομάδων όπου τα παιδιά ακούν μουσική μαζί, μπορεί να αυξηθεί η αυτοπεποίθησή τους και να αισθανθούν αρκετά άνετα ώστε να σχολιάσουν κάτι ή και να τραγουδήσουν.
Στόχος της μουσικοθεραπείας δεν είναι αποκλειστικά και μόνο η ανάπτυξη σχέσης μεταξύ των παιδιών και των θεραπευτών, γι’ αυτό και, αφού εδραιωθεί η σχέση του παιδιού με τον θεραπευτή, μπορεί να κληθούν και άλλα μέλη της οικογένειας να λάβουν μέρος στη θεραπεία.
Εκτός από την αισθητηριακή ενίσχυση μέσω του χορού και την ανάπτυξη της ομιλίας μέσω των στίχων, ο ρυθμός μπορεί να παρακινήσει το παρορμητικό παιχνίδι που ενεργοποιεί ταυτόχρονα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, αλλά και το σώμα.
Πώς βοηθάει η μουσικοθεραπεία τα παιδιά με αυτισμό;
Η μουσικοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει το επίπεδο της ζωής των ατόμων που είναι στο φάσμα του αυτισμού, προσφέροντας πολλά προνόμια:
- Η μουσική παρέχει πολύ-αισθητηριακή διέγερση
Πολλά από τα παιδιά που έχουν διαγνωσθεί με αυτισμό έχουν περίπλοκες αισθητηριακές ανάγκες, αναζητώντας διαρκώς αισθητηριακά ερεθίσματα. Η μουσικοθεραπεία συμβάλλει στη μείωση των ανεπιθύμητων αντιδράσεων και στην ανάπτυξη της κατάλληλης για κάθε περίσταση, συμπεριφοράς. Με την τακτική έκθεση σε μουσική, το παιδί δέχεται ταυτόχρονα ακουστικά, οπτικά και απτικά ερεθίσματα. Είναι σημαντικό για τον θεραπευτή να θυμάται ότι μερικά παιδιά υπερφορτώνονται από την υπερβολική έκθεση σε αισθητηριακά ερεθίσματα, αλλά ένα από τα θετικά της μουσικής είναι ότι μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε παιδιού.
- Η μουσική ενεργοποιεί και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η μουσική δεν γίνεται αντιληπτή μόνο από ένα από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, αλλά ενεργοποιεί και τη δεξιά και την αριστερή πλευρά. Απλά και μόνο ακούγοντας μουσική, ενεργοποιούνται νευρωνικά δίκτυα που συνδέονται με τα συναισθήματα, τη δημιουργικότητα και τον κινητικό έλεγχο.
- Η μουσική παρέχει δομή
Η σταθερή δομή που παρέχει η μουσική δημιουργεί μία αίσθηση ασφάλειας και οικειότητας στα παιδιά. Συνήθως, τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού αισθάνονται καλύτερα όταν γνωρίζουν εκ των προτέρων τι πρόκειται να ακολουθήσει. Η ίδια η διαδικασία της συμμετοχής σε κάποια δραστηριότητα με μουσική φαίνεται να μειώνει το άγχος που συνδέεται με μεταβάσεις και νέες δραστηριότητες. Για τα παιδιά που αισθάνονται άνετα με τις επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες, τα νέα τραγούδια μπορούν να εισάγονται σταδιακά, χωρίς ωστόσο να αλλάζουν οι καθιερωμένες ρουτίνες στην υπόλοιπη συνεδρία.
- Η μουσική μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία
Πολλά από τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού είναι λιγομίλητα, ενώ πολλά από τα παιδιά χαμηλής λειτουργικότητας δυσκολεύονται να ακολουθήσουν λεκτικές οδηγίες και να αποκωδικοποιήσουν επιτυχώς μη λεκτικά μηνύματα, όπως η γλώσσα του σώματος. Η μουσική λειτουργεί ως ένα μέσο έκφρασης που δεν απαιτεί λόγια. Μέσω αυτοσχεδιασμών στο πιάνο ή στα ντραμς για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να εκφράσει θυμό, λύπη, χαρά, ενθουσιασμό, κ.α.
Σε άλλες περιπτώσεις, η μουσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν τις ήδη υπάρχουσες γλωσσικές δεξιότητες με πολλούς τρόπους. Η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεταξύ άλλων ως μέσο για να μάθουν τα παιδιά να κατανοούν έννοιες, να ονομάζουν αντικείμενα και εικόνες, να αυξηθεί το επίπεδο κατανόησής τους και να αναπτυχθούν οι επικοινωνιακές τους δεξιότητες.
Θεωρείται ότι η μουσική βελτιώνει την ικανότητα αντιστοιχίας ήχων με πράξεις, συνδέοντας το ακουστικό κέντρο του εγκεφάλου με το κινητικό, κάτι που μπορεί να διευκολύνει την κατανόηση λεκτικών οδηγιών. Συνδυάζοντας τη μουσική με πράξεις, μετά από πολλή εξάσκηση, ενισχύονται τα τμήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ομιλία.
- Η μουσική προωθεί τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις
Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά με αυτισμό εκφράζονται περισσότερο και είναι πιο επικοινωνιακά κατά τη διάρκεια των μουσικοθεραπειών απ` ότι σε συνεδρίες χωρίς μουσική. Επίσης, σε σχετικές έρευνες, φάνηκε ότι τα παιδιά ανταποκρίνονταν πιο συχνά στις οδηγίες του θεραπευτή κατά τη διάρκεια της μουσικοθεραπείας απ` ότι σε συνεδρίες χωρίς μουσική.
Τα παιδιά ανταλλάσσουν μεταξύ τους μουσικά όργανα, παίζουν μουσικά παιχνίδια, συγκεντρώνονται γύρω από ένα μουσικό όργανο και αυτοί είναι μόνο κάποιοι από τους τρόπους που μπορούν οι συνεδρίες μουσικοθεραπείας να ενισχύσουν την επικοινωνία. Αναπτύσσονται βασικές κοινωνικές δεξιότητες όπως η εναλλαγή σειράς, η βλεμματική επαφή, η αναμονή και η ενεργή συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, ενώ παράλληλα ενθαρρύνεται το διαδραστικό παιχνίδι, κάτι που διευκολύνει τα παιδιά στο να δημιουργήσουν σχέσεις με τους συνομηλίκους τους.
- Η μουσική μειώνει το άγχος
Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο άγχος, καθώς αδυνατούν να απομονώσουν τα ερεθίσματα που το προκαλούν. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η μουσικοθεραπεία μειώνει το άγχος των ατόμων με αυτισμό. Μετά από σχετική έρευνα, βρέθηκε ότι μετά από 16 συνεδρίες των 20 λεπτών κατά τη διάρκεια των οποίων οι συμμετέχοντες άκουγαν μουσική, το άγχος τους μειώθηκε σημαντικά. Η κλασική μουσική, και γενικά κάθε είδος μουσικής με σταθερό ρυθμό, θεωρείται ιδανική όταν στόχος είναι να ελαττωθεί το άγχος σε παιδιά με αυτισμό, λόγω του ότι ο ρυθμός είναι εύκολα προβλέψιμος.
- Η μουσική συμβάλλει στην ανάπτυξη των κινητικών, γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων
Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού συνήθως δυσκολεύονται στην εκμάθηση γραμμάτων και αριθμών και στην ανάπτυξη αδρών και λεπτών κινητικών δεξιοτήτων. Η μουσικοθεραπεία μπορεί να εξασκήσει πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των κινητικών, των γνωστικών και των κοινωνικών δεξιοτήτων.
