Η Ράνια Σχίζα επέλεξε να γίνει ηθοποιός, αν και έχει και πτυχίο μαθηματικού. Έχει συνεργαστεί με διάφορους σκηνοθέτες, όπως με τους Λευτέρη Βογιατζή, Θωμά Μοσχόπουλο και άλλους. Βραβεύτηκε για την ερμηνεία της στον μονόλογο Μια κανονική μέρα σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη. Παράλληλα, έκανε κινηματογράφο (Μη μου άπτου, Εύθραυστον, Το ξύπνημα της Άνοιξης) και τηλεόραση (Σαββατογεννημένες, Όλα του γάμου δύσκολα, Οι αταίριαστοικ.λπ.). Είναι παντρεμένη και έχει δύο κόρες. Συναντηθήκαμε και μιλήσαμε λίγο πριν την πρεμιέρα του έργου Η βασίλισσα της ομορφιάς στο θέατρο Αυλαία.
Φέτος στο θέατρο εμφανίζεστε στο έργο του Μάρτιν Μακντόνα Η βασίλισσα της ομορφιάς σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη ως Μωρήν Φόλαν, μία στερημένη γεροντοκόρη που φροντίζει την αυταρχική μητέρα της. Θέλετε να μας μιλήσετε για το έργο και τον ρόλο σας;
Πρόκειται για μία σχέση μάνας-κόρης σε ένα χωριό της Ιρλανδίας και μάλιστα σε ένα σπίτι απομονωμένο, μία σχέση εξάρτησης, μία μάνα πάρα πολύ εγωιστική και χειριστική, η Μωρήν είναι η μικρότερη αδερφή που έχει αναλάβει να γηροκομήσει τη μάνα τους, ενώ οι δύο μεγαλύτερες κάνουν τη ζωή τους. Η γυναίκα αυτή δεν έχει δεχθεί αγάπη από αυτή τη μάνα, το οποίο είναι για μένα πολύ σημαντικό. Η σχέση με τη μάνα είναι η κυρίαρχη στη ζωή μας· αν το παιδί δεν πάρει αγάπη, δεν θα νοιώσει ποτέ άξιο να αγαπηθεί. Υπάρχει αυτή η εξάρτηση, αυτός ο ομφάλιος λώρος, ο οποίος δεν έχει κοπεί. Η μάνα είναι η αφέντρα του σπιτιού, υπάρχει μία έντονη ανταγωνιστική σχέση μεταξύ τους, η οποία ξεκινάει από τη μάνα, η κόρη δεν μπορεί να υπερβεί αυτή την κατάσταση, όταν εμφανίζεται το υγιές μέσα σε αυτή την αρρωστημένη κατάσταση, ένας άντρας από το παρελθόν, ο οποίος είναι η τελευταία της ελπίδα για διαφυγή και η μάνα κάνει ότι μπορεί για να εμποδίσει αυτή τη σχέση. Είναι ένα έργο πάρα πολύ δυνατό, πάρα πολύ ακραίο, ρεαλιστικό και έντονο μαύρο χιούμορ. Είναι τρομερό, εκεί που η έντονη τραγικότητα, ξαφνικά ο θεατής γελάει και την ίδια στιγμή νοιώθει ενοχή που γελάει. Είναι ακριβώς στην κόψη του ξυραφιού, το τραγικό υπομονεύει το κωμικό της κατάστασης, σαν να κοιτάμε την ιστορία μέσα από την κλειδαρότρυπα· ενώ πραγματικά παίζεται ένα δράμα, εμείς που είμαστε παρατηρητές και το βλέπουμε μπορούμε να αντιδράσουμε και γελώντας Είναι και ένα πολιτικό έργο, η Μωρήν ενοχλείται βαθιά από την υποταγή της Ιρλανδίας στην Αγγλία. Κάποια στιγμή έφυγε από την χώρα της για να δουλέψει στην Αγγλία, βίωσε και η ίδια τη μετανάστευση, δεν άντεξε τις εργασιακές συνθήκες και έπαθε νευρικό κλονισμό. Είναι ένας άνθρωπος με αξιοπρέπεια και δεν θέλει να της την θίγουν. Η αρχέγονη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη μάνα και παιδί, πατέρας δεν υπάρχει στο έργο, είναι εντελώς απών, πρόκειται για καθαρά μητριαρχική ιστορία. . Για μένα είναι πολύ σημαντικό, η Μωρήν είναι ένας χαρακτήρας, ένα «αγρίμι», αν μου επιτρέπεται αυτή η λέξη, έχει κάτι το ανυπότακτο, και αυτό είναι το φοβερό στο έργο, δεν την ενδιαφέρει τι μπορεί να λέει ο κόσμος, η φήμη της, δεν ενδιαφέρεται να έχει κοινωνικές σχέσεις και παρόλα αυτά είναι υποταγμένη στη μάνα της. Πόσο δυνατή είναι αυτή η εξάρτηση που έχουμε από τη μήτρα που μας έφερε στον κόσμο.Ο χαρακτηρισμός «μια στερημένη γεροντοκόρη» δεν μου αρέσει, επειδή την πονάω πάρα πολύ αυτή τη γυναίκα. Η μάνα της έκανε ότι μπορούσε για να στερηθεί τον έρωτα. Η Μωρήν ήταν μία γυναίκα έτοιμη να δώσει αγάπη και να αφεθεί στον έρωτα, όμως η μάνα της στέρησε τον έρωτα. Όταν εμφανίστηκε ο εφηβικός της έρωτας, ο Πάτο, ήταν έτοιμη να του δοθεί και να ζήσει τον έρωτα και την αγάπη. «Όσο είμαι μαζί σου, όσο νιώθω τη ζεστασιά της αγκαλιάς σου, όσο αγγιζόμαστε όταν κοιμόμαστε, να ξέρεις πως θα έχω ό,τι πραγματικά ήθελα στη ζωή μου».
Υπάρχει κάτι που σας δυσκόλεψε στην προσέγγιση του χαρακτήρα της Μωρήν;
Πάντα όταν έχεις έναν ρόλο, δεν μπορείς να πεις ότι «έχεις» τον ρόλο από την αρχή. Σίγουρα υπάρχουν πράγματα, καταρχήν πως «ακουμπάει» ένας ρόλος πάνω σου, αυτό είναι ένα έργο και ένας ρόλος που δημιουργεί τρομερή ταραχή μέσα μου, παρόλο που εγώ ως παιδί, έχω αγαπηθεί πάρα πολύ από τη μάνα μου, και μάλιστα, έχω επιβεβαιωθεί πάρα πολύ από εκείνη. Μία από τις δυσκολίες ήταν αυτό· έπρεπε να ανατρέξω και να συναισθανθώ πως μπορεί να νοιώθει μία γυναίκα που δεν έχει αυτή την αγάπη. Από εκεί και πέρα έχεις το οπλοστάσιο σου, δεν είναι ανάγκη να ταυτίζεσαι με κάτι, να έχεις βιώματα και αυτό είναι το καταπληκτικό με αυτό το έργο, ότι και βιώματα να μην έχεις, δεν γίνεται να μην σε αναστατώσει η συγκεκριμένη ιστορία. Είναι ένας ρόλος που δημιούργησε ρωγμές, ξεκλείδωσε πράγματα μέσα μου, ένας ρόλος δεν τελειώνει. Φτάνεις στο τέλος των παραστάσεων και πάντα νοιώθεις ότι κάτι λείπει, κάτι συνεχίζεται.
Θεωρείτε πως υπάρχουν και σήμερα παρόμοιες οικογενειακές περιπτώσεις;
Φυσικά και υπάρχουν. Ειδικά στη χώρα μας που είναι τόσο έντονος ο θεσμός της οικογένειας, αυτό που λένε «ευτυχώς που έχεις κόρη, θα σου δώσει και ένα ποτήρι νερό η κόρη» και αν δεν είναι η κόρη θα είναι η νύφη. Υπάρχουν ζωές που έχουν καταστραφεί, γυναίκες που δεν παντρευτεί, που δεν έχουν ζήσει τη ζωή τους επειδή γηροκομούσαν μία μάνα, έναν γονιό τέλος πάντων. Φυσικά και θέλουμε να φροντίζουμε τους γονείς μας, αλλά παίζει ρόλο και η στάση του γονιού, πως βλέπει ο γονιός το παιδί του· δεν μπορεί μία μάνα να βλέπει ανταγωνιστικά την κόρη. Μπορεί μία κόρη να δει ανταγωνιστικά τη μάνα της, τη θεία της καθώς μεγαλώνει, κυρίως στην εφηβεία, το θηλυκό απέναντι στο θηλυκό. Όταν όμως αυτό συμβαίνει από τη μάνα προς το παιδί, το παιδί το ευνουχίζει. Νομίζω πως υπάρχουν ακόμα και σήμερα σε χωριά, σε απομονωμένες περιοχές, σε κλειστές κοινωνίες.
Θεωρείτε πως ο ηθοποιός πρέπει να υπακούει στις οδηγίες του σκηνοθέτη ή να δίνει και το δικό του στίγμα;
Το ένα δεν αναιρεί το άλλο. Είμαστε συνεργάτες και συνδημιουργοί, ας πούμε στο ίδιο στρατόπεδο στρατιώτες, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Ο σκηνοθέτης θα χτίσει το οικοδόμημα, ο ηθοποιός θα φέρει τα υλικά. Και ο κάθε ηθοποιός, ως άνθρωπος, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά.
Οι διεκδικήσεις των γυναικών ξεκινούν από τον 19ο αιώνα με κινήματα για αστικά και πολιτικά δικαιώματα (ψήφο, διαζύγιο, περιουσία, εκπαίδευση), κινήματα ταυτότητας, διαφορετικότητας, πολυπολιτισμικότητας, παγκοσμιοποίησης και σήμερα μέσα από το #Metoo. Θεωρείτε πως οι διεκδικήσεις θα ευοδωθούν ή είναι μόδα και θα περάσει;
Σε καμία περίπτωση δεν είναι μόδα, δεν θέλω να σκέφτομαι αυτήν την περίπτωση. Οι γυναίκες έχουν καταφέρει να κατοχυρώσουν ότι έχουν διεκδικήσει. Αυτό που συμβαίνει σήμερα με το Metoo είναι ένα θέμα ζωτικό, ένα θέμα ελευθερίας, αξιοπρέπειας, αυτοσεβασμού, διαχείρισης της ίδιας μας της ύπαρξης. Δεν γίνεται να σταματήσει η διεκδίκηση του εαυτού μας, του κορμιού μας, του είναι μας.
Με όλα αυτά που αποκαλύφθηκαν για τη δράση επώνυμων ηθοποιών και σκηνοθετών πιστεύετε πως θα βελτιωθούν οι συνθήκες συνεργασίας; Θα γίνουν παράδειγμα προς αποφυγή ή αυτοί που μπορούν θα συνεχίσουν να ασκούν εξουσία και να εκμεταλλεύονται τη θέση τους;
Ευελπιστώ οι συνθήκες εργασίας να βελτιωθούν συνειδητά, δηλαδή να υπάρχει ευγένεια, να υπάρχει εν συναίσθηση, να υπάρχει αναγνώριση των ορίων. Όσον αφορά την εξουσία,, η εξουσία βρίσκει πάντα τρόπους να ελιχθεί και να εκμεταλλευτεί τη δύναμή της. Από εκεί και πέρα έχει κάνει με το ήθος του καθένα και το ήθος δεν είναι κάτι που μπορείς να επιβάλεις, είναι κάτι το οποίο το καλλιεργείς. Η διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία να γίνεται με αγάπη προς τον άνθρωπο είτε αυτός ο άνθρωπος είναι γυναίκα είτε άντρας. Το θέμα δεν είναι να φοβηθούν κάποιοι να μην γίνει καταγγελία, δεν είναι εκεί το θέμα. Το θέμα δεν είναι ο φόβος, είναι η συνείδηση. Ότι γίνεται πρέπει να γίνεται συνειδητά και αυτό θέλει εκπαίδευση, θέλει εν συναίσθηση, θέλει όρια.
Έχετε βιώσει δύσκολες συνεργασίες; Αν ναι, καταφέρατε να χειριστείτε την κατάσταση;
Η δουλειά μας είναι πάρα πολύ δύσκολη και πάρα πολύ σκληρή. Έχουν υπάρξει δύσκολες συνεργασίες και κλίμα τοξικότητας έχω νοιώσει. Έχω βιώσει απαιτητικές συνεργασίες σε σχέση με το ζητούμενο, ποτέ επί του προσωπικού. Αυτές τις κακοποιητικές συμπεριφορές δεν τις έχω βιώσει. Σε επίπεδο δουλειάς πάρα πολύ σκληρές, αλλά κοιτούσαμε όλοι στο ίδιο σημείο. Δεν υπήρξε προσωπική προσβολή ποτέ. Στη δουλειάς μας υπάρχουν εντάσεις, αλλά το ζητούμενο να είναι για όλους το ίδιο, είναι το σημαντικό.
Αισθάνεστε κάποια ανησυχία πριν χτυπήσει το τρίτο κουδούνι; Και μετά το πέρας της παράστασης;
Υπάρχει ένα χτυποκάρδι πριν το τρίτο κουδούνι, πάνω στη σκηνή το ξεχνάω. Μετά το πέρας της παράστασης, συνήθως νοιώθω πιο ελαφριά και παράλληλα γεμάτη.
Αυτό το «χτυποκάρδι» οφείλεται στη δική σας επιθυμία να είστε «τέλεια» ή κρύβεται κάποια ανασφάλεια;
Είμαι απαιτητική με τον εαυτό μου και ανασφαλής ως μη τέλεια.
Σας επηρεάζει που οι θεατές φορούν μάσκα;
Σκέφτομαι τους θεατές περισσότερο. Εγώ ως θεατής δεν μπορώ να απολαύσω μία παράσταση, όπως πριν. Είναι μία συνθήκη δύσκολη, αλλά τόσο αναγκαία· ελπίζω να τελειώσει όλο αυτό και να πέσουν οι μάσκες με ασφάλεια.
Ονειρεύεστε να συνεργαστείτε με κάποιους σκηνοθέτες και ηθοποιούς στο μέλλον;
Επιθυμώ καλές και υγιείς συνεργασίες.
Τηλεόραση ή θέατρο;
Τα αγαπώ και τα δυο, αλλά ερωτευμένη είμαι με το θέατρο. Είναι θυελλώδης σχέση. Η αδρεναλίνη του θεάτρου είναι αλλιώς.
Θα ξανακάνατε τηλεόραση;
Αν υπήρχε κάτι που να με ενδιέφερε πάρα πολύ, ναι. Κάτι που να με ιντρίγκαρε πολύ, ναι, βέβαια.
Έχετε να δώσετε κάποια συμβουλή στα νέα παιδιά που ξεκινούν τώρα την καριέρα τους;
Δεν μου αρέσει η λέξη συμβουλή, όπως την έχουμε καταντήσει. Εγώ θα πω να έχουν έναν καλό δρόμο, να κάνουν αυτό που αγαπάνε, αυτό που έχουν επιλέξει, επειδή αυτό από μόνο του είναι τεράστια δύναμη.
Ευχαριστούμε πολύ. Ευχόμαστε καλή επιτυχία στις παραστάσεις της Βασίλισσας.
