Χριστίνα Βλαχοπούλου: «Πραγματικά πλούσιος είσαι και γίνεσαι οταν δίνεις. Η προσφορά είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή»

Συναντήσαμε την εξαιρετική ψυχολόγο Χριστίνα Βλαχοπούλου, που γνωρίζουμε μέσω της στήλης της στο Τηλέραμα αλλα και τα άρθρα της στον Ελληνικό και τον διεθνή τύπο. Οι σπουδές της στην Αγγλια και στην Ελλάδα πάνω στην κλινική και κοινοτική ψυχολογία, σε συνδυασμό με την πηγαία ανάγκη της να βοηθά τον άνθρωπο, την έχουν καταστήσει κορυφαία στην επιστήμη της. Η ίδια δεν επαναπαύεται ποτέ, καθώς είναι υπέρμαχος της δια βίου μάθησης. Εκτός απο τα παραπάνω, ασχολείται με την υποκριτική, τη σκηνοθεσία και τη συγγραφή. Πάνω απο όλα όμως, είναι ένας ζεστός και προσιτός άνθρωπος, γεμάτος ενθουσιασμό και καλοσύνη. Για εκείνη η προσφορά και η αλληλεγγύη είναι στάση ζωής. Είναι εθελόντρια ήδη απο τα φοιτητικά της χρόνια και συμμετέχει συχνά σε εκστρατείες ενημέρωσης για την υγεία, τη φιλοζωία και την ψυχική ισορροπία. Συζητήσαμε μεταξύ άλλων για τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, τις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές και το νόημα της ζωής που όλοι ψάχνουμε! Είναι σίγουρο οτι όλοι θα πάρουμε κάτι πολύτιμο απο όσα έχει να μας πει.

Ποιός είναι ο τομέας ιδιαίτερου ενδιαφέροντός σας στην ψυχολογία και τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γίνετε ψυχοθεραπεύτρια;

Όλο το φάσμα της ψυχολογίας έχει ενδιαφέρον. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο τομέας των σχέσεων, η διαχείριση του άγχους και των συναισθηματικών δυσκολιών, οι καθοριστικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και πως επηρεάζουν τη μετέπειτα ζωή και η αυτοβελτίωση. Η ψυχολογία καθορίζει τα πάντα. Προάγει την υγεία, την εξέλιξη.

Εκτός απο το αντικείμενο της ψυχολογίας ασχολείστε με την συγγραφή και την τέχνη γενικότερα. Πώς προέκυψε αυτό;

Πιστεύω στο πλήρωμα του χρόνου. Οι ιδέες και τα έργα ολοκληρώνονται όταν έρθει η ώρα να απευθυνθούν στο κοινό τους. Ξεκίνησα να γράφω απο την ηλικία των 11 ετών και ήταν η πρώτη και μεγάλη μου αγάπη. Γράφω απο ποίηση μέχρι λογοτεχνία. Έχω ολοκληρώσει ένα σενάριο για ταινία μεγάλου μήκους και προσπαθώ να ολοκληρώσω και ένα βιβλίο αυτοβελτίωσης. Εκτός από την μακροχρόνια εκπαίδευση στην ψυχολογία, έχω ολοκληρώσει και ένα πρόγραμμα σκηνοθεσίας. Στο παρελθόν έχω παρακολουθήσει μαθήματα υποκριτικής στην Ιταλία τα οποία συνεχίζω ακόμα και στην παρούσα φάση με τη σπουδαία σκηνοθέτιδα Ελένη Σκότη που είναι ιδρύτρια του θεατρικού εργαστηρίου ΝΑΜΑ και αποτελεί μια απο τις βασικές συνιστώσες των δραστηριοτήτων του θεάτρου Επί Κολωνώ. Η ψυχοθεραπεία και η τέχνη δεν είναι έκφραση του ψυχικού μας κόσμου αλλά και λύτρωση. Και τα δύο αναβαθμίζουν την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου. Διεγείρουν το συναίσθημα και την ψυχή.

Τα τελευταία οκτώ χρόνια έχετε μία μόνιμη στήλη ψυχολογίας στο Τηλέραμα οπου απαντάτε σε απορίες αναγνωστών. Πώς είναι η εμπειρία να έχετε μια τόσο διαδραστική επαφή με τόσους αναγνώστες;

Το Τηλέραμα είναι ένα ιστορικό περιοδικό που ξεκίνησε να εκδίδεται το 1977 και απο τότε μπαίνει σε κάθε σπίτι και είμαι χαρούμενη που γράφω σε αυτό. Μπορώ μέσω της στήλης μου να απαντώ σε ερωτήσεις που λαμβάνω απο ολη την Ελλάδα και το κάνω με αμείωτο ενδιαφέρον καθώς αυτό μου δίνει και μια εικόνα για τα θέματα που απασχολούν περισσότερο τους ανθρώπους στην κοινωνία μας.

Πόσο εύκολα μπορούν να συνδυαστούν διαφορετικά πράγματα μαζί; Πως αντιμετωπίζουν οι γύρω σας το συνταίριασμα διαφορετικών κόσμων;

Δεν έχουμε έρθει σε αυτόν τον κόσμο για να ζήσουμε σύμφωνα με τις προσδοκίες και τις γνώμες των άλλων, αλλά για να εξελιχθούμε και να προσφέρουμε, για να ανακαλύψουμε την προσωπική αποστολή μας όποια και αν είναι αυτή. Κάνεις δεν ξέρει καλύτερα απο εμάς τους ίδιους τι μας ολοκληρώνει. Μην περιμένετε την ενθάρρυνση των γύρω σας για να διεκδικήσετε αυτό που επιθυμείτε. Δεν υπάρχει αδύνατο, υπάρχει μόνο δεν τολμώ και δεν προσπαθώ. Είναι προσόν να σκέφτεται κάποιος ανατρεπτικά, πρωτοποριακά, αντισυμβατικά αλλιώς δεν ξεκολλάς ποτέ απο το έδαφος για να κινηθείς προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Θα συμφωνήσω με τον Πικάσο που είπε οτι το νόημα της ζωής είναι να ανακαλύψεις το ταλέντο σου και ο σκοπός της ζωής να το προσφέρεις στους άλλους.

Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά είναι ενός καλού ψυχοθεραπευτή;

Εκτός απο τις ακαδημαϊκές γνώσεις και την κλινική πείρα, πολύ μεγάλο ρόλο παίζει η εμπειρία ζωής. Να έχει ο ίδιος βιώματα και να έχει κάνει και ο ίδιος πολλά χρόνια ψυχοθεραπεία. Πρέπει οπωσδήποτε να είναι ανθρωποκεντρικός γιατί δεν φτάνουν μόνο τα πτυχία και η συσσώρευση γνώσης, αλλά το ενδιαφέρον και η αγάπη που έχεις για τον άνθρωπο. Αυτό το ενδιαφέρον είναι η θεραπευτική δύναμη της ψυχοθεραπείας. Χωρίς αυτό δεν μπορείς να θεραπεύσεις κάποιον.

Πολλές φορές βλέποντας παλιές φωτογραφίες ή αναπολώντας μια ευχάριστη ανάμνηση, μας δημιουργείται ένα αίσθημα θλίψης. Αυτό είναι ανησυχητικό;

Όχι. Δεν είναι. Συνήθως αυτό μας συμβαίνει για λόγους νοσταλγίας. Η νοσταλγία είναι ένα συναίσθημα που κρατά ζωντανή την ανθρώπινη μνήμη, Νοσταλγούμε κομμάτια της ζωής μας που έχουνε περάσει και δεν μπορούμε να τα ξαναζήσουμε. Είναι ο στοχασμός για κάτι όμορφο. Αυτό είναι υγιές. Το προβληματικό είναι αν συμβαίνει διαρκώς και σε υπερθετικό βαθμό και δεν μας επιτρέπει να ζήσουμε το τώρα.

Πολλοί χρήστες των social πασχίζουν να δείξουν με κάθε ευκαιρία πόσο συμπονετικοί και καλόψυχοι είναι μέσω αναρτήσεων, σχολίων και emoji. Γιατί πιστεύετε συμβαίνει αυτό;

Είναι πολλοί οι λόγοι. Κυρίως είναι επειδή θέλουμε να προβάλλουμε μιά καλή εικόνα στους άλλους. Να δείξουμε ότι είμαστε καλοί, συμπονετικοί κτλ. Τα social προσφέρονται για μια τέτοιου είδους προβολή και “ευκολία”. Βέβαια η πρόθεση απο την πράξη απέχει χιλιόμετρα. Είναι πολύ πιο εύκολο να είσαι καλός στη θεωρία, απο το να βοηθάς πραγματικά.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ξεχειλίζουν απο απόψεις αλλά και μίσος, λεκτικές επιθέσεις, ρατσισμό και εκφοβισμό. Ποιό είναι το προφίλ των ανθρώπων που είναι πίσω απο αυτά τα σχόλια.

Είναι συνήθως άτομα που θεωρούν οτι η κοινωνία τους εξοστρακίζει ή έχουν υποστεί και οι ίδιοι εκφοβισμό. Δεν έχουν ενσωματώσει τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς στη ζωή τους και δεν νιώθουν ενοχές. Το πληκτρολόγιο και η ανωνυμία δίνει σε πολλούς την ευκαιρία να εκτονώσουν τη δυστυχία τους-οχι τη γνώμη τους- εκ του ασφαλούς. Νιώθουν σημαντικοί τραβώντας τη προσοχή των άλλων. Βγάζουν το απωθημένο τους με φαρμακερά σχόλια και υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς. Υπάρχει μεγάλη ανθρωποφαγία και συσσωρευμένος θυμός που ψάχνει την παραμικρή αφρομή να εκτονωθεί αδιακρίτως. Τέτοιες συμπεριφορές δείχνουν ότι όπως μισείς μέσα απο το πληκτρολόγιο, έτσι μισείς και στην έξω ζωή

Πιστεύετε έχουν αλλοιωθεί οι αξίες στις μέρες μας;

Κατά την γνώμη μου υπάρχει μια προοδευτική κατάρρευση αξιών. Κάτι τέτοιο το βλέπουμε απο τα άτομα στα οποία δίνεται αναγνώριση και επιβράβευση. Ατομα που δημιουργούν ίντριγκα, που δίνουν πολλή έμφαση στην εικόνα, που είναι ψεύτικοι ή έχουν διασυνδέσεις και εξυπηρετούν συμφέροντα… Αν προσέξεις, δεν δίνεται βήμα για παράδειγμα σε επιστήμονες που παλεύουν να βρουν τη θεραπεία του καρκίνου ή σε εθελοντές που πρωτοστατούν στην προστασία του πλανήτη. Αν εμφανιστείς χωρίς ρούχα, αν δημιουργήσεις ένα ερωτικό σκάνδαλο, αν δεν μπορείς να μιλήσεις σωστά Ελληνικά , θα σε προβάλλουν. Όλα είναι γύρω απο το τί πουλάει και προσφέρει εύπεπτη, ρηχή διασκέδαση στον κόσμο που κοιμίζει την συνείδηση και τον απομακρύνει απο την επίγνωση και τη λύση των προβλημάτων του.

Υπάρχει ο κίνδυνος αυτά τα πρότυπα να τα υιοθετούν οι άνθρωποι και στη ζωή τους;

Βεβαίως. Ειδικά τα παιδιά και οι νέοι, όταν βλέπουν οτι δοξάζεται και επιβραβεύεται κάποιος που δεν έχει κάνει κάτι αξιόλογο, χωρίς ιδιαίτερο κόπο απλά επειδή προκαλεί και όλοι ασχολούνται μαζί του, θέλει κι αυτός να του μοιάσει. Η οικογένεια, το σχολείο και η κοινωνία διαμορφώνουν τις αξίες μας. Η τηλεόραση και τα σόσιαλ είναι μέρος της κοινωνίας και παίζουν πολύ ενεργό ρόλο στις αξίες μας.

Οι σχέσεις και οι ρόλοι του κάθε φύλου έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια;

Έχουν γίνει πάρα πολλές ανακατατάξεις ως προς τους ρόλους του άντρα και της γυναίκας. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πολύ διαφορετικές απ’ οτι παλαιότερα. Πλέον όλα γίνονται μέσω διαδικτύου. Υπάρχουν σχέσεις που υπάρχουν μόνο μέσω ενός υπολογιστή ή ενός κινητού. Επίσης το φλερτ έχει αλλάξει. Παλαιότερα όταν μια παρέα κοριτσιών καθόταν στην παραλία και θα καθόταν δίπλα τους μια παρέα αγοριών , θα γνωρίζονταν. Αυτό δε συμβαίνει πια γιατί κανένας πλέον δεν κάνει το πρώτο βήμα. Είναι όλοι χωμένοι μέσα σε ένα κινητό ενώ η ζωή συμβαίνει και περνάει ακριβώς μπροστά τους. Όσο απομακρυνόμαστε και υπάρχει αποξένωση, θα είναι πιο δύσκολες οι σχέσεις. Είμαστε σε μια εποχή που οι άνθρωποι πλέον όλο και περισσότερο ζουν σαν να μην έχουν ανάγκη τους άλλους. Είναι πολύ εγωκεντρικοί. Δεν θέλουν να δεσμευτούν. Υπάρχει μεγάλη μοναξιά. Μοναξιά και μέσα στον γάμο, στην οικογένεια και στις υπόλοιπες σχέσεις.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αύξηση εγκληματικότητας και βίας και στην χώρα μας. Που οφείλεται αυτή η έξαρση;

Δεν οφείλονται όλα σε ψυχική διαταραχή. Υπάρχουν άτομα που έχουν μια τοξική, μοχθηρή προσωπικότητα και λειτουργούν χωρίς αναστολές και ηθικούς φραγμούς. Δεν πρέπει να τα ρίχνουμε όλα στα γονίδια η στις τραυματικές εμπειρίες. Κάποτε τα εγκλήματα, η βία και η παιδική κακοποίηση ήταν σπανιότερες στην ελληνική κοινωνία η έτσι νομίζαμε γιατί δεν τα μαθαίναμε. Πλέον βλέπουμε με πόση ευκολία αφαιρείται μια ζωή σε υποτίθεται πολιτισμένες κοινωνίες. Η κοινωνία μας καθρεφτίζει τις αξίες μας. Το πιο επικίνδυνο είναι ίσως η εξοικείωση με τη φρίκη. Σίγουρα δε φτάνουν οι διαπιστώσεις, ούτε βοηθά σε κάτι ο θυμός και η δίψα για εκδίκηση. Οφείλουμε να ανοίξουμε τα μάτια και το στόμα μας και να νοιαστούμε για οτι συμβαίνει γύρω μας. Δε σκοτώνει μονο η κακία αλλά και η αδιαφορία και η ανοχή μας στο κακό. Να προχωράμε πέρα απο αυτο που μας συνέβη και σαν κοινωνία να επενδύουμε στην πρόληψη και την θεραπεία. Εκτός απο την παιδεία, εδώ βλέπουμε καθαρά και την αξία της ψυχοθεραπείας. Μια διαδικασία που μας βοηθά να θεραπεύσουμε τα τραύματα και τα ελλείμματα μας, να βελτιώσουμε την επίγνωσή μας και να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε στον διπλανό μας και στον κόσμο που ζούμε.

Στα χρόνια της πανδημίας έχει αυξηθεί το άγχος, η κατάθλιψη και τα ψυχοσωματικά προβλήματα. Πόσο συνδέεται τελικά η ψυχική με τη σωματική υγεία;

Είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και η μία επηρεάζει την άλλη. Όσο σημαντική είναι η ψυχή και το μυαλό άλλο τόσο είναι το όχημα που τα μεταφέρει και τους επιτρέπει την καλη λειτουργια. Ολα είναι θέμα ισορροπίας. Οταν διαταράσσεται αυτή η ισορροπία, προκύπτει η ασθένεια. Οταν η ψυχή νοσεί, το σώμα αναλαμβάνει να της τραβήξει την προσοχή με συμπτώματα. Όταν το σώμα νοσεί επηρεάζει την ψυχική διάθεση και ταυτόχρονα επηρεάζεται αρνητικά απο την κακή ψυχολογία.

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον να αλλάξει τον δυσλειτουργικό τρόπο που σκέφτεται; Κάποιον που αρνείται να παραδεχτεί οτι έχει πρόβλημα και δε δέχεται βοήθεια ειδικού;

Δε μπορούμε να σώσουμε κάποιον που δε θέλει να σωθεί ο ίδιος. Η αλλαγή απαιτεί δέσμευση, προσπάθεια, αποδοχή της κατάστασης και βεβαια ο κατάλληλος θεραπευτής. Οι άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι σε ένα δρόμο και έχουν μεγάλο εγωισμό, δεν θα ακούσουν κανέναν. δεν βλέπουν καθαρά. Δυστυχώς η άρνηση της πραγματικότητας και η αντίσταση στην αλλαγή, σαμποτάρουν την ευτυχία και την ανάπτυξη του ατόμου. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε καθορίζει την συμπεριφορά μας, τις επιλογές μας και ολόκληρη την εξελικτική πορεία μας. Είμαστε και κάνουμε οτι σκεφτόμαστε.

Υπάρχει μια έμφαση στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης. Μήπως αυτό οδηγεί στον εγωκεντρισμό;

Αυτοπεποίθηση δεν σημαίνει να αρέσεις σε όλους η να πιστεύεις οτι είσαι καλύτερος απο όλους. Η αυτοεκτίμηση έχει να κάνει με την υγιή αγάπη του εαυτού. Να πιστεύουμε οτι αξίζουμε. Να προστατεύουμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Να διεκδικούμε, όχι να διοικούμε. Να μην ανεχόμαστε τοξικές υποτιμητικές συμπεριφορές και σχέσεις και να αναπτύξουμε μια καλή σχέση με τον εαυτό μας. Με αυτόν είμαστε όλη μας την ζωή 24ωρες το 24ωρο. Αν δεν μας αρέσει η παρέα του, αν δεν τον εκτιμάμε δε μπορούμε να περιμένουμε να τον αγαπήσουν οι άλλοι. Η καλή σχέση με τον εαυτό δε χτίζεται απο εξωτερικούς παράγοντες όπως πιστεύουν πολλοί αλλά απο μέσα μας. Αν δεν είσαι καλά μέσα σου δε μπορείς να διακρίνεις και τους θετικούς εξωτερικούς παράγοντες, τις καλές σχέσεις ή τις ευκαιρίες.

Πόσο εύκολα είναι τα ξεκινήματα σε μεγαλύτερη ηλικία;

Ο χρόνος δεν είναι εμπόδιο, αλλά ίσως δικαιολογία για πολλούς. Ο χρόνος είναι σχετικός. Αυτό που θα πρέπει να μας απασχολεί είναι πως τον αξιοποιούμε. Δεν είμαστε το νούμερο στην ταυτότητά μας, αλλά η ψυχή μας, οι ικανότητές μας, οι ιδέες μας, το μοναδικό αποτύπωμά μας. Μπορεί να είσαι 27 χρονών και να χάσεις ξαφνικά τη νεανικότητα και την ζωή σου ή να σπαταλάς την ύπαρξή σου σε ένα καναπέ και κάποιος 40 ή 60 να παραμένει δραστήριος, δημιουργικός και νεανικός μέχρι τα βαθιά γεράματα. Είναι προνόμιο να ζεις και να σου δίνεται παράταση χρόνου να εξελιχθείς. Δεν υπάρχει νωρίς και αργά. Το ερώτημα είναι τι έχεις να μοιραστείς και αν μπορείς να προσφέρεις κάτι.

Έχετε δημιουργήσει την ταινία μικρού μήκους “Αν μ’ αγαπούσες” που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο με πρωταγωνιστή έναν 12χρονο μαθητή που αναφέρεται στην εγκατάλειψη των ζώων και στα δικαιώματά τους. Φαίνεται οτι είστε ευαισθητοποιημένη γύρω απο θέματα ζωοφιλίας.

Είναι ενθαρρυντικό όταν ένα παιδί σε αυτη την ηλικια αξιοποιεί τον χρονο του εποικοδομητικά και έχει κοινωνικές ευαισθησίες. Όλα ξεκινούν απο τα ερεθίσματα και την ενθάρρυνση της οικογένειας. Η ΕΡΤ μας έκανε την τιμή να παρουσιάσει την ιδέα και την προσπάθεια μας στην εκπομπή της «πλάνα με ουρά». Η εικόνα έχει μεγάλη δύναμη και μιλά δυνατά και χωρίς λόγια. Το μήνυμα της ταινιούλας είναι η καλλιέργεια της συμπόνιας για όλα τα πλάσματα, απαραίτητη προϋπόθεση για να ζήσουμε σε μια κοινωνία χωρίς βία. Είναι υπο έγκριση απο το υπουργείο Παιδείας καθώς η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Κατερίνα Παπαποστόλου που μεταξύ άλλων εκπαιδευτικών κάνει σπουδαίο έργο, θα το συμπεριλάβει ως διδακτική ύλη στο πρόγραμμα πανελλαδικής εκπαίδευσης των σχολείων για θέματα ζωοφιλίας. Επίσης θα συμμετέχει στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κύπρου. Ας μη ξεχνάμε οτι ο πλανητης δεν μας ανήκει, είμαστε όλοι φιλοξενούμενοι και πρέπει να μάθουμε να συνυπάρχουμε αρμονικά. Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Αν θεωρούμε οτι είμαστε ανώτεροι ας το αποδείξουμε και ας γίνουμε η φωνή όσων δεν έχουν.

Υπάρχει μυστικό ευτυχίας και ποιό είναι νόημα της ζωής;

Το νόημα της ζωής το βρίσκουμε στην κάθε μέρα μας. Μέσα απο την συνεχή προσπάθεια και εξέλιξη, μέσα απο την ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε αλλά και τις μάχες που δίνουμε -ακόμα και αυτές που χάνουμε- μέσα απο τα προσωπικά μας οράματα που κατά τη γνώμη μου πρέπει να συμπεριλαμβάνουν και άλλους ανθρώπους. Πρέπει να ωφελείται και κάποιος άλλος με κάποιο τρόπο από την χαρά σου, τις ικανότητές σου ή την αφθονία σου. Η ευτυχία έχει διαφορετικό ορισμό για τον κάθε άνθρωπο. Για μένα είναι να μάθεις πρωτίστως να αγαπάς σε αυτή την ζωή και κατόπιν να μπορείς να δεχτείς και να εκτιμήσεις και την αγάπη των άλλων. Πραγματικά πλούσιος είσαι και γίνεσαι οταν δίνεις. Η προσφορά είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή. Η αγάπη είναι το θαυματουργό φάρμακο. Η κινητήριος δύναμη για κάθε μικρό και μεγάλο αγώνα. Η απουσία της είναι συναισθηματικός μαρασμός, αργός θάνατος και αργά η γρήγορα μεταφράζεται σε βία, διαταραχή.

Φωτογραφίες: Μαρία Καρακάση