Οδοιπορικό σε τέσσερεις θερινούς κινηματογράφους της Αττικής

Θερινό σινεμά! Η αγαπημένη καλοκαιρινή συνήθεια για δροσερές βραδυνές εξόδους με καλή παρέα, ζεστό ποπ κόρν, μυρωδιά γιασεμιού και μια ωραία ταινία.

Τα θερινά σινεμά είναι μιά Ελληνική πατέντα που δεν υπάρχει σε καμιά άλλη χώρα. Βέβαια θα συναντήσει κανείς σε πολλά μέρη του κόσμου πρόχειρους υπαίθριους χώρους προβολής σε πλατείες και πάρκα, αλλα όχι μόνιμες αίθουσες όπως στην Ελλάδα. Απο το 1900 που άνοιξε ο πρώτος κινηματογράφος στην Ελλάδα, μέχρι τα μέσα τις δεκαετίας του ’70, ο κινηματογράφος ήταν η βασική έξοδος του κόσμου ο οποίος συνωστιζόταν κατα εκατονταδες για να απολαύσει μια ταινία στη μεγάλη οθόνη, αφου ήταν και ο μονος τρόπος να τη δει. Κάθε γειτονιά είχε το δικό της κινηματογράφο και στην περίοδο της ακμής τους τη δεκαετία του ’60 λειτουργούσαν στην Αττική πάνω απο 500 αίθουσες! Οι εποχές όμως άλλαξαν και οι κινηματογράφοι αντιμετώπιζαν κάθε δεκαετία και απο ένα πλήγμα που κρατούσε τον κόσμο μέσα στα σπίτια του. Σήμερα κατάφεραν και επιβίωσαν μόλις 74 θερινοί κινηματογράφοι σε όλη την Αττική και συνεχίζουν σε πείσμα των καιρών να προσφέρουν στον κόσμο την πιό νοσταλγική και γλυκειά βραδυνή έξοδο. Επιλέξαμε τέσσερις αντιπροσωπευτικούς θερινούς κινηματογράφους και σας τους παρουσιάζουμε με πλούσιο φωτογραφικό υλικό που εξασφαλίσαμε. Μιλήσαμε με τους ιδιοκτήτες που μας διηγήθηκαν την ιστορία του κάθε κινηματογράφου και τη διαδρομή τους μέσα στις δεκαετίες μέχρι και σήμερα.

Ξεκινάμε απο ένα κινηματογράφο στο προάστιο της Βουλιαγμένης. Το όνομά του είναι Ακτή και δεν είναι τυχαίο. Είναι κοντά στη θάλασσα και είναι ιδανικός για μιά δροσερή έξοδο μετά απο το μπάνιο σε μια απο τις κοντινές πλάζ. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1975 απο τον κύριο Σωκράτη Πανταζή και σήμερα έχουν αναλάβει τα τρία του παιδιά: Η Σοφία, Ο Δημήτρης και η Έλσα που είναι όλοι γλυκύτατοι άνθρωποι και αγαπούν πολύ αυτό που κάνουν. Ο κύριος Σωκράτης είναι πάντα παρών και ακόμη βοηθάει σε ότι χρειαστεί. Ο χώρος είναι μεγάλος και άνετος. Το κυλικείο έχει μεγάλη ποικιλία και μάλιστα λειτουργεί και σαν ανεξάρτητο αναψυκτήριο με τραπέζια έξω απο το σινεμά.

Προχωράμε προς το Παγκράτι και κάνουμε στάση στον δεύτερο πιό παλιό θερινό κινηματογράφο της Ελλάδας που είναι ακόμη εν λειτουργία. Το Πάλας. Γεννημένο το 1925 κλείνει φέτος 97 χρόνια! Μπαίνοντας στο επιβλητικό φουαγιέ, βλέπουμε τη μεγαλόπρεπη μαρμάρινη σκάλα που μας οδηγεί στο Θερινό Πάλας. Ο σχεδόν αιωνόβιος κινηματογράφος είναι τόσο πολύχρωμος και ζωντανός που μας κάνει να τον αγαπήσουμε απο την πρώτη στιγμή. Η μουσική στα διαλείμματα παίζει απο βινύλιο και το κυλικείο μοιάζει περισσότερο με beach bar! Ο παλιός ιδιοκτήτης, ο κύριος Πόταγας έδωσε τη σκυτάλη στο φίλο του τον Μιχάλη Ζέη και τη Μαρία Λυσικάτου που είναι άξιοι συνεχιστές του. Οι νέοι ιδιοκτήτες σεβάστηκαν το χώρο και διατήρησαν αναλλοίωτο το ιδιαίτερο στύλ του κινηματογράφου. Ωστόσο βελτίωσαν τον ήχο και την εικόνα με τα πιό σύγχρονα ψηφιακά μέσα, ωστε να συνεχίσει να συντροφεύει τις βραδιές μας για πολλές γενιές ακόμα.

Μιχάλης Ζέης: Το Πάλας είναι ένας ιστορικός κινηματογράφος. Ιδρύθηκε το 1925 από τους αδελφούς Πόταγα. Το 1928 έπιασε μία πολύ μεγάλη φωτιά και καταστράφηκε ολοσχερώς. Σύμφωνα με ιστορίες που ακούγονταν τότε, ήταν εμπρησμός απο ανταγωνιστές. Το 1931 έγινε ανακαίνιση την οποία ανέλαβε ο Βασίλειος Κασσάνδρας που σχεδίασε απο την αρχή την αίθουσα. Ο Βασίλης Κασσάνδρας ήταν ένας πολύ σημαντικός αρχιτέκτονας της δεκαετίας του ’20, του ’30 και του ’40. Έχει κάνει μνημειώδη κτίρια όπως είναι το Μετοχικό Ταμείο Στρατού και το Rex στην Πανεπιστημίου. Αυτός λοιπόν ανέλαβε την ανακαίνιση του Πάλας. Ο Κασσάνδρας ήταν θιασώτης της art deco αρχιτεκτονικής, οπότε μέσα στον κινηματογράφο, ειδικά στον χειμερινό, υπάρχουν πολλά στοιχεία art deco που έχουν μείνει από τότε. Να πούμε ότι ο κινηματογράφος Πάλας τονίζεται στο πρώτο άλφα. Παλιά ήταν με δύο λάμδα. Μετά αφαιρέθηκε το ένα λάμδα για να ξεχωρίζει από το ξαδελφάκι του το Παλλάς στη Βουκουρεστίου που είναι και αυτό αρχιτεκτόνημα του Βασίλη Κασσάνδρα.

Το Πάλας πριν απο εμένα το λειτουργούσε ο Ματθαίος Πόταγας με τον οποίο ήμασταν και φίλοι. Ο Μαθιός όπως τον έλεγα, ήταν ο ηλικιωμένος εμβληματικός ιδιοκτήτης που τον γνώριζαν όλοι. Λειτουργούσε τον κινηματογράφο σχεδόν μόνος του. Εμεις σαν team έχουμε και τον κινηματογράφο Τριανόν στην πλατεία Βικτωρίας. Σαν Τριανόν είχαμε συνεργασία με τον Μαθιό γιατί μοιραζόμασταν τις ταινίες. Με το που γνωριστήκαμε υπήρχε μεγάλη αμοιβαία συμπάθεια και αγάπη. Δεν ήταν δύσκολο κάποιος να τον συμπαθήσει. Αισθάνθηκα ότι με τίμησε πολύ με τη φιλία του. Βλεπόμασταν και εκτός κινηματογράφου. Μιλάγαμε συστηματικά στο τηλέφωνο. Ερχόμουν εδώ με το παιδί μου… Ακόμα και την περίοδο της καραντίνας που ήταν κλειστοί οι κινηματογράφοι, ερχόμουν εδώ και τον επισκεπτόμουν ή ο Μαθιός έπαιρνε το τρόλεϊ από δω απέναντι και ερχόταν στο Τριανόν για να πιει την πορτοκαλάδα του. Σύμφωνα με τους πολύ στενούς του ανθρώπους, αυτό αποτελεί άθλο γιατί ο ίδιος δεν ήθελε να φεύγει ποτέ μακριά από τον κινηματογράφο του, που σημαίνει ότι μας αγαπούσε πολύ. Ήταν ένας πάρα πολύ αισιόδοξος άνθρωπος. Έσφυζε απο ενέργεια και όρεξη για ζωή. Παρά την ηλικία του, μιλούσε για τον κορωνοϊό σαν να είναι κάτι το περαστικό ενώ όλοι εμείς ήμασταν σε μαύρη κατάθλιψη και δεν ξέραμε τι θα μας ξημερώσει. Μου έλεγε “Εντάξει κύριε Ζέη, χάσαμε ένα χρόνο. Δεν έγινε και τίποτα.” Το 2021, μόλις τελείωσε η καραντiνα, κατάφερε και άνοιξε τον κινηματογράφο μόνος του. Αγωνίστηκε πάρα πολύ. Δεν ήθελε βοήθεια από κανέναν. Εγώ πολλές φορές του έλεγα “Κύριε Πόταγα να έρθω να σας βοηθήσω;” και έλεγε “Όχι. Εκτιμώ την πρόθεση, αλλά θα τον ανοίξω μόνος μου“. Μία μέρα πριν ανοίξει, με είχε πάρει τηλέφωνο να με ρωτήσει κάτι τεχνικά θέματα. Τα κατάφερε τελικά και εκείνο το Σάββατο τον άνοιξε και έγινε η προβολή. Μόλις τελείωσε η ταινία και έκλεισε τον κινηματογράφο, ένιωσε αδιαθεσία. Ήταν πολύ κουρασμένος. Την επόμενη μέρα που ήταν Κυριακή, λιποθύμησε. Νοσηλεύτηκε δυο μέρες στον Ευαγγελισμό και μετά κατέληξε. Ήταν 94 ετων. Πρόλαβε όμως να λειτουργήσει το Πάλας μετά καραντίνας. Μία μόνο μέρα. Κατάφερε να υπηρετήσει μέχρι το τέλος το αυτό που τόσο αγαπούσε. Πιστεύω ότι θα ήταν χαρούμενος που λειτουργώ τον κινηματογράφο του γιατί τιμούμε τη μνήμη του. Την ευθύνη να λειτουργήσεις ένα τόσο ιστορικό κινηματογράφο την αισθάνεσαι και είναι μεγάλη γιατί είναι ένας χώρος τον οποίον τον αναγνωρίζουν όλοι οι Αθηναίοι. Σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί μετά το θάνατο του κυρίου Πόταγα.

Όταν ήρθα εδώ ανακάλυψα ότι ο Μαθιός διαθέτει μία δισκοθήκη με πάνω από 200 δίσκους βινυλίου. Έτσι αποφάσισα να φέρω ένα πικ-απ και να ακούσω τις μουσικές επιλογές του. Τον ανακαλύπτω μέσα απο αυτo. Σε κάθε δίσκο βλέπω ποιοί καλλιτέχνες του άρεσαν. Ρετρό ελληνικά, τζαζ Αμερικάνικα… Αυτούς τους δίσκους παίζω στα διαλείμματα και πριν αρχίσει η ταινία. Ενώ ο Μαθιός και το Πάλας ήταν κάτι πολύ εμβληματικό, η γειτονιά τον είχε σαν ένα απαξιωμένο κινηματογράφο. Εμείς με τη συνεργάτιδά μου προσπαθούμε να επανιδρύσουμε τη φρεσκάδα του. Σήμερα τεχνικά ο κινηματογράφος είναι αρτιότατος.
Έχω επενδύσει πολύ στην εικόνα και τον ήχο που είναι Dolby 5.1 και άν κάτσει κανείς να ακούσει την προβολή της ταινίας, θα δει ότι δύσκολα θα ακούσει τέτοιο ήχο σε άλλο θερινό κινηματογράφο. Πιστεύω ότι έχουμε τον καλύτερο ήχο στην Αθήνα σε θερινό. Τον έχω επιμεληθεί προσωπικά γιατί γνωρίζω πολύ καλά από τεχνικά θέματα ήχου. Σύντομα θα φτιάξουμε και την πρόσοψη, οπότε θα φανεί και απ’ έξω η δουλειά που έχουμε κάνει μέσα.

Ο κορωνοϊός ήταν καταλύτης στο να επιδεινώσει το ήδη υπάρχον πρόβλημα στα σινεμά. Υπήρχε ήδη το πρόβλημα από τις πλατφόρμες τύπου Netflix, Amazon κτλ. Εξ αιτίας του εγκλεισμού, ακόμα και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία που πιο πριν δεν είχαν καμία σχέση με την τεχνολογία, αναγκάστηκαν να χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα. Τους έμαθαν τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Άρα τώρα πια πρόσβαση σε αυτά τα μέσα έχει όλο το ηλικιακό φάσμα. Από εκεί πλήττεται η χειμερινή αίθουσα. Σήμερα είναι τόσο έντονο το οπτικόακουστικό ερέθισμα στη ζωή μας, πού ακόμα και το youtube και το tik-tok συντελούν σε αυτό. Οι θερινοί βέβαια είναι άλλη κατηγορία. Είναι η έξοδος που δύσκολα θα αφήσει κάποιος.

Εγώ είμαι της γνώμης ότι κινηματογραφική ταινία χωρίς κινηματογραφική αίθουσα δεν μπορεί να υπάρξει και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτό από τον κόσμο και τις εταιρίες παραγωγής. Δηλαδή σε ένα κόσμο που θα κλείσουν οι κινηματογράφοι, δεν θα υπάρχουν και κινηματογραφικές ταινίες με την έννοια που τις ξέρουμε τώρα. Μπορεί να υπάρχουν σειρές, αλλά ταινίες δεν μπορούν να σταθούν αυθύπαρκτες μόνο στις πλατφόρμες. Αυτό το έχουν ψιλοκαταλάβει οι πλατφόρμες γι αυτό σε μερικές ταινίες κάνουν πρεμιέρες σε κινηματογραφικές αίθουσες ώστε να παίρνουν την κινηματογραφική αίγλη. Ένα παράδειγμα είναι η ταινία Roma του Αλφόνσο Κουαρόν που βγήκε πριν από τρία χρόνια και σάρωσε στα Όσκαρ. Ήταν εξ ολοκλήρου παραγωγή Netflix. Την κυκλοφόρησαν πρώτα στους κινηματογράφους για μία εβδομάδα και μετά ανέβηκε στο Netflix. Το χαρακτηριστικό λοιπόν ήταν ότι στις χώρες που το Roma προβλήθηκε στους κινηματογράφους, βρισκόταν στις πρώτες θέσεις στα views μέσω Netflix, ενώ στη Γαλλία που οι κινηματογράφοι είχαν κάνει εμπάργκο σε οποιαδήποτε ταινία σχετίζεται με το Netflix, η ταινία Roma δεν είχε τη δυναμική που είχε στις άλλες χώρες. Στη Γαλλία δηλαδή ήταν κάτω από τη 15η θέση στο Netflix. Οπότε συμπεραίνουμε οτι ο κινηματογράφος κάνει καλό στις πλατφόρμες. Δε συμβαίνει το αντίστροφο όμως. Οι πλατφόρμες δεν κάνουν καλό στον κινηματογράφο. Αυτή τη στιγμή το Netflix απομυζά από το κοινό των κινηματογράφων.

Εμείς θέλουμε να ανοίξουμε και το χειμερινό Πάλας. Η αίθουσα σίγουρα χρειάζεται αρκετά μεγάλη επένδυση. Δεν είναι δηλαδή ότι με ένα βάψιμο μπορεί να κάνεις κάτι, γιατί η αίθουσα έχει να ανακαινιστεί απο το 1956. Πρόκειται για μία επένδυση δυσανάλογα μεγάλη για τις προσδοκίες που μπορεί να έχουμε τη συγκεκριμένη περίοδο. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Προσπαθώ να βρω αν υπάρχει κάποιος τρόπος να χρηματοδοτηθεί μέσω του υπουργείου πολιτισμού, μέσω κάποιου αναπτυξιακού νόμου. Εμείς θέλουμε πολύ να τη λειτουργήσουμε. Ωστόσο οι συνθήκες που επικρατούν είναι δύσκολες. Οι χειμερινοί κάνουν μηδενικά εισιτήρια και ο ένας κλείνει μετά τον άλλον. Πολλοί κινηματογράφοι έκλεισαν οριστικά όπως είναι το Embassy, το Όσκαρ, το Πτι Παλαί… Η πρόθεσή μας πάντως είναι να ανοίξουμε και τον χειμερινό. Δεν έχουμε βρει ακόμα τον τρόπο, αλλά πιστεύω ότι στο τέλος θα τα καταφέρουμε. Εμάς ο στόχος μας δεν είναι να κάνουμε ένα κινηματογράφο που να έρθει ο άλλος να τον “υποστηρίξει”. Θέλω ένα κινηματογράφο ανταγωνιστικό που να στέκεται στην αγορά αυθύπαρκτος και ο κόσμος να πηγαίνει επειδή γουστάρει και η αίθουσα να μπορεί να διεκδικεί μερίδιο της αγοράς. Όχι ότι δεν επιθυμώ τη στήριξή του κόσμου, αλλά η στήριξη δεν μπορεί να είναι στο διηνεκές.

Ίσως στο μέλλον ο χειμερινός κινηματογράφος να γίνει ένα είδος πολυτελείας με ακριβό εισιτήριο που θα απευθϋνεται σε λίγους. Ωστόσο ο θερινός πιστεύω ότι αντέχει ακόμα. Γενικά είμαι αισιόδοξος ότι το μέσον θα συνεχίσει να υπάρχει. Δεν μπορεί δηλαδή να υπάρχει δίωρη ταινία χωρίς αίθουσα. Εγώ δε βλέπω τον κινηματογράφο σαν επιχείρηση. Τον βλέπω σαν τέχνη. Το γουστάρω πάρα πολύ. Είναι κάτι το οποίο με γεμίζει και είναι το μεράκι μου. Αλλά επίσης θέλω να μπορεί να στέκεται στα πόδια του απο οικονομικής άποψης.

Σήμερα αναλογικά δεν παίζει πλέον κανένας κινηματογράφος. Όμως εμείς που έχουμε το Πάλας και το Τριανόν, έχουμε κινηματογραφικές μηχανές οι οποίες είναι ετοιμοπόλεμες. Κάπου προς το τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτέμβρη θα κάνουμε προβολές ταινίας σε κόπια! Θα παίξει με τον παλιό τον τρόπο εδώ στο Πάλας. Θα ακούγεται το κλείστρο και θα έχει την αναλογική εικόνα. Θα είναι κάτι πολύ ωραίο, όμως δέν μπορώ αυτή τη στιγμή να πω περισσότερα. Θα το ανακοινώσουμε σύντομα.

INFO: Πάλας: Υμηττού 109, Παγκράτι

Ανηφορίζοντας προς τον Βύρωνα, βρισκόμαστε στο Λάουρα με τη χαρακτηριστική είσοδο που σε ταξιδεύει πίσω στο 1951 όπου πρωτοάνοιξε. Το μοναδικό ρομβοειδές σχήμα του, είναι ιδανικό για μια σπάνια κινηματογραφική εμπειρία. Ο ιδιοκτήτης του ο κύριος Κώστας Λιαγκρής είναι παλαίμαχος αιθουσάρχης με πολλές εμπειρίες στο ενεργητικό του. Μας διηγήθηκε ιστορίες απο τα παρασκήνια και μας μίλησε για τα μυστικά του χώρου. Αγαπάει πολύ το Λάουρα και έχει διατηρήσει το νοσταλγικό χαρακτήρα του χώρου που είναι γεμάτος λουλούδια και αναμνήσεις.

Κώστας Λιαγκρής: Ο μπαμπάς μου ο Αποστόλης αυτόν τον κινηματογράφο τον πήρε το 1963. Είχε ήδη απο το 1955 και τον Ρέα. Από τότε είναι στην οικογένεια. Όχι το ακίνητο, η επιχείρηση. Το όνομα δεν ξέρουμε ακριβώς πώς προέκυψε. Εμείς έτσι τον πήραμε. Λέγανε ότι εμπνεύστηκαν από κάποια Ιταλίδα τραγουδίστρια. Πάντως η αλήθεια είναι ότι Λάουρα κινηματογράφος δεν υπήρξε άλλος στην Ελλάδα. Ο θερινός κινηματογράφος δεν έχει τα έξοδα του χειμερινού. Εμείς έχουμε και την Αλεξάνδρα στην Πατησίων οπότε μπορούμε να συγκρίνουμε. Στο θερινό είναι λιγότερο το ρεύμα που ξοδεύεις και η δουλειά είναι πολύ πιο ευχάριστη επειδή είσαι σε έναν ανοιχτό χώρο. Ένα πρόβλημα όμως είναι ότι δεν ξέρεις πως θα πάει ο καιρός εκείνη τη χρονιά. Μπορεί να βρέχει και να πρέπει να ακυρώσεις τις προβολές. Αλλά έτσι κι αλλιώς τα τελευταία χρόνια έχουμε δει ότι δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για τίποτα. Όλα απρόοπτα συμβαίνουν!

Όταν ήμουν παιδί, όλοι οι κινηματογράφοι είχαν δουλειά. Άσχετα τι έργο έπαιζαν, όλοι είχαν κόσμο. Με την έλευση της τηλεόρασης όλα αυτά τέλειωσαν. Η τηλεόραση ήταν κάτι καινούργιο. Το χάζευαν και λέγανε “μιλάει το κουτί” και δεν το πιστεύανε! Κράτησε τον κόσμο στο σπίτι με αποτέλεσμα να πέσουν απότομα τα εισιτήρια. Αυτό έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Εκεί χάθηκαν πάρα πολλοί κινηματογράφοι. Δεν συνήλθε από αυτή την κρίση ούτε ένα 10% απο αυτούς. Μιας και με ρωτάτε θα σας πω οτι κι εμείς είχαμε χάσει τότε ένα κινηματογράφο. Ήμουν μικρός αλλά το θυμάμαι. Λειτουργεί ακόμα. Τον χάσαμε λόγω αυτής της ξαφνικής πτώσης των εισιτηρίων. Τότε οι κινηματογράφοι ενοικιάζονταν με ένα μίνιμουμ guarantee. Δηλαδή άν κάποιος ήταν ιδιοκτήτης ενός σινεμά, το νοίκιαζε σε κάποιον και του έλεγε “Εγώ θέλω τόσα λεφτά βρέξει-χιονίσει άσχετα απο το πόσα εισιτήρια θα κόψεις” Δηλαδή έδινες ένα ποσό στάνταρ. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι ακόμα και αν ο κινηματογράφος δεν έκανε εισιτήρια, εσύ ήσουν υποχρεωμένος να δώσεις αυτό το ποσό που έχεις συμφωνήσει. Αρχικά αυτό δεν μας πείραζε γιατί δούλευαν όλοι οι κινηματογράφοι πάρα πολύ. Όμως όταν εμφανίστηκε η τηλεόραση, από 112.000 εισιτήρια που κάναμε, την πρώτη χρόνια που εμφανίστηκε η τηλεόραση κάναμε 82.000 και τη δεύτερη 51.000 που σημαίνει ότι έπρεπε να πληρώσουμε μία χρονιά ολόκληρη χωρίς να έχουμε κάνει εισπράξεις. Αυτό το πράγμα δεν μπορείς να το αντέξεις. Το κάναμε μία-δύο χρονιές και μετά το αφήσαμε το συγκεκριμένο σινεμά. Πάρα πολλοί κινηματογράφοι έκλεισαν τότε. Κανείς δεν ενδιαφερόταν να τους λειτουργήσει με τέτοια έξοδα και οι περισσότεροι κατεδαφίστηκαν. Επίσης πολλοί κινηματογράφοι που ήταν ιδιόκτητοι, έκαναν το λάθος και το γύρισαν στο soft πορνό με κάτι ελληνικές ταινίες του Όμηρου Ευστρατιάδη και τα λοιπά. Όμως αυτά τα σινεμά χαρακτηρίστηκαν με αυτό το είδος και μετά δεν μπορούσαν ποτέ να επανέλθουν ό,τι και να έβαζαν γιατί είχε βγει η φήμη ότι έπαιζαν τέτοιου είδους ταινίες. Άρα οι κίνδυνοι ήταν πολλοί. Τώρα βέβαια οι κινηματογράφοι δεν νοικιάζονται πιά με μίνιμουμ guaranty.

Εγώ μεγάλωσα στην Καλλιθέα. Εκείνα τα χρόνια για να δεις μία ταινία πρώτης προβολής δεκαετία του ’70 έπρεπε να πας στα κεντρικά σινεμά που ήταν Αθήνα, Πειραιά, Αμπελοκήπους, Βουλιαγμένης… Εκεί έβγαινε πρώτα η ταινία. Το Εξπρές του Μεσονυκτίου για παράδειγμα το έπαιζε το Ράδιο Σίτυ 2,5 μήνες και μετά τον βάλανε οι κινηματογράφοι στα προάστια. Άν κάποιος έμενε στο Αιγάλεω ή στην Ελευσίνα, η ταινία θα ερχόταν στους κινηματογράφους εκεί μετά από καιρό. Ήταν Β’ προβολή που λέμε. Τώρα πια αυτά δεν υπάρχουν. Η ταινία βγαίνει ταυτόχρονα σε όλους τους κινηματογράφους. Τώρα έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Ο άλλος μπαίνει στην πλατφόρμα και βλέπει το έργο. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Βλέπουν ταινίες ακόμα και από κινητό! Με αυτό τον τρόπο όμως γίνεται αποκοινωνικοποίηση. Μένεις κλεισμένος μέσα σε ένα χώρο. Δεν βλέπεις άλλους ανθρώπους. Σήμερα όλα τα μηχανήματα είναι ψηφιακά. Αναγκαστικά από το 2014 όλα έχουν ψηφιοποιηθεί. Τότε τέλειωσε το επάγγελμα του μηχανικού κινηματογράφου που ήταν αναγκαστικό να έχεις. Ήταν μάλιστα στα βαρέα επαγγέλματα. Έπρεπε να υπάρχουν δύο μηχανικοί σε κάθε κινηματογράφο και δούλευαν με βάρδιες. Υπήρχαν κινηματογράφοι του κέντρου όπως ο Ορφέας στη Σταδίου ή το Ρέξ που έπαιζαν από τις 10:00 το πρωί. Άρα είχε δύο-τρεις βάρδιες μηχανικών συν τους ρεπατζήδες. Τότε οι μηχανές δούλευαν το κάρβουνο με το βολταϊκό τόξο. Αυτό το επάγγελμα μέσα σε τρεις μήνες χάθηκε και σταμάτησε να υπάρχει. Τώρα πλέον άμα ξέρεις να χειρίζεσαι έναν υπολογιστή, ξέρεις να παίζεις και σινεμά. Ουσιαστικά είναι απλά ένας προτζέκτορας. Και ο εγγονός μου ακόμα που πάει τετάρτη δημοτικού, έρχεται, βάζει μπρος τη μηχανή και παίζουμε σινεμά! Όταν είχαμε το φίλμ, μέχρι το 2014, η μία κόπια μαζί με τον υποτιτλισμό στοίχιζε 2 με 2,5 χιλιάδες ευρώ. Τώρα είναι σε δίσκο και κάνει μόνο 60 ευρώ. Δηλαδή τώρα οι εταιρίες με 2.500 ευρώ μπορούν να κάνουν 200 δίσκους και να τους μοιράσουν σε όλη την Ελλάδα. Βγαίνει λοιπόν μία ταινία και τη βλέπουν συγχρόνως στα Γρεβενά στη Νάξο στη Σαντορίνη στην Αθήνα… Αυτό δεν είναι κακό για αυτούς που μένουν στην επαρχία. Δόθηκαν βέβαια πολλά λεφτά για τα ψηφιακά μηχανήματα, αλλά για να λέμε την αλήθεια, αυτά τα λεφτά τα κάνουν απόσβεση γιατί δεν έχουμε πλέον μηχανικούς. Οπωσδήποτε είναι καλύτερη η προβολή. Είναι πιο σταθερή η εικόνα και έχει καλύτερο ήχο. Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί που τους αρέσει να βλέπουν σινεμά με τον παλιό τρόπο και το καταλαβαίνω. Πρέπει όμως να είναι και η μηχανή καλουντηρημένη. Εμείς παρότι έχουμε τον καινούργιο προτζέκτορα με τον οποίο προβάλλουμε τις ταινίες, έχουμε κρατήσει και τις δύο παλιές μηχανές που είχαμε στο Αλεξάνδρα. Είχαμε δύο μηχανές όπως όλοι οι χειμερινοί. Αυτό γινόταν γιατί κάναμε σύγχρονη προβολή. Σύγχρονη προβολή λέγαμε όταν παίζανε δύο κινηματογράφοι το ίδιο έργο απο την ίδια κόπια. Αυτό γινόταν επειδή οι κόπιες ήταν πάρα πολύ ακριβές. Για παράδειγμα η ταινία Γαλάζια Λίμνη με την Brooke Shields βγήκε σε 18 κινηματογράφους. Αλλα οι κόπιες ήταν μόνο 9! Εμείς παίζαμε τότε σύγχρονη με την Argentina που ήταν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η ταινία ήταν ας πούμε δύο ώρες. Κόβαμε το φίλμ σε 6 μέρη των 20 λεπτών. Ξεκινάμε λοιπόν την προβολή στις 18:00 και έπαίζαν τα 20 πρώτα λεπτά. Όταν είχε τελειώσει το πρώτο μέρος, είχαμε ήδη φορτώσει το επόμενο εικοσάλεπτο στη δεύτερη μηχανή. Κλείναμε το ένα πορτάκι, ανοίγαμε το άλλο και άρχιζε κατευθείαν να παίζει το δεύτερο εικοσάλεπτο χωρίς να παρεμβληθεί διάλειμμα. Οι θεατές βέβαια δεν καταλάβαιναν τίποτα γιατί οι μηχανικοί έκαναν την αλλαγή με μεγάλη μαεστρία. Βγάζαμε λοιπόν το πρώτο εικοσάλεπτο απο τη μία μηχανή προβολής και ένα παιδί έπαιρνε την πρώτη κόπια και έτρεχε με το μηχανάκι στην Αρζεντίνα όπου άρχιζε την προβολή στις 6:30. Με την ίδια κόπια λοιπόν έπαιζαν δύο κινηματογράφοι. Ή μερικές φορές ακόμα και τρεις! Τρεις στο γύρο που λέγαμε. Αλλά γινόντουσαν και πολλά ευτράπελα. Καθώς μετέφερε ο άνθρωπος το φίλμ, του πέφτει ας πούμε η μπομπίνα στο δρόμο και τη μάζευε και αργούσε να πάει στον άλλο κινηματογράφο ή γινόταν μία διακοπή ρεύματος στον πρώτο κινηματογράφο, οπότε αναγκαστικά σταμάταγε και ο δεύτερος. Ή μπορεί αντί να πάνε το δεύτερο μέρος, κατά λάθος να έστελναν το τρίτο ή το τέταρτο! Τέτοια είχε πολλά. Σήμερα δεν έχει μείνει κανένας κινηματογράφος να παίζει ταινίες με φιλμ. Εκτός κι αν παίζει ταινίες παλιές. Τώρα οι εταιρίες δεν βγάζουν τις ταινίες σε φιλμ. Παλιά έχεις την ταινία και την έκανες ότι ήθελες. Τώρα πια δεν γίνεται να κρατάς παραπάνω την ταινία γιατί όταν σου έρχεται ο δίσκος, είναι κλειδωμένος και πρέπει να έχεις ένα κωδικό από το γραφείο και για να τον έχεις αυτόν τον κωδικό πρέπει να έχεις πληρώσει. Άν έχεις πληρώσει μόνο για μία εβδομάδα, δεν μπορείς να την παίξεις και δεύτερη. Τα γραφεία διανομής δηλαδή τώρα είναι πιο εξασφαλισμένα. Πολλές φορές έχω βιώσει ταινία να κάνει πάταγο. Τι να σου πω; Αφάνταστα πράγματα. Από πολύ παλιά, από τη δεκαετία του 60 που θυμάμαι εγώ τις κωμωδίες με τον Φράνκο Τσίτσο, τα western… Παλιά ήταν διαφορετικά τα γούστα του κόσμου. Ήταν κάπως παλιομοδίτικα. Σήμερα ο κόσμος ψάχνει να δει αν η ταινία έχει πάρει καλές κριτικές και πώς πήγε στο διεθνές box office, πράγμα που παλιά ενδιέφερε πολύ λίγο τον κόσμο. Σημασία είχε ποιος έπαιζε στην ταινία και τι είδους ταινία ήταν. Είχαμε ταινίες που δε χωρούσε ο κόσμος να βγει. Ανοίγαμε την έξοδο κινδύνου και ήταν κόσμος που ήθελε να μπει και από ‘κει! Έχω χαρτί να σου δείξω που γράφει πόσο εισιτήρια κόβαμε. Ο πρώτος κινηματογράφος που είχαμε, η Ρέα, το ’63 το ’64 και το ’65 έκανε πάνω από 110.000 εισιτήρια το χρόνο σε συνολικό διάστημα πέντε μηνών, που σημαίνει πάνω από 700 εισιτήρια την ημέρα τη στιγμή που είχαμε 380 καθίσματα! Τον κόσμο δεν τον ένοιαζε να κάθεται κάτω και να στοιβάζονται.

Τότε φαντάσου είχαμε τόσο κόσμο που εκτός από το μπαρ, έβγαιναν και τέσσερα παιδιά με δίσκους κ πουλούσαν στον κόσμο ξηρούς καρπούς και αναψυκτικά. Τα μπουκάλια και τον πασατέμπο τα καθάριζαν επτά άτομα! Αυτό πιστεύω δεν μπορεί να ξαναγίνει. Είναι κάτι το οποίο το θυμούνται όσοι το έζησαν. Και όσοι το έζησαν είναι τυχεροί. Φαντάσου εμείς τότε είχαμε άγχος μην ποδοπατηθούν, μη χτυπήσουν, μην τσακωθούν. Γινόντουσαν τότε παρεξηγήσεις γιατί κάποιος έκατσε σε θέση άλλου… Ή ο άλλος έλεγε “Του ‘πα να σκύψει και με έβρισε“… και εκεί που έπαιζε η ταινία, άρχιζαν να πλακώνονται! Απίστευτα πράγματα που τώρα δεν γίνονται πια.

Οι ξένοι που έρχονται εδώ στον κινηματογράφο ενθουσιάζονται. Δεν έχουν open-air Cinema στο εξωτερικό. Ιδιαίτερη εντύπωση μου είχε κάνει το 2004 που είχαμε την Ολυμπιάδα που είχε έρθει εδώ ο Πρέσβης της Κίνας ένα απόγευμα με μία κινέζα η οποία μιλούσε άριστα Ελληνικά και έψαχναν να βρουν πράγματα που στην Κίνα δεν υπάρχουν. Είχανε βρει λοιπόν ότι ένα από τα πράγματα που δεν έχουν στην Κίνα είναι ο θερινός κινηματογράφος! Είχαν έρθει εδώ και με ρωτούσαν πώς λειτουργεί και αν είναι κάτι το συνηθισμένο στην Ελλάδα. Είχαν σκεφτεί να το κάνουν κάπως και στην Κίνα και να το διαδώσουν. Ο θερινός κινηματογράφος είναι γενικά κάτι που τραβάει πάρα πολύ τους ξένους γι αυτό δουλεύουν πάρα πολύ όλοι οι θερινοί που είναι στα νησιά. Ίσως τώρα οι πλατφόρμες όπως το Netflix να είναι το τελειωτικό χτύπημα για τους κινηματογράφους. Σήμερα υπάρχουν παιδιά 11, 12, 13 χρόνων που δεν έχουν πάει ποτέ στη ζωή τους σε καλοκαιρινό κινηματογράφο. Ο θερινός είναι η εμπειρία και η ατμόσφαιρα. Για εμάς τους Έλληνες είναι κάτι που το ξέρουμε και το αγαπάμε από τότε που γεννηθήκαμε.

INFO: Λάουρα: Νικηφορίδη 24, Βύρωνας

Η τελευταία μας στάση είναι στην Άνω Γλυφάδα στον κινηματογράφο Μαριλένα. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1962. Η εντυπωσιακή του είσοδος σε βάζει αμέσως στο κλίμα καλωσορίζοντας τους επισκέπτες σε έναν απο τους πιό όμορφους θερινούς κινηματογράφους των προαστίων. Το Μαριλένα είναι απο τους λίγους θερινούς που έχουν επιβιώσει στα Νότια Προάστια και αυτό χάρις το φανατικό κοινό του που τον αγαπάει και τον στηρίζει. Η μεγάλη οθόνη λειτουργεί και σαν σκηνή και φιλοξενεί συχνά παραστάσεις θεάτρου σκιών. Ο Διονύσης Κρασσάς είναι ο γιος του ιδρυτή και συνεχίζει το έργο του πατέρα του με μεράκι και αφοσίωση.

Διονύσης Κρασσάς: Εμείς ήμασταν πάντα εδώ. Το Μαριλένα είναι οικογενειακή επιχείρηση. Αυτό το κτίριο το έφτιαξε ο πατέρας μου ο συγχωρεμένος και απο πάνω ήταν το σπίτι μας. Το 1970 φτιάξαμε αυτό το χαρακτηριστικό στρογγύλεμα στην πρόσοψη.

Τότε που έγινε αυτός ο κινηματογράφος, υπήρχαν πολλοί άλλοι κινηματογράφοι στην περιοχή. Τα σπίτια όμως ήταν ελάχιστα και διάσπαρτα. Εδώ ήταν όλο οικόπεδα. Στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν οκτώ θερινοί κινηματογράφοι. Τώρα έχουν μείνει μόνο τρεις.

Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε άλλη διασκέδαση και ο κινηματογράφος ήταν μία επιχείρηση πολύ προσοδοφόρα. Φαντάσου ότι το 1962 που ξεκινήσαμε, παρότι δεν είχε γύρω σπίτια, κόβαμε 42.000 εισιτήρια τη σεζόν! Μην ξεχνάς όμως ότι τότε δεν υπήρχε τηλεόραση. Η μεγάλη κρίση στον κινηματογράφο ήρθε όταν μπήκε η τηλεόραση σε κάθε σπίτι. Έκλεισαν τότε σχεδόν όλοι οι κινηματογράφοι εν ριπή οφθαλμού. Όπως κλείσαμε και εμείς το 1974. Ξανανοίξαμε το 1978. Το ’99 ξανακλείσαμε αλλά για άλλους λόγους. Είχε βγει τότε ένας νόμος που έλεγε οτι οι θερινοί κινηματογράφοι που είναι εν λειτουργία θα κηρυχθούν διατηρητέοι. Αυτός ήταν ένας νόμος της Μελίνας Μερκούρη που ήταν υπουργός πολιτισμού. Φοβηθήκαμε οτι θα μας δεσμεύσουν το ακίνητο κι έτσι κατεβάσαμε ρολά βάλαμε πινακίδα “κατεδαφίζεται”. Αφού πέρασε αυτή η ιστορία και δεν υπήρχε πλέον τέτοιος κίνδυνος, τον έχουμε ξανανοίξει από το 2015. Από τότε πάει πάρα πολύ καλά. Δίνουμε μεγάλη έμφαση σε αυτό που θέλει ο πελάτης. Το κάνουμε με μεράκι επειδή έχουμε μεγαλώσει εδώ και το αγαπάμε. Έρχονται πελάτες από πολύ μακριά και πάμε πολύ καλά στα εισιτήρια παρότι είμαστε πολύ ψηλά στη Γλυφάδα. Αυτή είναι η ιστορία του κινηματογράφου Μαριλένα. Είμαστε ίδια οικογένεια από το 1962. Εγώ είμαι δεύτερη γενιά και τα παιδιά μου είναι η τρίτη. Ο ένας μου γιός έχει αναλάβει τον κινηματογράφο Αρκαδία που είναι πάνω απο το δημαρχείο του Βύρωνα και ο άλλος είναι στην Πολωνία και θα επιστρέψει να αναλάβει κι αυτός. Τον αγαπάνε πολύ τον κινηματογράφο.

Ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο για να δεις μια ταινία. Είναι μέρος κοινωνικοποίησης. Θα σου φέρω ένα παράδειγμα: Οι γονείς της κοπέλας που έχουμε τώρα στο κυλικείο, γνωρίστηκαν σε αυτόν τον κινηματογράφο και έκαναν οικογένεια. Και τώρα έχω την κόρη τους που δουλεύει εδώ. Υπάρχουν σαν κι αυτή πάρα πολλές άλλες περιπτώσεις που έγιναν γνωριμίες και φιλίες μέσα από εδώ. Αυτό σιγά-σιγά χάνεται. Αν βλέπεις μια ταινία μέσα από το δωμάτιό σου, πώς θα γνωρίσεις κόσμο;

Πριν λίγες μέρες γκρεμίστηκε η μονοκατοικία που υπήρχε δίπλα στον κινηματογράφο. Τώρα θα σηκωθεί πολυκατοικία. Δεν αντέχει τίποτα πια. Οι τιμές των οικοπέδων έχουν φτάσει στα ύψη. Εμείς όμως αντιστεκόμαστε.

INFO: Μαριλένα: Αιγύπτου 123, στην Άνω Γλυφάδα

Το σινεμά δεν είναι απλά μια ψυχαγωγία.  Είναι μια διαδικασία κοινωνικοποίησης και γνωριμίας που δεν πρέπει να χαθεί. Η ατμόσφαιρα και η μαγεία της μεγάλης οθόνης δεν μπορεί να αντικατασταθεί με κανένα άλλο μέσο. Μένει μόνο να επισκευθείτε και από κοντά αυτά τα σινεμά και να απολαύσετε σε όλο της το μεγαλεiο την 7η τέχνη κάτω από τον έναστρο ουρανό.

Φωτογραφίες “Πάλας” “Λάουρα”: Φιλιάννα Τζαναβάρη

Φωτογραφίες “Μαριλένα” “Ακτή”: Γιάννης Παύλου