O σπουδαίος τραγουδοποιός, θεματοφύλακας της κρητικής μουσικής παράδοσης και ιδιοσυγκρασιακός ανανεωτής της, κατακτά την κορυφή του Ψηλορείτη «αγκαλιά» με τη λύρα του και μας χαρίζει μία από τις πιο ιδιαίτερες συναυλίες.
Μια συναυλία που δε μοιάζει με καμία άλλη έρχεται στο Onassis Channel στο YouTube. Την Κυριακή 20 Νοεμβρίου, στις 21:00, η ψυχή της κρητικής μουσικής παράδοσης ζωντανεύει το Νερατζέ Τζαμί – ή, αλλιώς, το Ωδείο Ρεθύμνου – με μια μυσταγωγική συναυλία. O Ψαραντώνης έρχεται να μας ταξιδέψει σε ένα κόσμο πέρα από σύνορα και όρια, πέρα από το χρόνο και τον τόπο.
Ο Ψαραντώνης, ο σπουδαίος τραγουδοποιός, θεματοφύλακας της κρητικής μουσικής παράδοσης και ιδιοσυγκρασιακός ανανεωτής της, κατακτά την κορυφή του Ψηλορείτη «αγκαλιά» με τη λύρα του και μας χαρίζει μια από τις πιο ιδιαίτερες συναυλίες, στο πλαίσιο του STAGES A/LIVE στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση από το Νερατζέ Τζαμί στο Ρέθυμνο την Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2022 στις 21:00.
Το STAGES A/LIVE, με πάνω από 1 εκατομμύριο views στο YouTube, είναι μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση για την υποστήριξη των ανεξάρτητων ελληνικών μουσικών σκηνών. Ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2021 με μια σειρά κινηματογραφημένων live performances, σε μια περίοδο που τα πάντα ήταν κλειστά. Από το 2022, το STAGES A/LIVE επέστρεψε για να φέρει και πάλι στη ζωή χώρους όπου κάτι έχει συμβεί: σε όλη τη χώρα, στις πιο απρόσμενες περιοχές της Ελλάδας και στις πιο αναπάντεχες σκηνές, συναυλίες με τους πιο απρόσμενους καλλιτέχνες για να υποστηριχθεί η ελληνική μουσική σκηνή και οι ήρωές της μέσα από την ψηφιακή σκηνή του Ιδρύματος Ωνάση.
Πρώτος σταθμός για την περίοδο 2022-2023 ο Ψαραντώνης, που σύμφωνα με το Μάνο Χατζιδάκι, κατέκτησε τη θέση του «πρώτου λυράρη της Ελλάδας» προτού φτάσει να κατακτήσει τις κορυφές των βουνών της Κρήτης και τα βάθη ενός διαχρονικού χώρου στο Ρέθυμνο. Ο Nick Cave αργότερα είπε πως θα είναι για πάντα ένας «γνήσιος εκφραστής της παγκόσμιας μουσικής». «Κραυγή των θεών» τον αποκαλούν οι διοργανωτές μεγάλων μουσικών φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Όμως, εκείνο που μοιάζει να έχει μεγαλύτερη σημασία είναι αυτό που ο ίδιος λέει: «Η παράδοση κρατάει για πάντα. Χωρίς ρίζα, δεν υπάρχει ούτε φύλλο ούτε καρπός. Η παράδοση είναι η τέχνη του λαού, η πίστη του». Ο Ψαραντώνης δεν αρκείται στις δάφνες του παρελθόντος του, μα ούτε δείχνει την παραμικρή διάθεση να «κατεβάσει ταχύτητα».
Γεννημένος στα Ανώγεια της Κρήτης το 1942, ο Αντώνης Ξυλούρης ήταν μόλις 5 ετών όταν έπιασε για πρώτη φορά στα χέρια του τη λύρα του μεγαλύτερου αδερφού του, Νίκου. Ξεκίνησε παίζοντας σε μια κρητική γιορτή προτού κλείσει τα 13, ενώ ο πρώτος του δίσκος ολοκληρώθηκε το 1974.
Επί μισό αιώνα, ο Ψαραντώνης δισκογραφεί με αμείωτη ένταση, έχοντας παράλληλα στο παλμαρέ του χιλιάδες ώρες ζωντανών εμφανίσεων, καθεμία από τις οποίες αποτελεί μια μυσταγωγική εμπειρία για το κοινό, είτε πρόκειται για μικρές μουσικές σκηνές είτε για διεθνή φεστιβάλ όπου οι θεατές παρακολουθούν σχεδόν αποσβολωμένοι μια βιβλική φιγούρα που όμοια της δεν υπάρχει στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι υπήρξε ο πρώτος Έλληνας μουσικός που έπαιξε το 2007 στο θρυλικό All Tomorrow’s Parties. Δύο χρόνια αργότερα, θα εμφανιζόταν στην αυστραλιανή εκδοχή του φεστιβάλ που επιμελήθηκε ο Nick Cave. Mε τη συνεργασία τους να ευδοκιμεί και στο στούντιο το 2014, οι δύο καλλιτέχνες συνεργάστηκαν για το soundtrack του πολυβραβευμένου “Loin des Hommes” («Μακριά από τους ανθρώπους»), της ταινίας που – με πρωταγωνιστή το Viggo Mortensen – κέρδισε τρία βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας του 2014.
Το Τζαμί του Γαζή Ντελή Χουσεΐν Πασά – ή Νερατζέ Τζαμί, όπως είναι ευρύτερα γνωστό – αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία του Ρεθύμνου. Ο χώρος με το εντυπωσιακό θύρωμα και τον επιβλητικό μιναρέ δημιουργήθηκε το 1601 ως ναός της Santa Maria, ενώ το 1646 μετατράπηκε σε τζαμί. Από το 1957 το μνημείο, που ξεκίνησε να λειτουργεί ως μοναδικός πολιτιστικός χώρος στην περιοχή, ανήκει στο Σύνδεσμο Διαδόσεως Καλών Τεχνών Ρεθύμνου. Ο Σύνδεσμος, που ιδρύθηκε το 1930, έχει ταυτιστεί με τη διδασκαλία και τη διάδοση της μουσικής στο Ρέθυμνο. Το 1981 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την αδιάλειπτη δράση του στους τομείς της Μουσικής και του Θεάτρου και γενικά της πνευματικής καλλιέργειας.
Το Ωδείο Ρεθύμνου λειτουργεί ως βασικό παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου της Αθήνας και έχει δεχτεί όλα αυτά τα χρόνια περισσότερους από 6.000 νέους και νέες μαθητές. Σήμερα, ο Σύνδεσμος διατηρεί το μνημείο της Κρήτης με τέτοιο τρόπο ώστε ο χώρος να είναι προσβάσιμος σε όλους, επιδιώκοντας τη συντήρηση και αποκατάστασή του. Στο πλαίσιο αυτό, το Ωδείο Ρεθύμνου διοργανώνει συναυλίες και διαλέξεις, ενώ ταυτόχρονα φιλοξενεί σημαντικές τοπικές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Συντελεστές:
Σύλληψη & Επιμέλεια: Χρήστος Σαρρής
Διεύθυνση παραγωγής: Έλενα Χωρέμη, Σμαράγδα Δογάνη
Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Ψαραντώνης
Ψαραντώνης: Λύρα, Τραγούδι
Γιώργης Ξυλούρης: Λαούτο
Λάμπης Ξυλούρης: Ούτι
Νίκη Ξυλούρη: Μπεντίρ, Στάμνα, Τραγούδι
Σύνδεσμος Διαδόσεως Καλών Τεχνών Ρεθύμνου (Ωδείο Ρεθύμνου)
Αίθουσα Παντελής Πρεβελάκης
Πρόεδρος Συνδέσμου: Έφη Γαγάνη
Γραμματέας Συνδέσμου: Μαρία Λιουδάκη
Κινηματογράφηση
Σκηνοθεσία – Κάμερα: Χρήστος Σαρρής
Διεύθυνση φωτογραφίας: Έβαν Μαραγκουδάκης
Εικονοληψία: Δημήτρης Ζιβόπουλος, Κοραλία Δογάνη, Νίκος Σέμπος
Drone operator: Ορφέας Καλαφάτης
Βοηθός video crew: Ανδρέας Μάρκου
Τεχνική υποστήριξη: Backstage Live
Φωτιστής: Γιώργος Ρώμας
Ηχογράφηση – Mίξη ήχου: Jacopo Fokas (Villa Giuseppe Recording)
Βοηθός ηχολήπτη: Ζάχος Ελευθεριάδης
Monitoring engineer: Μάνος Τσαντηράκης
Backline engineer: Μάριος Τεντάκης
Μοντάζ: Τρύφωνας Καρατζίνας
Χρωματική επεξεργασία: Μάνθος Σάρδης
Φωτογράφιση: Αλέξανδρος Αβραμίδης
Λίγα λόγια για τους καλλιτέχνες
Ψαραντώνης
Ο Ψαραντώνης (Αντώνης Ξυλούρης) είναι ένας από τους πιο γνωστούς Κρητικούς λυράρηδες. Γεννήθηκε το 1942 στα Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου Κρήτης και είναι αδελφός του Νίκου Ξυλούρη και του Γιάννη Ξυλούρη. Ο ίδιος είναι μια ξεχωριστή μορφή της κρητικής μουσικής, διαθέτει μια φωνή με ιδιαίτερη χροιά και προσωπικό ύφος στο παίξιμο της λύρας και των άλλων παραδοσιακών οργάνων. Έμαθε μουσική δίπλα στο μεγαλύτερο αδελφό του, Νίκο, από πολύ μικρός. Για πρώτη φορά έπαιξε σε γάμο σε ηλικία 13 ετών και πολύ γρήγορα απέκτησε φήμη παίζοντας σε γιορτές και πανηγύρια σε διάφορα μέρη και χωριά της Κρήτης.
Γιώργος Ξυλούρης
Ο Γιώργος Ξυλούρης, ή «Ψαρογιώργης» όπως τον ξέρουν όλοι στη γενέτειρά του την Κρήτη, αποτελεί μια περίπτωση μουσικού που προέρχεται από μια ολοζώντανη παράδοση, η οποία διαπερνά πολλές γενιές και συνεχίζει να ζει και να ανθίζει. Με την καθοδήγηση του πατέρα του, Ψαραντώνη, τον οποίο συνόδευε για πολλά χρόνια με το λαούτο του, έκανε τα πρώτα του βήματα διαμορφώνοντας με τον καιρό έναν ιδιαίτερο μουσικό χαρακτήρα.
Στη διάρκεια των οκτώ χρόνων που έμεινε στην Αυστραλία, ίδρυσε το συγκρότημα Xylouris Ensemble και ηχογράφησε μαζί τους πέντε δίσκους, περιοδεύοντας επανειλημμένως στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Η γνωριμία του με τον στενό σήμερα συνεργάτη του, master drummer Jim White (από το συγκρότημα Dirty Three), χρονολογείται εκείνη την περίοδο.
Μετά από παραμονή οχτώ χρόνων στην Αυστραλία, επέστρεψε στην Κρήτη και στο τοπικό μουσικό γίγνεσθαι, πραγματοποιώντας συνεργασίες με ντόπιους καλλιτέχνες, τόσο μέσα από ηχογραφήσεις όσο και συναυλίες. Ταυτόχρονα, κυκλοφόρησε μια σειρά ηχογραφήσεων με ντουέτα για λαούτο μαζί με το θείο του, Γιάννη Ξυλούρη, καθώς και με το Στέλιο Πετράκη, ένα νέο και ανερχόμενο τότε συνθέτη και δεξιοτέχνη της λύρας.
Το 2013, μαζί με τον Αυστραλό ντράμερ Jim White, δημιούργησαν το ντουέτο Xylouris White. Μέχρι σήμερα έχουν εκδώσει τέσσερις δισκογραφικές συλλογές και έχουν πραγματοποιήσει συναυλίες σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, προκαλώντας ενθουσιασμό στα ακροατήρια.
Για αρκετά χρόνια, συνεργάστηκε με τον Ψαραντώνη, το Γιάννη Αγγελάκα, καθώς και άλλους καλλιτέχνες.
Νίκη Ξυλούρη
Η Νίκη Ξυλούρη τραγουδά για πρώτη φορά στο «Μουσικό Αύγουστο» του Μάνου Χατζιδάκι, δίπλα στον πατέρα της, Ψαραντώνη, ενώ πρωτοεμφανίζεται στη δισκογραφία με το δίσκο «Οι ρίζες μου» του Ψαραντώνη. Παρακολουθεί μαθήματα βυζαντινής και Δυτικής μουσικής και σπουδάζει στη σχολή Σταυράκου, στο τμήμα σκηνογραφίας και ενδυματολογίας. Την περίοδο 1996-2000 συνεργάζεται με τον Παναγιώτη Κουνάδη και το Στέλιο Βαμβακάρη σε μια σειρά συναυλιών γύρω από το σμυρναίικο τραγούδι. Παράλληλα, συνεργάζεται σε μουσικές παραστάσεις και δισκογραφεί με γνωστούς καλλιτέχνες της ελληνικής μουσικής σκηνής (Αργύρης Μπακιρτζής, Μαρίζα Κωχ, Βασίλης Καζούλης, Παντελής Θαλασσινός, Γιάννης Αγγελάκας κ.ά.). Έχει επιμεληθεί τη μουσική για το ντοκιμαντέρ «Οι γυναίκες με τα μαύρα» (2006) και έχει συνθέσει τη μουσική για το ντοκιμαντέρ «Εκεί στο Νότο» (2012) της Ανθής Νταουντάκη. Το 2018 συμμετέχει στη θεατρική παράσταση «Η Θυσία του Αβραάμ», στο ρόλο του Αγγελιοφόρου, στο Ωδείο του Ηρώδου Αττικού και σε σκηνοθεσία του Ηλία Μαλανδρή.
Λάμπης Ξυλούρης
Ο Λάμπης Ξυλούρης γεννήθηκε στα Ανώγεια. Ξεκίνησε να παίζει μουσική από παιδί και πειραματίστηκε κυρίως με έγχορδα μουσικά όργανα, όπως το μαντολίνο, τη λύρα, το μεσαιωνικό δωδεκάχορδο κρητικό και πολίτικο λαούτο (ή αλλιώς λάφτα), το ούτι, το μπουλγαρί, την κιθάρα, το tambur και το γυαλί tambur.
Στα 15 του εμφανίζεται για πρώτη φορά σε μουσική εκδήλωση, στο πλάι του πατέρα του, Ψαραντώνη, παίζοντας μαντολίνο, δωδεκάχορδο και κρητικό λαούτο.
Το 2001 κυκλοφορεί το πρώτο προσωπικό του άλμπουμ με δικές του συνθέσεις και με τίτλο «Μεσόγειος» από τις Εκδόσεις Σείστρον, ενώ ακολουθούν οι δίσκοι «Μυστικό Ταξίδι», «Ταμπαχανιώτικα», «Ανατολικός Άνεμος», «Τρικουριά» και «Ταμπαχανιώτικα οργανικό».
Από τη δεκαετία του 1990 εμφανίζεται και συμμετέχει σε μουσικές παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με διάφορα μουσικά σχήματα και καλλιτέχνες, όπως ο Λεωνίδας Κλάδος, ο Παναγιώτης Κατσικιώτης, ο Vinicio Capossela, οι Χαΐνηδες κ.ά.
STAGES A/LIVE στο Onassis Channel στο YouTube
Το STAGES A/LIVE είναι μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, που αντέδρασε άμεσα στις κλειστές σκηνές κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown για να υποστηρίξει έμπρακτα τις μουσικές σκηνές, τους μουσικούς και όσους βρίσκονται πίσω από τη σκηνή, σε μια δύσκολη συγκυρία απραξίας. Για τις σκηνές που είχαν αδειάσει από καλλιτέχνες, τεχνικούς και θεατές, από ζωή, το Ίδρυμα Ωνάση εγκαινίασε μια ψηφιακή μουσική σκηνή, καθώς ο πολιτισμός συνεχίζει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας και η μουσική μας (δια)μορφώνει. Η ανεξάρτητη μουσική σκηνή της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων ξαναζωντάνεψε με μοναδικές συναυλίες. Το STAGES A/LIVE έκανε πρεμιέρα στο YouTube του Ιδρύματος Ωνάση τον Ιανουάριο του 2021. Χιλιάδες μουσικόφιλοι έζησαν διαδικτυακά τα εκρηκτικά live των NIGHTSTALKER και των ATH KIDS από το GAGARIN 205, των PUTA VOLCANO από το AN CLUB, των ΘΡΑΞ ΠΑΝΚC και του ΜΙΚΡΟΥ ΚΛΕΦΤΗ από το WE CLUB, του ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ TRIO από το PRINCIPAL CLUB THEATER, των 63 HIGH από το EIGHTBALL CLUB, των BAZOOKA από το LAB ART.
Από το 2022 το STAGES A/LIVE γιορτάζει τη μουσική και τους μουσικούς με απρόσμενα live από απρόσμενους χώρους στο YouTube του Ιδρύματος Ωνάση. Διατίθενται οι συναυλίες των NAXATRAS στο Ακόντισμα, των PLANET OF ZEUS στο Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός, του SASKE από το Κατάστημα Κράτησης στη Νιγρίτα Σερρών.
Onassis Channel στο YouTube
Το YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση εκπέμπει από την Αθήνα, τη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, σε όλο τον κόσμο. Το Ίδρυμα Ωνάση ανεβάζει και μοιράζεται στο κανάλι του στο YouTube στιγμές, εικόνες, συζητήσεις, ήχους, συναισθήματα. Παραστάσεις, συναυλίες, podcasts, συναντήσεις, εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, virtual κινηματογραφικές πρεμιέρες, online μαθήματα. Η ψηφιακή σκηνή του Ιδρύματος Ωνάση φτιάχνει μια Στέγη σε κάθε σπίτι, σε ένα σημείο που δεν υπάρχει στον χάρτη, για να διασκεδάζει, να επιμορφώνει, να ενώνει, να ανοίγει συζητήσεις.
