Η Αντώνα διατρέχει την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και ανασταίνει την αφομοιωμένη λαϊκότητα του ελληνικού queer στη δημόσια μνήμη και στο ιστορικό σώμα.
Το video art πρότζεκτ «Οι 7 θάνατοι της Αντώνας» του σκηνοθέτη Γιάννη Σκουρλέτη, του εικαστικού και σκηνογράφου Κωνσταντίνου Σκουρλέτη και της ομάδας bijoux de kant παρουσιάζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση από τις 11 Νοεμβρίου έως τις 4 Δεκεμβρίου.
Το έργο αυτό, στα όρια θεάτρου και οθόνης, πραγματικότητας και εικονικότητας, παρουσιάζεται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον 5ο όροφο της Στέγης.
Η Αντώνα, η αντιηρωίδα της Γλυκερίας Μπασδέκη, ερμηνευμένη από τη Μπέττυ Βακαλίδου, διατρέχει την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και ανασταίνει την αφομοιωμένη λαϊκότητα του ελληνικού queer στη δημόσια μνήμη και στο ιστορικό σώμα. Μαζί της ο λαϊκός οργανοπαίκτης Βασίλης Ζιάκας πλαισιώνει με τους ήχους του τη διαδρομή της. Μια ιστορία ανοίκεια όσο και αιφνιδιαστικά οικεία – ίσως γιατί «όλοι κουβαλάμε μια Μπέττυ μέσα μας», όπως έχει πει ο Δημήτρης Δημητριάδης.
«Ταράζει τα όμορφά μας μάτια» έχει πει για τη Μπέττυ Βακαλίδου ο Jean Genet. Πράγματι, ταράζει η μυθιστορηματική ζωή της γυναίκας που γεννήθηκε αγόρι στη Θράκη, κλείστηκε σε αναμορφωτήριο, το έσκασε για την Αθήνα κι έπειτα για την Αμερική, έγινε λιμενεργάτης, λαθρομετανάστης, τραβεστί, πόρνη, συγγραφέας, προκάλεσε σάλο με την αυτοβιογραφία της, συμμετείχε στην ίδρυση του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας, προχώρησε σε επέμβαση αλλαγής φύλου και συνεχίζει εδώ και τριάντα χρόνια να σαγηνεύει ως κινηματογραφική και θεατρική πρωταγωνίστρια.
Η Μπέττυ έχει ζήσει πολλές ζωές και η Αντώνα είναι το θεατρικό alter ego της: ένας λοξός χαρακτήρας τον οποίο εμπνεύστηκε από εκείνη και για εκείνη η συγγραφέας Γλυκερία Μπασδέκη.
Γιατί η Αντώνα είναι μια πριμαντόνα των θεατρικών μπουλουκιών του περασμένου αιώνα, η οποία πεθαίνει με εξωφρενικά αλλόκοτους τρόπους επτά φορές και ανασταίνεται άλλες τόσες, μόνο και μόνο για να αφηγηθεί μια ζωή γεμάτη απροσδόκητες εμπειρίες και παράδοξα φαινόμενα.
Σημείωμα συγγραφέα
Και ξανά προς τη δόξα
Το σώμα-χώρα της Αντώνας πεθαίνει και πεθαίνει και ξαναπεθαίνει αδυνατώντας να διακόψει την ιστορική πορεία του. Η μόνη αντίσταση στον προδιαγεγραμμένο θάνατο είναι η επιλογή του θανάτου με τους όρους του υποκειμένου. Κι αυτό κάνει η δύσμοιρη, φτωχιά, βιασμένη από φουσάτα και ερπύστριες Αντώνα: Επιλέγει την έξοδό της, το ξόδι της, «μόνη της και αυτοβούλως», κατακτώντας έτσι την ελευθερία της, τα εντελώς δικά της «αμάραντα».
Η Μπέττυ Βακαλίδου με το δικό της ένδοξο σώμα-χώρα είναι η Αφηγήτρια-Διασώστρια της ιστορίας της, που είναι η ιστορία μιας Ελλάδας εκτός διδακτέας ύλης. Μιας Ελλάδας που έπρεπε να πεθαίνει προτού προλάβει να αφηγηθεί το θάνατό της. Κι όμως, η Δόξα που στέφει επιφανείς και αφανείς, δηλωμένους και αδήλωτους, προβεβλημένους και παρίες, με την ίδια πάντα στοργή, στέκεται με το αμάραντο στεφάνι μπροστά στο ομιλούν, επιτέλους, σώμα και το στέφει. Είναι η μεγάλη στιγμή, η ιστορική και συγκινητική στιγμή της δικαίωσης. Η Αντώνα-Μπέττυ εντός της διδακτέας ύλης πια.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Εφτά φορές κι αν σ’ αρνηθώ
Η Αντώνα πεθαίνει εφτά φορές. Αλλόκοτα, αιφνίδια, άδικα. Άλλο ένα νεκρό σώμα που δεν πρόλαβε να το καταγράψει η επίσημη Ιστορία. Ένα σπαρακτικό νεκρό σώμα που βρίσκει τη δύναμη να πει «άει σιχτίρ πια» στην επίσημη, την καθωσπρέπει ιστοριογραφία των νικητών και να επιβάλει την καταγραφή του θανάτου της και, ταυτόχρονα, της ζωής της.
Σκηνοθέτησα τους θανάτους της Αντώνας, αυτής της υπερκόσμιας περσόνας, νιώθοντας εξαρχής πως συμμετέχω σε μια γέννα. Η Αντώνα πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί, καταγεγραμμένη πια ως ιστορικό γεγονός τεράστιας σημασίας, κερδίζοντας το δικαίωμά της στη μη-λήθη.
Η Μπέττυ Βακαλίδου ήταν για μένα το σώμα-οδηγός σ’ αυτή την επίσκεψη της bijoux de kant στη χώρα των αφανών και χιλιοσκοτωμένων. Κάθε λέξη της Μπέττυς ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας. Κάθε λέξη της Μπέττυς δικαιώνει τις στρατιές τόσων και τόσων αδικοχαμένων, ζώντων και νεκρών, για την επιμονή τους να υπάρξουν και να υπάρχουν.
Λίγα λόγια για τη bijoux de kant
Η bijoux de kant είναι συνύπαρξη πολλών ιδεών, πολλών αισθητικών, πολλών εκφράσεων. Συμπληρώνοντας φέτος 12 χρόνια παρουσίας, αποτέλεσε πεδίο για ένα γόνιμο διάλογο ανάμεσα στο θέατρο, τις καλές τέχνες, τη μουσική, το χορό, τη θεωρία και τα ψηφιακά μέσα.
Δραστηριοποιούμενη τόσο στο ελεύθερο θέατρο όσο και σε μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως είναι το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα διακριτό καλλιτεχνικό ιδίωμα. Από το 2020 αποτελεί συνεργαζόμενο φορέα του Δικτύου Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων (Athens Culture Net).
Τον δημιουργικό πυρήνα της ομάδας συγκροτούν οι Γιάννης Σκουρλέτης, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης, Γιώργος Παπαδάκης και Ασημένια Ευθυμίου, καθώς και πολλοί σταθεροί συνεργάτες, καλλιτέχνες του ελληνικού θεάτρου. Η bijoux de kant είναι μια καλλιτεχνική εγγραφή που σχηματίστηκε για να υποστηρίξει και να προωθήσει τη δημιουργική έκφραση και την κριτική σκέψη, τον ποιητικό λόγο και τα διαφορετικά ιδιώματα.
Απόλυτα συνυφασμένη με τη σύγχρονη δημιουργία, η bijoux de kant συνεργάζεται με συγγραφείς όπως ο Δημήτρης Δημητριάδης, η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Άκης Δήμου, προωθώντας την πρωτότυπη ελληνική δραματουργία. Στηρίζει τη συλλογικότητα και στοχεύει, μέσα από τη συνεργασία της με καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς και όλους όσοι πιστεύουν στην τέχνη, στη δημιουργία καλλιτεχνικών έργων με υψηλή αισθητική αξία, αλλά και κριτική στάση απέναντι στην επικαιρότητα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η bijoux de kant επιχείρησε την ψηφιακή της «έξοδο» με τη διαδικτυακή πλατφόρμα Land. Η bijoux de kant Land εξερευνά τη σχέση ανάμεσα στις παραστατικές τέχνες και τα ψηφιακά μέσα. Διερευνά το σώμα και το θέατρο στην ψηφιακή τους διάσταση. Πώς μπορούν να υπάρξουν το δραματικό κείμενο, ο ηθοποιός, η μουσική και η σκηνογραφία εντός των ψηφιακών μέσων.
Συντελεστές:
Κείμενο: Γλυκερία Μπασδέκη
Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης
Σκηνογραφία, Κινηματογράφηση & Μοντάζ: Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
Ήχος: Αλέξανδρος Σκουρλέτης
Βοηθός σκηνοθέτη & Οργάνωση παραγωγής: Γιώργος Παπαδάκης
Ακορντεόν: Βασίλης Ζιάκας
Αντώνα η Μπέττυ Βακαλίδου
