Σε λίγες μέρες πλησιάζει η έναρξη της 87ης Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης που θα πραγματοποιηθεί από 9 έως και 17 Σεπτεμβρίου 2023 στην οποία θα συμμετέχουν 1500 εκθέτες, θα υπάρξουν 10 θεματικά αφιερώματα ενώ αναμένονται πάνω από 200.000 επισκέπτες.
Με αφορμή τη διοργάνωση θα αναφερθούμε στις σημαντικότερες στιγμές της ΔΕΘ άλλοτε ένδοξες με καινοτομίες, καλεσμένους διεθνούς φήμης και θεάματα και άλλοτε δύσκολες.
Η ιστορική διαδρομή της ΔΕΘ
Η διοργάνωση της ΔΕΘ αποτελεί ιδέα του καθηγητή ζωολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και βουλευτή Νικόλαο Γερμανό (1864-1935) και υποστηρίχθηκε από τοπικούς φορείς και επιχειρηματίες.
Την Κυριακή 3 Οκτωβρίου 1926 έγιναν τα εγκαίνια της πρώτης ΔΕΘ σε χώρο 38 στρεμμάτων που παραχώρησε το Γ’ Σώμα Στρατού στο τότε πεδίο του Άρεως (σημερινή Πλατεία Βέμπο). Εκεί έγιναν οι 14 από τις 15 προπολεμικές εκθέσεις. Η πρώτη ΔΕΘ κάλυψε χώρο 7.000 τ.μ., είχε 600 εκθέτες (310 από το εξωτερικό), 2 κρατικές συμμετοχές (Σοβιετική Ένωση και Ουγγαρία) και την επισκέφθηκαν πάνω 150.000 άνθρωποι, αριθμός σημαντικός για την εποχή.
Στην πρώτη κιόλας διοργάνωση, στις 3 Οκτωβρίου του 1926, οι επισκέπτες άκουσαν τον όρο «ερτζιανά», καθώς τότε ήταν που βγήκε στον… αέρα της πόλης ο πρώτος ελληνικός ραδιοφωνικός σταθμός.
Στη δεύτερη διοργάνωση, το 1927, στις δύο συμμετέχουσες χώρες προστίθενται άλλες τέσσερις, η Πολωνία, η Ελβετία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία. Οι εκθέτες φτάνουν τους 1.000 και οι επισκέπτες υπερδιπλασιάζονται. Η διοργάνωση βαίνει καλώς έως τα περίπου μέσα της διάρκειάς της όταν ξαφνικά μια διακοπή ρεύματος ρίχνει για ώρες τη μισή στο σκοτάδι. Την επομένη, δημοσιεύματα, επικαλούμενα ανακοίνωση του Γ΄ Σώματος Στρατού, αποκαλύπτουν ότι απετράπη πολλαπλό χτύπημα ομάδας κομιτατζήδων σε ΔΕΘ, σερβικά ιδρύματα, κυβερνείο, στρατηγείο και αποθήκες πυρομαχικών.
Ο δάγκειος πυρετός που θερίζει την Ελλάδα το 1928, δεν είναι αρκετός για να ακυρώσει την έκθεση, αλλά η διοίκηση αποφασίζει να μειώσει την τιμή του εισιτηρίου για κοινωνικούς λόγους. Αυτή τη χρονιά, επισκέπτεται τις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.
Στην 6η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, το 1931, όπως έχει αποτυπώσει και ο φωτογραφικός φακός, η Σοβιετική Ένωση είχε έντονη παρουσία. Στο περίπτερο της φιγουράριζαν αγροτικά μηχανήματα, τα οποία τραβούσαν τα βλέμματα των επισκεπτών.
Το 1935, ο ιδρυτής της ΔΕΘ, Ν. Γερμανός, αποβιώνει από καρδιακή προσβολή έχοντας προηγουμένως καταφέρει να εξασφαλίσει μεγαλύτερο χώρο για τις επόμενες εκθέσεις. Η νέα «στέγη» της ΔΕΘ δεν είναι μακριά από την παλιά. Περικλείεται στους δρόμους Αγγελάκη, Λ. Στρατού και Εγνατία.
Το 1936 ο τότε διάδοχος Παύλος εγκαινιάζει τη διοργάνωση με τη συνοδεία τού από μηνός ανακηρυχθέντα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά.
Το 1940 πραγματοποιήθηκε η τελευταία έκθεση πριν από τον πόλεμο και πρώτη στις νέες εγκαταστάσεις. Κρατά έναν μήνα (22/9-22/10) και με την κήρυξη του πολέμου λίγες ημέρες μετά, τα εκθέματα δεν προλαβαίνουν να μεταφερθούν, μένουν αφύλακτα και λεηλατούνται.
1941-1950: Κατά τη διάρκεια της κατοχής, ο χώρος της ΔΕΘ επιτάχθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Τα γραφεία και οι εγκαταστάσεις της λεηλατήθηκαν, τα αρχεία της καταστράφηκαν. Μπροστά στη διαφαινόμενη ήττα τους, οι Γερμανοί κατακτητές κατά την τελευταία νύχτα της κατοχής ανατινάζουν πολλά κτίρια της ΔΕΘ.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι καταστροφές που προξένησαν οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους από την πόλη και ο Εμφύλιος που ακολούθησε διακόπτουν τη λειτουργία της Έκθεσης για 10 ολόκληρα χρόνια, από το 1941 μέχρι το 1950.
Το 1951 έπειτα από δεκαετή απουσία, πραγματοποιείται η πρώτη μεταπολεμική Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης και έκτοτε συνεχίζει αδιάλειπτα τη λειτουργία της.
Τα χρόνια που περνούν προσθέτουν εμπειρία και επιτυχίες στη διοργάνωση που είναι πλέον θεσμός. Η έκταση της Έκθεσης μεγαλώνει και δημιουργούνται νέα περίπτερα. Οι εκθέτες αυξάνονται διαρκώς και ο αριθμός των επισκεπτών διογκώνεται.
Το 1955 η Ελλάδα πληροφορείται σοκαρισμένη τον διωγμό των ανθρώπων της από την Κωνσταντινούπολη. Το περίπτερο της Τουρκίας καταμεσής της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης μετατρέπεται σε κόκκινο πανί. Κλείνει πριν την ολοκλήρωση της διοργάνωσης.
Στη διοργάνωση του 1960, στο περίπτερο της ΔΕΗ, λειτούργησε και ο πρώτος τηλεοπτικός (κλειστού κυκλώματος) σταθμός της χώρας.
Το 1966 κατασκευάστηκε μέσα στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ το «Αλεξάνδρειο Μέλαθρο», γνωστό περισσότερο ως Παλέ Ντε Σπορ, που για τα επόμενα 20 χρόνια θα αποτελέσει το μεγαλύτερο κλειστό γήπεδο της χώρας. Το Παλαί εγκαινιάζει ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, παρουσία του τότε υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, και του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού, Ανδρέα Παπανδρέου.
Το 1967, η ΔΕΘ εγκαινιάζεται εν μέσω της Χούντας των Συνταγματαρχών. Αυτή είναι και η πρώτη φορά, που η διοργάνωση συμπεριλαμβάνει και περίπτερο των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το 1970 Ολοκληρώνεται το εντυπωσιακό νέο αρχιτεκτονικό στοιχείο της Έκθεσης, ο Πύργος του ΟΤΕ, έργο του Αλέξανδρου Αναστασιάδη.
Το 1974, το περίπτερο της Κύπρου αποτελεί χώρο προσκυνήματος για τους επισκέπτες, λόγω της εισβολής της Τουρκίας, ενώ διοργανώνεται καλλιτεχνική εκδήλωση στο Παλέ υπέρ των θυμάτων. Κατά τη διάρκειά της Έκθεσης τοποθετείται το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Παραλία.
Το 1975 η ΔΕΘ κλείνει 50 χρόνια ιστορίας (40 διοργανώσεις).Πραγματοποιούνται μεταπολιτευτικά εγκαίνια με πρωτοφανή παλμό στο Παλέ ντε Σπορ.
Το 1976, ο θάνατος του Κινέζου ηγέτη Μάο Τσε Τουνγκ κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ, γίνεται η αιτία να ματαιωθούν πολυαναμενόμενες παραστάσεις των κινεζικών μπαλέτων που επρόκειτο να δοθούν στο Παλαί ντε Σπορ.
Το καλοκαίρι του 1978, η Θεσσαλονίκη προσπαθεί να επουλώσει τα τραύματά της από τον φονικό σεισμό της 20ης Ιουνίου. Στην Έκθεση οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών είναι πυρετώδεις, προκειμένου να προληφθεί η σεζόν.
Το 1992 γίνεται επίσημη τελετή θεμελίωσης του Συνεδριακού Κέντρου Ι. Βελλίδης από τον Κ. Μητσοτάκη.
Το 1998 εισάγεται ο θεσμός της τιμώμενης χώρας με πρώτη την Κίνα.
Το 2001, η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους της ΝΥ «παγώνει» το επιχειρηματικό κλίμα στη ΔΕΘ. Το αμερικανικό περίπτερο κλείνει και ανοίγει τρεις μέρες μετά και με αυξημένα μέτρα ασφαλείας.
Τα χρόνια που ακολούθησαν σταδιακά η ΔΕΘ χάνει τον πανηγυρικό της χαρακτήρα και προσηλώνεται στην προβολή και προώθηση των εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της χώρας σε συνδυασμό με τις επισκέψεις των εκάστοτε πρωθυπουργών.
Καινοτομίες θεάματα και εφευρέσεις στη ΔΕΘ
Στις μεγάλες καινοτομίες της ΔΕΘ, ο θρύλος θέλει να έχουν κάνει την εμφάνισή τους στον θεσμό πλυντήρια που πλένουν χωρίς νερό, κοτόπουλα που ψήνονται με ηλιακή ενέργεια, οι πρώτες τηλεφωνικές συσκευές του ΟΤΕ και οι πρώτες οθόνες κλειστού κυκλώματος. Ακόμη ,από τα περίπτερά της περνούν το πρώτο εξακύλινδρο αυτοκίνητο με υδραυλικά φρένα, το πρώτο παρασκεύασμα κατά της φαλάκρας ,ο πρώτος λαχνός τύπου ξυστό, οι πρώτες μάσκες προστασίας από χημικό πόλεμο.
Οι ατραξιόν ακροβατών και ταχυδακτυλουργών καθηλώνουν μικρούς και μεγάλους. Το 1938, μεγάλο θέαμα της 13ης ΔΕΘ ήταν ο Άνθρωπος Κανόνι και το 1954 την ανάσα των επισκεπτών κόβει με τα ριψοκίνδυνα ακροβατικά του ο Ιπτάμενος Ολλανδός. Στο ίδιο μοτίβο, τα χρόνια που ακολούθησαν παρουσιάστηκαν φλεγόμενοι πυρσοί, καταδυτικά ακροβατικά, κούρσες σε τεντωμένο σκοινί, μαζορέτες, τσιρλίντερ, κασκαντέρ.
Η ψυχαγωγία γνωρίζει μεγάλη άνθηση από τις πρώτες διοργανώσεις. Στην 6η ΔΕΘ του 1931 παρουσιάζεται στο Λούνα Παρκ το πρωτοφανές θέαμα, «ο γύρος του θανάτου», από τον Μπίλι Γουόρντ και τη σύζυγό του Μαρζερί. Ήδη από το 1937 λειτουργεί βιενέζικο πράτερ και στο λούνα παρκ φιγουράρουν ξύλινα αλογάκια, αυτοκινητάκια, διαγωνισμοί με κρίκους, ο Ιπτάμενος Ίππος με την Όμορφη Αμαζόνα και η περιστρεφόμενη μοτοσικλέτα του νεοϋορκέζου σερ Ρίγκινγκ.
Η τυχαία εφεύρεση του φραπέ
Στα περίπτερα της Δ.Ε.Θ. «γεννήθηκε» και ο αγαπημένος καφές των Ελλήνων, ο φραπέ.
Το 1957 ένας αντιπρόσωπος γνωστής γαλλικής πολυεθνικής εταιρίας τροφίμων, παρουσίαζε στους επισκέπτες ένα παιδικό ρόφημα με βάση τη σοκολάτα. Για την παρασκευή του χρειαζόταν γάλα, σοκολάτα σε σκόνη και χτύπημα σε σέικερ . Κατά την διάρκεια ενός διαλείμματος, ο Δημήτρης Βακόνδιος , ένας υπάλληλος της εταιρείας, θέλησε να φτιάξει τον καφέ του. Ζεστό νερό όμως δεν βρήκε, έτσι σκέφτηκε να ακολουθήσει το παράδειγμα του προϊσταμένου του. Έβαλε στο σέικερ, καφέ, νερό και χτύπησε το μείγμα. Ο νέος καφές πήρε την ονομασία του από το γαλλικό ρήμα frapper που σημαίνει χτυπάω.
Η ΔΕΘ των διασήμων
Από την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης παρήλασαν σπουδαίες προσωπικότητες και πολλές διασημότητες. Άντονι Κουίν και Ρίτα Χέιγουορθ, Κλάους Κίνσκι, Μπόμπι Τζόνσον και Κορίνα Τσοπέη, Τσιτσάνης και Ίαν Γκίλαν. Ο αριθμός των επισκεπτών ξεπερνά το ένα εκατομμύριο τη δεκαετία του 1950.
Το 1964 κάνουν την εμφάνισή τους η Μις Υφήλιος Κορίνα Τσοπέη και η Μις ΗΠΑ Μπόμπι Τζόνσον.
Το 1965 με την κούρσα κατάκτησης του διαστήματος ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στέλνουν στη ΔΕΘ κάποιους από τους σημαντικότερους αστροναύτες τους Gordon Cooper, Charles Conrad, Pavel Belyayev και Alexei Leonov .
ΔΕΘ και πολιτισμός
Η συνεισφορά της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν μόνο σε επιχειρηματικό επίπεδο. Ταυτόχρονα κατάφερε να γίνει σημείο αναφοράς και για τον πολιτισμό με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Φεστιβάλ Κινηματογράφου
Το 1960, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, καθιερώνεται το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, που αργότερα θα γίνει Διεθνές. Ξεκινά ως Εβδομάδα Ελληνικού Σινεμά και είναι ιδέα του πανεπιστημιακού ιστορικού τέχνης / αρχαιολόγου Λίνου Πολίτη και του λογοτέχνη Παύλου Ζάννα.
Τις πρώτες δεκαετίες, η διοργάνωση παρουσιάζει τις τάσεις της εγχώριας κινηματογραφίας και ενίοτε αφιερώματα στους πιο σημαντικούς κινηματογραφιστές του παγκόσμιου σινεμά. Τα χρόνια που ακολουθούν καθιερώνονται οι διακρίσεις καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και πολλές άλλες.
Στην κριτική επιτροπή της πρώτης διοργάνωσης της Εβδομάδας Ελληνικού Σινεμά το 1960, συμμετέχουν οι Στρατής Μυριβήλης, Κατίνα Παξινού και Ιωάννης Βελλίδης. Στις παρουσίες ξεχωρίζουν οι Ελληνίδες σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη και Μάρω Κοντού. Το Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου απονέμεται στον Δημήτρη Χορν για την ερμηνεία του στην ταινία «Μια του κλέφτη» και του Α’ Γυναικείου στην Αλίκη Βουγιουκλάκη για την ερμηνεία της στη «Μανταλένα».
Στα χρόνια που ακολουθούν και καθώς ο θεσμός αναβαθμίζεται διαρκώς και «ταξιδεύει» ανά τον κόσμο, από το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, θα περάσουν μεγάλα ονόματα της 7ης τέχνης, όπως Ναγκίσα Όσιμα, Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, Κεν Λόουτς, Φράνσις Φορντ Κόπολα, Βιμ Βέντερς, Όλιβερ Στόουν, Εμίρ Κουστουρίτσα, Φατίχ Ακίν, Άκι Καουρισμάκι, αλλά και Κατρίν Ντενέβ, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Φέι Ντάναγουεϊ, Ιζαμπέλ Ιπέρ, Τζον Μάλκοβιτς, Γουίλεμ Ντεφόε κ.α.
Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού
Το 1962 στο πλαίσιο της ΔΕΘ, εγκαινιάζεται το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, στον σφυγμό του οποίου θα ζει για κάμποσες δεκαετίες μετά, κάθε ελληνικό σπίτι. Στην πραγματικότητα, αυτό το Φεστιβάλ έχει ξεκινήσει τρία χρόνια νωρίτερα στην Αθήνα ως Διαγωνισμός Ελαφρού Τραγουδιού, αλλά μεταφέρεται στη Θεσσαλονίκη και ενσωματώνεται στη διοργάνωση της Έκθεσης. Ο επί 20ετία και πλέον παρουσιαστής Άλκης Στέας γίνεται αγαπητός οικείος των Ελλήνων, ενώ από τη σκηνή του Φεστιβάλ περνούν σπουδαία ονόματα του μουσικού χώρου, Μούσχουρη, Βογιατζής, Γιοβάννα, Λω, Δενάρδου, Κωνσταντοπούλου, Κουρούκλη, Βοσκόπουλος, Βάνου κ.α. που ερμηνεύουν διαχρονικές πια δημιουργίες των Χατζηδάκι, Πλέσσα, Σπάρτακου, Μωράκη, Μουζάκη, Καπνίση κ.α.
Στα τέλη της δεκαετίας τυ 60’ , τη συναυλιακή σκηνή του Παλέ ντε Σπορ τιμούν ο Σαρλ Αζναβούρ, η Σιλβί Βαρτάν και ο Τζόνι Χάλιντεϊ, το 1972 σειρά παίρνει η Πάτι Μπράβο η οποία κάνει διαδοχικά sold-out, καθώς την περίοδο εκείνη κάνει πάταγο με το «Λα Μπάμπολα». Το 1980 ερμήνευσε ζωντανά στη ΔΕΘ ο Deep Purple Ίαν Γκίλαν και το 2001 η Μερσέδες Σόσα.
Σήμερα στο πλαίσιο της διοργάνωσης της ΔΕΘ κάθε μέρα της Έκθεσης κλείνει και με μια συναυλία. Ένας θεσμός που πραγματοποιείται κάθε χρόνο με πλούσιο πρόγραμμα.
Η ΔΕΘ παραμένει μέχρι σήμερα μια εκδήλωση ορόσημο για τη Θεσσαλονίκη και μια καλή πρόταση για να προσθέσετε στο φθινοπωρινό σας ημερολόγιο .
