Η όπερα μας ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη της βιομηχανικής επανάστασης, ακολουθώντας την πολυτάραχη ζωή του σερβικής καταγωγής κοσμοπολίτη δανδή και «τρελού» επιστήμονα Νίκολα Τέσλα.
Η σύγχρονη όπερα «Οι αστραπές» είναι η δεύτερη συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Κωμική Όπερα του Παρισιού, ένα από τα σημαντικότερα λυρικά θέατρα της Ευρώπης. Για τρεις μοναδικές παραστάσεις στις 16, 19 και 21 Νοεμβρίου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει, σε πανελλήνια πρώτη, την τρίτη όπερα του πολυβραβευμένου Γάλλου συνθέτη Φιλίπ Ερσάν, σε λιμπρέτο τού διεθνώς αναγνωρισμένου Γάλλου συγγραφέα Ζαν Εσνόζ.
Η όπερα μας ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη της βιομηχανικής επανάστασης, ακολουθώντας την πολυτάραχη ζωή του σερβικής καταγωγής κοσμοπολίτη δανδή και «τρελού» επιστήμονα Νίκολα Τέσλα. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Η στρατηγική συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Κωμική Όπερα του Παρισιού εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 2023 με την εξαιρετικά επιτυχημένη παρουσίαση του Ταξιδιού στη Σελήνη του Ζακ Όφενμπαχ.
Η συνεργασία συνεχίζεται με το παιγνιώδες δράμα σε τέσσερις πράξεις του Φιλίπ Ερσάν Οι αστραπές. Πρόκειται για παραγγελία της Κωμικής Όπερας του Παρισιού, η οποία παρουσιάστηκε σε παγκόσμια πρώτη στο Παρίσι στις 2 Νοεμβρίου 2021 αποσπώντας το θερμό χειροκρότημα του κοινού και την αποδοχή των κριτικών.
Οι αστραπές ακολουθούν τη μοίρα του Νίκολα Τέσλα – που στην όπερα ονομάζεται Γκρέγκορ – , η οποία ακροβατεί μεταξύ παραμυθιού και δράματος. Φθάνοντας στη Νέα Υόρκη το 1884, ο Γκρέγκορ είναι στοιχειωμένος από τα οράματά του. Θέλει να αναπτύξει τις χρήσεις του ηλεκτρισμού με επαναστατικό τρόπο, κάνει όμως το «λάθος» να έχει ως προτεραιότητα την επιστήμη και όχι το κέρδος. Όταν οι βιομήχανοι τον λεηλατούν και παρεκκλίνουν από τις εφευρέσεις του, βρίσκει καταφύγιο στο θέαμα των αστραπών και στην παρέα των πουλιών.
Ο Τέσλα γεννιέται τo 1856 στην τότε Αυστριακή Αυτοκρατορία. Μέχρι το θάνατό του στη Νέα Υόρκη το 1943 επιχειρήσεις και κοινό διχάζονται για την αμφιλεγόμενη χρήση των εφευρέσεών του, την ώρα που εκείνος έχει μόνο ένα στόχο: την ευρύτερη εφαρμογή των ανακαλύψεών του ώστε να ευεργετηθούν οι άνθρωποι. Το 2010, επτά χρόνια μετά την ένταξη των αρχείων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας του Τέσλα στον Διεθνή Κατάλογο της Μνήμης του Κόσμου της Unesco, ο Εσνόζ εκδίδει τη βιογραφία του Τέσλα με τίτλο Αστραπές (Des éclairs).
Το 2016 ο συγγραφέας, μετά από παραγγελία της Κωμικής Όπερας του Παρισιού, γράφει ένα νέο λιμπρέτο με τίτλο Οι αστραπές (Les Éclairs), βασισμένο στο βιβλίο του για τον Τέσλα. Πρόκειται για ένα μάλλον σπάνιο φαινόμενο όπου το λιμπρέτο έχει προηγηθεί της μουσικής σύνθεσης χωρίς μάλιστα να έχει βρεθεί ο συνθέτης. Τρία χρόνια αργότερα η Κωμική Όπερα αναθέτει στο συνθέτη Φιλίπ Ερσάν να γράψει μια νέα όπερα πάνω στο λιμπρέτο του Εσνόζ. Το 2021 δημιουργείται η παραγωγή, την οποία διευθύνει η Αριάν Ματιάκ και σκηνοθετεί ο Κλεμάν Ερβιέ-Λεζέ με μια ομάδα νέων καλλιτεχνών της Κωμικής Όπερας.
Ο Γάλλος συνθέτης Φιλίπ Ερσάν, γνωστός για την πρωτοτυπία και το δυναμισμό του, γεννήθηκε το 1948 στη Ρώμη, αλλά ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Σπούδασε μουσική στο Ωδείο του Παρισιού, όπου το 1968 εντάχθηκε στην τάξη σύνθεσης του Αντρέ Ζολιβέ. Στη συνέχεια υπήρξε υπότροφος στην Casa de Velázquez στη Μαδρίτη (1970-1972) και στη Villa Medici στη Ρώμη (1978-1980).
Η πολυετής και πολύπλευρη ενασχόλησή του με τη σύνθεση περιλαμβάνει συνθέσεις για χορωδία, ορχήστρα, μουσική δωματίου, μπαλέτο, θέατρο, κινηματογράφο κ.ά. Πριν από τις Αστραπές, συνέθεσε το 1992 την πρώτη του όπερα Ο πύργος των Καρπαθίων, σε ανάθεση του Radio France, και στη συνέχεια το 2006 τη δεύτερή του όπερα Ο μαύρος μοναχός, σε ανάθεση της Όπερας της Λειψίας.
Για τις Αστραπές έχει προταθεί για το Βραβείο Μουσικής Σύνθεσης 2024 του Ιδρύματος Πρίγκιπας Πέτρος του Μονακό. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συνθέτες της σύγχρονης μουσικής και έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις, όπως το Grand Prix musical de la Ville de Paris, το Grand Prix de la Fondation Del Duca, το Grand Prix Lycéen des Compositeurs, τρεις φορές το Victoires de la Musique Classique κ.ά.
Ο διεθνώς αναγνωρισμένος Γάλλος συγγραφέας Ζαν Εσνόζ γεννήθηκε το 1947 στην Οράγγη και ζει στο Παρίσι. Τα δεκαεπτά βιβλία που έχει γράψει κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Les Éditions de Minuit. Το μεγάλο του ταλέντο αναγνωρίστηκε από το πρώτο του κιόλας μυθιστόρημα Ο μεσημβρινός του Γκρήνουιτς, για το οποίο έλαβε το Βραβείο Fénéon για το καλύτερο έργο νέου συγγραφέα (1980).
Από εκεί και πέρα θα ακολουθήσει το βραβείο Médicis (1983) για το Cherokee και το βραβείο Goncourt (1999) για το Je m’en vais. Το 2010, ο Ζαν Εσνόζ εκδίδει το δέκατο τέταρτο μυθιστόρημά του, Αστραπές. Είναι η βιογραφία του Τέσλα, με μυθοπλαστικά και πραγματικά γεγονότα, όπως και τα δύο προηγούμενα έργα του, Ραβέλ (2006), για το οποίο βραβεύτηκε με το βραβείο François Mauriac, και Δρόμος αντοχής (2008), βασισμένο στη ζωή του αθλητή Εμίλ Ζάτοπεκ.
Την επιτυχημένη σκηνοθεσία υπογράφει ο Κλεμάν Ερβιέ-Λεζέ, ο οποίος μετά τις σπουδές του στο Ωδείο του Παρισιού δίπλα στον Ζαν-Λουί Μπιορώ, ξεκίνησε να συνεργάζεται το 2005 με την Κομεντί Φρανσέζ, της οποίας αποτελεί μέλος από το 2018. Ως ηθοποιός έχει συνεργαστεί με μεγάλους σκηνοθέτες όπως ο Ρόμπερτ Ουίλσον. Έχει σκηνοθετήσει παραγωγές για την Κομεντί Φρανσέζ, ενώ το 2010 δημιούργησε μαζί με το Ντανιέλ Σαν Πέδρο τη Compagnie des Petits Champs, με την οποία βραβεύτηκαν το 2020 με το Grand Prix Théâtre du Syndicat de la critique για την παραγωγή Μια από τις τελευταίες νύχτες Καρναβαλιού. Το Μάιο του 2021 εκλέγεται πρόεδρος της Société d’Histoire du Théâtre.
Διευθύνει ο καταξιωμένος Έλληνας αρχιμουσικός της ΕΛΣ Ηλίας Βουδούρης. Την αναβίωση της σκηνοθεσίας έχει αναλάβει η ταλαντούχα Γαλλίδα σκηνοθέτρια Κλαιρ Πασκιέ, ενώ καλλιτεχνική συνεργάτιδα της παραγωγής είναι η Φρεντερίκ Πλαιν. Τα εντυπωσιακά σκηνικά υπογράφει η Ωρελί Μαέστρ και τα κοστούμια η Καρολίν ντε Βιβαίζ. Τους φωτισμούς έχει επιμεληθεί ο Μπερτράν Κουντέρ και τον ήχο έχει σχεδιάσει ο Ζαν-Λυκ Ριστόρ. Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Τους ρόλους ερμηνεύουν καταξιωμένοι και νεότεροι Έλληνες μονωδοί: Χάρης Ανδριανός, Νεφέλη Κωτσέλη, Γιάννης Καλύβας, Χρύσα Μαλιαμάνη, Γιάννης Σελητσανιώτης, Μάριος Σαραντίδης, Μιχάλης Πλατανιάς, Γιάννης Σταματάκης, Παναγιώτης Παντούλιας, Βασίλης Κωτσικογιάννης, Νεκτάριος Σαμαρτζής, Χρήστος Λάζος, Θεόδωρος Μωραΐτης.
Σύνοψη του έργου
A’ πράξη
Ταξιδεύοντας στο κατάστρωμα ενός υπερατλαντικού, ο νεαρός μηχανικός Γκρέγκορ φτάνει στην Αμερική με μια συστατική επιστολή για τον ισχυρό βιομήχανο Θωμά Έντισον. Στο τέλος του ταξιδιού τού δίνεται η ευκαιρία να επιδείξει τα ταλέντα του: επισκευάζει το δυναμό του πλοίου, που έχει καταστραφεί από μια καταιγίδα.
Σε συνέντευξη από τη Μπέττυ, την πρώτη γυναίκα δημοσιογράφο της New York Herald, ο Έντισον φαίνεται άνθρωπος βουτηγμένος στη φιλοδοξία και τον κυνισμό. Είναι πρόθυμος να δεχθεί το Γκρέγκορ, αλλά μονάχα για να του θέσει ως πρόκληση τη βελτίωση της αρχής της γεννήτριάς του. Παρότι ο Γκρέγκορ καταφέρνει να δεκαπλασιάσει τη δύναμη της μηχανής, ο Έντισον τον απολύει αντί να τον πληρώσει και ορκίζεται να εμποδίσει την καριέρα του.
Λίγο καιρό αργότερα, η Μπέττυ ανακαλύπτει ότι ο Γκρέγκορ έχει γίνει εργάτης προκειμένου να επιβιώσει. Το συστήνει ως μοναδική ιδιοφυΐα στον Πάρκερ, έναν πλούσιο επιχειρηματία που αναζητά καλές επενδύσεις. Ο Πάρκερ παίρνει το Γκρέγκορ υπό την προστασία του.
Β’ πράξη
Χάρη στον Πάρκερ, ο Γκρέγκορ ζει πλέον στην πολυτέλεια και μπορεί να αναπτύξει την έρευνά του, ενώ συχνάζει στην υψηλή κοινωνία της Νέας Υόρκης. Σε μια δεξίωση, γνωρίζει το φιλάνθρωπο Νόρμαν Άξελροντ και τη σύζυγό του Έθελ: ανάμεσα στο ζευγάρι και το Γκρέγκορ δημιουργείται αμέσως αμοιβαία φιλία και εκτίμηση.
Ο Έντισον αποφασίζει να κηλιδώσει τη φήμη των εφευρέσεων του Γκρέγκορ, ιδιαίτερα αυτή του εναλλασσόμενου ρεύματος. Διοργανώνει δημόσιες ηλεκτροπληξίες ζώων και στη συνέχεια το πρώτο τεστ ηλεκτρικής καρέκλας σε θανατοποινίτη, προσκαλώντας δημοσιογράφους, συμπεριλαμβανομένης της Μπέττυς, να καταγράψουν το γεγονός.
Ωστόσο, στην κοινή γνώμη, ο Γκρέγκορ κερδίζει τον πόλεμο του ηλεκτρικού ρεύματος. Όμως, οι εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης τον βαραίνουν και έτσι ο Γκρέγκορ φεύγει για να συνεχίσει το έργο του στο Κολοράντο.
Γ’ πράξη
Πεπεισμένος ότι μπορεί να πιάσει επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς, ο Γκρέγκορ επιστρέφει από το Κολοράντο με την επιθυμία να αναπτύξει ενέργεια για ελεύθερη χρήση, προς όφελος της ανθρωπότητας. Όσα πρεσβεύει τον κάνουν να φαίνεται εκκεντρικός – παρά την προστασία της Έθελ, η οποία τον υπερασπίζεται στον τύπο, όπου μόνο η Μπέττυ πιστεύει ότι τον καταλαβαίνει.
Όμως, η αναταραχή που προκαλείται και ο αλτρουισμός του Γκρέγκορ είναι επιβλαβείς για τις επιχειρήσεις, κι έτσι ο Πάρκερ αποσύρει την υποστήριξή του και σπάει το συμβόλαιό τους.
Δ’ πράξη
Ο Γκρέγκορ κάνει παρέα μόνο με το ζεύγος Άξελροντ. Ο Νόρμαν εξακολουθεί να βλέπει στο πρόσωπό του ένα άνθρωπο του μέλλοντος. Η Έθελ τού δηλώνει την αγάπη της και θέλει να τον πάει στην Ευρώπη προκειμένου να ξαναρχίσει την καριέρα του. Όμως ο Γκρέγκορ αρνείται να προδώσει το Νόρμαν.
Η έρευνά του δεν του αποφέρει πλέον τίποτα. Επικεντρώνεται μόνο στο να ταΐζει τα περιστέρια της γειτονιάς του, ενώ ο Έντισον κάνει την τεχνολογική του αυτοκρατορία να ευημερεί.
Η Έθελ εξομολογείται τον έρωτά της για το Γκρέγκορ στον Νόρμαν και τον εγκαταλείπει. Αλλά στο άθλιο δωμάτιο του ξενοδοχείου του ο Γκρέγκορ δεν υπάρχει πια για κανένα.
Cover photo: © S. Brion
Συντελεστές:
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Λιμπρέτο: Ζαν Εσνόζ
Σκηνοθεσία: Κλεμάν Ερβιέ-Λεζέ
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Κλαιρ Πασκιέ
Καλλιτεχνική συνεργάτιδα: Φρεντερίκ Πλαιν
Σκηνικά: Ωρελί Μαέστρ
Κοστούμια: Καρολίν ντε Βιβαίζ
Φωτισμοί: Μπερτράν Κουντέρ
Αναβίωση φωτισμών: Ενζό Σεσκαττί
Σχεδιασμός ήχου: Ζαν-Λυκ Ριστόρ
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Γκρέγκορ: Χάρης Ανδριανός
Έθελ Άξελροντ: Νεφέλη Κωτσέλη
Νόρμαν Άξελροντ: Γιάννης Καλύβας
Μπέττυ: Χρύσα Μαλιαμάνη
Έντισον: Γιάννης Σελητσανιώτης
Πάρκερ: Μάριος Σαραντίδης
Καπετάνιος / Υπηρέτης / Βοηθός του Έντισον: Μιχάλης Πλατανιάς
Δεύτερος καπετάνιος / Ιατροδικαστής: Γιάννης Σταματάκης
Υπηρέτες: Παναγιώτης Παντούλιας, Βασίλης Κωτσικογιάννης
Βοηθοί του Έντισον: Νεκτάριος Σαμαρτζής, Χρήστος Λάζος, Θεόδωρος Μωραΐτης
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ
Εισιτήρια:
Τιμές εισιτηρίων:
15€, 20€, 25€, 30€, 35€, 40€, 45€, 60€ | Φοιτητικό, παιδικό: 12€ | Περιορισμένης ορατότητας: 10€
Προπώληση εισιτηρίων:
Ταμεία ΕΛΣ (213 0885700 | καθημερινά 9:00-21:00) και ticketservices.gr
