Με αφορμή την πεντηκοστή επέτειο του πολυτεχνείου, ξεδιπλώνουμε το χρονικό της εξέγερσης μέσα από μια αποκαλυπτική έρευνα που δίνει απαντήσεις για το νεφελώδες χρονικό πριν και μετά τη 17η Νοεμβρίου 1973.
Αν ρωτήσουμε τον μέσο Έλληνα γιατί γιορτάζουμε το Πολυτεχνείο, θα μας απαντήσει με καμάρι ότι η εξέγερση αυτή έριξε τη δικτατορία. Όμως είναι αυτή η αλήθεια; Το πολυτεχνείο είναι ίσως το γεγονός στη νεότερη ιστορία μας που έχει αναπαραχθεί και καπηλευτεί όσο κανένα άλλο. Μοιραία όμως, όπως κάθε ιστορία που διαδίδεται από στόμα σε στόμα, έτσι και η ιστορία του Πολυτεχνείου άλλαζε μορφή με τον κάθε αφηγητή να προσθέτει ή να αφαιρεί κάτι, με αποτέλεσμα στο τέλος η ιστορία να μην έχει καμία σχέση με την αρχική. Αυτή η σκοπίμως αλλοιωμένη και υπεραπλουστευμένη εκδοχή του Πολυτεχνείου αναπαράγεται κάθε τέτοια εποχή από όλα τα ΜΜΕ, μην έχοντας τίποτα ωφέλιμο να προσφέρει. Εμείς μέσα απο ενδελεχή έρευνα απόρρητων αρχείων των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Αγγλίας που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε άγνωστα στο ευρύ κοινό γεγονότα που εκτυλίχθηκαν εκείνη τη μέρα, τα αίτια που οδήγησαν στην εξέγερση, αλλά και τις γεωπολιτικές συνέπειες που είχε, οι οποίες φτάνουν να μας επηρεάζουν μέχρι και σήμερα. Είναι σχεδόν βέβαιο οτι μετά την ανάγνωση αυτής της αναδρομής, πολλοί θα αισθανθούν αγανάκτηση και αποστροφή με τα όσα διαδραματίστηκαν: Δολοπλοκίες, πισώπλατα μαχαιρώματα, γεωπολιτικά συμφέροντα και χειραγώγηση του λαού είχαν την τιμητική τους και μοιραία, μετά την ανάγνωση, πολλές φυσιογνωμίες θα απομυθοποιηθούν. Όπως λέει και ένα παλιό ρητό: “Ποτέ μη θέλησης να γνωρίσης τον ήρωάν σου, διότι ημπορεί και ν’ απογοητευθείς”…
Πότε έγινε η εξέγερση στο Πολυτεχνείο;
Η εξέγερση άρχισε να εκδηλώνεται στις 14 Νοεμβρίου 1973 από τους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Ωστόσο από τις αρχές του έτους γίνονταν κατά καιρούς καταλήψεις στη Νομική, στο Χημείο και σε άλλες σχολές. Κύριο αίτημα των φοιτητών ήταν να γίνεται δεκτή η αναβολή στράτευσης λόγω σπουδών, που εκείνη την περίοδο είχε ανακοινωθεί οτι θα διακόπτεται για όσους φοιτητές κάνουν αποχή από τα μαθήματα.
Η εξέγερση δηλαδή δεν είχε σκοπό να ανατρέψει τη δικτατορία;
Αρχικά όχι. Καθώς όμως περνούσε ο καιρός και κλιμακωνόταν η εξέγερση, άρχισε να αποκτά και αντικυβερνητικό έρεισμα. Ωστόσο την εποχή του Πολυτεχνείου, τυπικά δεν είχαμε δικτατορία. Είχε παραιτηθεί από Πρωθυπουργός ο Γεώργιος Παπαδόπουλος γιατί το καθεστώς είχε μπεί σε τροχιά φιλελευεροποίησης.
Τί είναι η «Φιλελευθεροποίηση»;
Ο Ελληνικός Στρατός με επικεφαλής στον Στρατηγό Γεώργιο Παπαδόπουλο είχε καταλάβει την εξουσία από το 1967 και είχε επιβάλει δικτατορία. Απο τις πρώτες μέρες στην εξουσία είχε επισημάνει οτι η παρουσία του στην διακυβέρνηση ήταν προσωρινή μέχρις ότου ορθοποδήσει η χώρα. Σε συνέντευξη τύπου λιγες μέρες μετά το πραξικόπημα (27 Απριλίου 1967), είχε διευκρινίσει τις προθέσεις του με μια παρομοίωση: Μην ξεχνάτε κύριοι ότι ευρισκόμεθα ενώπιον ενός άσθενούς, τον όποιον έχομεν επί της χειρουργικής κλίνης. Οί περιορισμοί τους όποιους θά έπιβάλλωμεν είναι τό δέσιμον του άσθενούς επί τής κλίνης διά νά ύποστή ακινδύνως τήν έγχείρησιν….{…}...Ό χρόνος άναρρώσεως του άσθενούς μετά τήν έγχείρησιν, έξαρτάται άπό τήν βαρύτητα τής ασθενείας, τήν όποίαν αυτήν τήν στιγμήν δέν μπορω νά προσδιορίσω……{…}… Ασθενή έχομεν. Εις τον γύψον τον εβάλαμεν. Τον δοκιμάζομεν εάν ημπορεί να περπατάει χωρίς τον γύψον. Ο στόχος του εξ αρχής ήταν να παραιτηθεί από τη διοίκηση της χωρας οταν κριθεί οτι η δικτατορία έχει επιτελέσει το έργο της. Ήδη από το 1970 ο Παπαδόπουλος είχε ρίξει στο τραπέζι το σχέδιο για φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, δηλαδή να παραδώσει την εξουσία στους πολιτικούς και να γίνει μετάβαση στη δημοκρατία. Ο Παπαδόπουλος θα κρατούσε μονο το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Τα παραδείγματα απο δικτάτορες που εκδημοκρατίσθηκαν είναι ελάχιστα, αλλα υπαρκτά (Ρωσία, Κονγκό, Κιργιστάν). Σταδιακά άρχισαν να καταργούνται κάποια αντιδημοκρατικά μέτρα, όπως το Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων που ίσχυε από το 1938, Έκλεισαν οριστικά οι φυλακές εξορίας στα νησιά, αίρεται ο στρατιωτικός νόμος και η λογοκρισία χαλάρωσε. Μετά από έξι χρόνια διακυβέρνησης και εξομάλυνσης της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας, ο Παπαδόπουλος αποφάσισε οτι είναι ωρα να παραιτηθεί από το αξίωμα του Πρωθυπουργού. Στις 8 Οκτωβρίου ορκίστηκε η νέα πολιτικη κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σπύρο Μαρκεζίνη που θα εκτελούσε τα καθήκοντά του μέχρι τις εκλογές που είχαν προκηρυχθεί για τις 10 Φεβρουαρίου 1974. Σε αυτές τις εκλογές θα ήταν υποψήφια όλα τα κόμματα, παλιά και νέα, συμπεριλαμβανομένου -προς έκπληξη όλων- και του ΚΚΕ που ο Παπαδόπουλος αποφάσισε να νομιμοποιήσει. Επίσης έδωσε χάρη και αποφυλάκισε όλους τους πολιτικούς κρατούμενους (ακόμα και τον Αλέκο Παναγούλη που είχε συλληφθεί για την απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου). Η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου στην Ελλάδα, δέχθηκε με ενθουσιασμό την απόφαση του Παπαδόπουλου για μετάβαση στη Δημοκρατία.
Μα ο Παπαδόπουλος δεν ήταν αυτός που ξεκίνησε να διώκει τους κομμουνιστές;
Οι κομμουνιστές άρχισαν να διώκονται από το 1929. Ο νόμος του «Ιδυώνυμου» (N.4229/24 Ιουλίου 1929) του οποίου κύριος εκφραστής ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αποτέλεσε την αρχή για τους μετέπειτα βασανισμούς, εξορίες, φυλακίσεις αριστερών που χρησιμοποιήθηκε από τις ηγεσίες που ακολούθησαν, με πολύ μικρές περιόδους οπου το ΚΚΕ ήταν νόμιμο. Η δικτατορία απλά συνέχισε να εφαρμόζει αυτό που ίσχυε από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις.
Γιατί υπήρχε εκείνα τα χρόνια τόσο έντονος αντικομμουνισμός;
Ο αντικομμουνισμός που επικρατούσε σε όλη την κοινωνία ήταν αποτέλεσμα του ανταρτοπόλεμου. Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Έλληνες κομμουνιστές δε θέλησαν να πολεμήσουν τους Γερμανούς μαζί με τον νόμιμο στρατό, παρα ίδρυσαν δικό τους. Όταν τελείωσε ο 2ος Π.Π. και αποχώρησαν οι Γερμανικές δυνάμεις, οι κομμουνιστές αντί να σταματήσουν να πολεμούν, εκμεταλλευόμενοι την αναταραχή, έστρεψαν τα όπλα εναντίον του νόμιμου Ελληνικού στρατού προκειμένου να καταλάβουν την εξουσία. Έκαναν επιδρομές σε όλη την επικράτεια όπου εκτελούσαν όποιον πολίτη δεν ασπαζόταν τον κομμουνισμό ή αρνιόταν να τους δώσει τα τρόφιμα, τα χρήματα και τα όπλα που είχε στο σπίτι του. Λεηλάτησαν αναρίθμητα χωριά αφήνοντας πίσω τους χιλιάδες πτώματα αμάχων. Σκοπός τους ήταν η Ελλάδα (ή έστω κάποιο κομμάτι της) να προσαρτηθεί στη Σοβιετική Ένωση και να είναι ελεγχόμενη από αυτή, επιβάλλοντας κομμουνιστική δικτατορία σαν και αυτή που επικρατούσε στη Σοβιετική Ένωση. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε ανταρτοπόλεμος ή συμμοριτοπόλεμος και διήρκεσε από το 1946-1949. Στο διάστημα αυτό, οι κομμουνιστές δολοφόνησαν χιλιάδες Έλληνες και Ελληνίδες, βίασαν και εκτέλεσαν γυναίκες, απήγαγαν 32.416 παιδιά ηλικίας 3-14 ετών και παρά τη θέλησή τους τα έστειλαν σε ιδρύματα σε χώρες του ανατολικού μπλοκ όπου βιάστηκαν, δολοφονήθηκαν ή στρατολογήθηκαν. Οι αντάρτες εν τέλει αποδυναμώθηκαν και τους νίκησε ο Ελληνικός Στρατός. Οι κομμουνιστές πράττοντας φρικαλεότητες που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους, έμειναν στη συνείδηση του κόσμου ως αποκτηνωμένα όντα που είναι άκρως επικίνδυνα για την κοινωνία. Ο απολογισμός ήταν τρομακτικός. Οι κομμουνιστές συνολικά σκότωσαν 46.985 έλληνες και ήταν η πολεμική σύγκρουση με τις μεγαλύτερες απώλειες που γνώρισε η χώρα από το 1830 έως σήμερα. Συνυπολογίζοντας οτι οι κομμουνιστές δεν αποκήρυξαν ποτέ τις πράξεις τους (μέχρι και σήμερα) τους καθιστούσε ικανούς ανα πάσα στιγμή να οργανώσουν ξανά επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Από αυτό τον κίνδυνο προσπαθούσε να προστατευθεί η Ελληνική πολιτεία. Έτσι το ΚΚΕ κατέστη παράνομο και όποιος είχε κομμουνιστική δράση φυλακιζόταν.
Οι συνεργάτες του Παπαδόπουλου ήταν σύμφωνοι με την απόφασή του για μετάβαση στο δημοκρατικό πολίτευμα;
Οι περισσότεροι ναι. Όχι όμως όλοι. Ο Ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης που ήταν το δεξί του χέρι, δεν έβλεπε με καλό μάτι την απόφαση αυτή. Δεν πίστευε στη δημοκρατία. Έβλεπε τη μετάβαση αυτή σαν προδοσία στα πιστεύω του. Είχε ένα πολύ περιορισμένο τρόπο σκέψης που εστίαζε σε στρατιωτικές πρακτικές και βλέψεις επεκτατισμού. Το όνειρό του άλλωστε ήταν να πάρουμε πίσω την Πόλη.
Το ΚΚΕ κάθε 17η Νοέμβρη είναι πολύ ενεργό στους εορτασμούς της επετείου. Θα πρέπει η παρουσία του να ήταν καθοριστική στην αρχική εξέγερση του 1973.
Το ΚΚΕ οχι μόνο δεν είχε καμία σχέση με την εξέγερση, αλλα είχε σπεύσει και να την καταδικάσει. Μέσω της νεολαίας του, έκανε τότε ό,τι μπορούσε για να καταγγείλει την εξέγερση ως προβοκατόρικη και να την εμποδίσει. Διαβάζουμε στο φύλλο Νο 8 της Πανσπουδαστικής:
«Καταγγέλλουμε τις αφηνιασμένες προσπάθειες της χουντικής ΚΥΠ και των πληρωμένων πραχτόρων της να διαστρέψουν την πορεία και το περιεχόμενό της. Καταγγέλλουμε την προσχεδιασμένη εισβολή στο χώρο του Πολ/χνείου την Τετάρτη, 14 του Νοέμβρη, 350 περίπου οργανωμένων πραχτόρων της ΚΥΠ […], με βάση τις εντολές του παραμερισμένου τώρα τέως πρωτοδικτάτορα Παπαδόπουλου…»
Καθώς πέρασαν τα χρόνια όμως, το ΚΚΕ άλλαξε στάση, απέκρυψε την εναντίωση του στην εξέγερση και εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο τα πολιτικά οφέλη που προσέφερε το Πολυτεχνείο.
Γιατί τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου 1973 ήρθαν τανκς στο Πολυτεχνείο;
Η κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη περίμενε να αποκλιμακωθεί η ένταση στο Πολυτεχνείο από μόνη της. Όμως, βλέποντας οτι περνούν οι μέρες και η εξέγερση παίρνει διαστάσεις, αποφάσισε στις 16 Νοεμβρίου να ενισχυθούν οι αστυνομικές δυνάμεις που είχαν διατεθεί για τη διασφάλιση της τάξεως με στρατιωτικές δυνάμεις.
Προβάλλονται συχνά εικόνες όπου ένα τανκς σπάει την πόρτα του πολυτεχνείου και φαίνεται σαν να σκοτώνει έναν άνθρωπο.
Το τάνκς δεν σκότωσε κανέναν. Ρίχνοντας την πόρτα του πολυτεχνείου όμως, τραυμάτησε μια φοιτήτρια. Την Πέπη Ρηγοπούλου. Σε συνέντευή της το 2020 ανέφερε: «…εκ των υστέρων πολλοί επιζητούν να διαμορφώσουν την εικόνα των γεγονότων κατά τις ιδέες, τις φαντασιώσεις ή/και τα συμφέροντά τους. Στάση που θολώνει και αλλοιώνει το ιστορικό γεγονός». Οσον αφρά την ισοπέδωση της πύλης του Πολυτεχνείου, ένας εκ των εξεγερμένων φοιτητών ζήτησε απο τον επί κεφαλής των τεθωρακισμένων αρμάτων υπίλαρχο Μιχάλη Γουνελά να την ρίξει:
«…Να πέσει η πύλη και να εγγυηθούν οι στρατιώτες την ομαλή έξοδο των φοιτητών απο το χώρο του Πολυτεχνείου, τους οποίους φοιτητές είχαν εγκλωβίσει μέσα σε αυτό και παρά τη θέλησή τους να παραμείνουν εκεί, διάφορα εξωφοιτητικά στοιχεία τα οποία είχαν εισέλθει παράνομα»
Ο Φοιτητής αυτός ήταν ο Κώστας Λαλιώτης, μετέπειτα στέλεχος του ΠΑΣΟΚ που διετέλεσε πολλές φορές υπουργός. Εκτός από τον Λαλιώτη, τη δόξα και τη φήμη της συμμετοχής τους στο πολυτεχνείο, εξαργύρωσαν πολλοί από τους εξεγερμένους φοιτητές που τα επόμενα χρόνια έγιναν βουλευτές και υπουργοί. Μεταξύ άλλων οι Αλέκος Αλαβάνος, Μαρία Δαμανάκη, Στέφανος Τζουμάκας, Νίκος Μπίστης, Μίμης Ανδρουλάκης, Κώστας Σκανδαλίδης, Νάντια Βαλαβάνη, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Θανάσης Παφίλης και αναρίθμητοι άλλοι που κατείχαν μικρές ή μεγάλες θέσεις εξουσίας τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Το αν ήταν αποτελεσματικοί στη διοίκηση της χώρας όλα αυτά τα χρόνια, το αφήνουμε στην κρίση σας.
Γιατί σκότωσαν τους φοιτητές μέσα στο Πολυτεχνείο;
Δεν σκοτώθηκε κανένας φοιτητής ή άλλος πολίτης στο χώρο του πολυτεχνείου. Αυτό όμως δεν σημαίνει οτι εκείνη τη μέρα δεν υπήρχαν νεκροί. Εκτιμάται ότι στις περιοχές γύρω από το Πολυτεχνείο, αλλά και στην ευρύτερη Αθήνα, σκοτώθηκαν 25-30 άτομα. Κάποιοι πυροβολήθηκαν από μέλη του στρατού και της αστυνομίας, κάποιοι απο αδέσποτες σφαίρες και πολλοί από ελεύθερους σκοπευτές που ήταν ακροβολισμένοι σε ταράτσες κεντρικών κτιρίων στην Αθήνας.
Ποιοί ήταν αυτοί οι ελεύθεροι σκοπευτές;
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς. Το επιτελείο της κυβέρνησης δεν παραδέχθηκε ποτέ ότι είχε ανάμειξη. Είχε ειπωθεί από πολλούς αναλυτές ότι ίσως ήταν μέλη των Μυστικών Υπηρεσιών ή Αμερικάνοι πράκτορες, αλλά αυτές οι φήμες είναι ανεπιβεβαίωτες.
Γιατί να εμπλακεί η Αμερική στην εξέγερση;
Η αιτιολογία πίσω από αυτή την ερμηνεία είναι ότι οι ΗΠΑ ήθελαν να ρίξουν τον Παπαδόπουλο από την εξουσία. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ίσως προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την αναταραχή ώστε να δημιουργήσουν πολιτική αστάθεια. Αν οι ΗΠΑ ήθελαν να ρίξουν τον Παπαδόπουλο, αυτό έπρεπε να γίνει πριν διεξαχθούν οι δημοκρατικές εκλογές που είχαν προκηρυχθεί. Αν προλάβαινε ο Παπαδόπουλος να πραγματοποιήσει τις εκλογές και ήταν κομμάτι μιάς δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, θα ήταν πολύ δύσκολο να τον βγάλουν απο τη μέση.
Γιατί ήθελαν οι ΗΠΑ να ανατρέψουν τον Παπαδόπουλο;
Είχε προηγηθεί ένα έντονο διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ με αφορμή τον Αραβοησραϊλινό πόλεμο που διήρκεσε από τις 6 έως τις 26 Οκτωβρίου 1973. Ο επονομαζόμενος «Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ» μεταξύ Ισραήλ και ενός συνασπισμού αραβικών κρατών υπο την ηγεσία της Συρίας και της Αιγύπτου. Το ΝΑΤΟ που ήταν σύμμαχος του Ισραήλ, είχε ζητήσει από την Ελλάδα άδεια για ελεύθερη διέλευση αεροσκαφών από τον Ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και χρήση των αεροδρομίων στην Κρήτη, στο Ελληνικό και στην Ελευσίνα ώστε από εκεί να ανεφοδιάζονται με πυρομαχικά τα μαχητικά αεροπλάνα του Ισραήλ και του ΝΑΤΟ. Ο Παπαπδόπουλος όμως, αιφνιδιάζοντας τους Αμερικάνους, αρνήθηκε κατηγορηματικά να συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στον πόλεμο. Το ξεκάθαρο «Όχι» του Παπαδόπουλου προκάλεσε την οργή του Υπουργού Eξωτερικών της Αμερικής Henry Kissinger. Μάλιστα μερικές μέρες αργότερα ο Kissinger ειχε επιτεθεί λεκτικά σε έλληνες διπλωμάτες λέγοντας τους«Θα το πληρώσετε ακριβά». Στο διάγγελμά του ο Παπαδόπουλος ανέφερε:
«Αἱ φιλικαί σχέσεις τῆς Ἑλλάδος μέ τάς ἀραβικάς χώρας, ἀποκλείουν οἱανδήποτε συμμετοχήν, εἴτε ἄμεσον εἴτε ἔμμεσον, εἰς τυχόν ἐνέργειαν στρεφομένην ἐναντίον αὐτῶν… Ὁ Ελληνικός χῶρος, θαλάσσιος καί ἐναέριος, δέν χρησιμοποιεῖται δι’ οἱανδήποτε ἐνέργειαν, σχέσιν ἔχουσα μέ τήν ἐμπόλεμον κατάστασιν εἰς τήν Μέσην Ἀνατολήν».
Ποιό ήταν το βιωτικό επίπεδο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας;
Ακόμη και ο πιό φανατικός πολέμιος της δικτατορίας, δεν μπορεί να παραβλέψει την οικονομική άνθιση και την ευμάρεια που είχε επιτύχει το καθεστώς. Κύριος στόχος των συνταγματαρχών ήταν να ανεβάσουν το βιωτικό επίπεδο της Ελλάδας. Επι δικτατορίας κατασκευάστηκαν κολοσσιαίας έκτασης δημόσια έργα που απολαμβάνουμε μέχρι σήμερα. Μερικά απο αυτά είναι: Κατασκευή φραγμάτων ηλεκτροπαραγωγής, επέκταση θερμοηλεκτρικών μονάδων, κατασκευή μεγάλων γεφυρών, κατασκευή αεροδρομίων (Ζακύνθου, Καβάλας, Κυθήρων, Λήμνου, Μυκόνου, Πάρου, Ρόδου, Σάμου, Σκιάθου, Χίου), αρδευτικά έργα, κτίρια και μέγαρα (Μέγαρο ΕΡΤ στην Άγ. Παρασκευή, Μέγαρο ΟΤΕ Μαρούσι , Πύργος ΟΤΕ Θεσσαλονίκης, Διοικητηρίο ΟΛΠ, Εθνικό Νομισματοκοπείο, Μέγαρο ΟΣΕ, Πολεμικό Μουσείο, Υπουργείο Εξωτερικών, Παιδικές κατασκηνώσεις Δήμου Αθηναίων στη Νεα Μάκρη), Ανέγερση εργατικών κατοικιών σε όλη την Ελλάδα, Δικαστικά Μέγαρα (Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Λαρίσης, Πατρών), νοσοκομεία, κατασκευή Πανεπιστημιουπόλεων (Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πατρών), επέκταση δικτύου ηλεκτροδότησης σε ολη την Ελλάδα, επίγειος δορυφορικός σταθμός Θερμοπυλών, επέκταση οδικού δικτύου σε ολη την Ελλάδα κ.α. Επίσης πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός και η μελέτη του Μετρό της Αθήνας όπου βασίστηκε η σημερινή Κόκκινη και Μπλέ γραμμή και ιδρύθηκαν: ΟΣΕ, ΕΛΤΑ, ΟΑΕΔ, ΕΛΒΟ κ.α. Επίσης διασφαλίστηκαν τα εργατικά δικαιώματα των εργαζομένων μέσω νόμων που απαγόρευαν τις μαζικές απολύσεις και οριοθετούσαν τις ασύδοτες και απλήρωτες μέχρι τότε υπερωρίες. Την περίοδο της δικτατορίας θεσμοθετείται και η Ἐπιθεώρηση Ἐργασίας για να βοηθά τους εργαζόμενους που μέχρι τότε δεν είχαν ένα οργανισμό που να μπορούν να καταγγείλουν τυχών εργοδοτικές αυθαιρεσίες εναντίον τους. Τέλος καθιερώθηκε γαμήλιο βοήθημα 30.000 δρχ. για τις εργαζόμενες Ελληνίδες κάθε έτος. Μέχρι τό 1971, εἶχαν προικοδοτηθεί 15.038 νιόπανδρες εργαζόμενες Ελληνίδες και η πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως επίσημη αναγκαστική αργία, απο προαιρετική που ήταν μέχρι τότε.
Επίσης, στα πλαίσια της προσπάθειας να δώσει κίνητρα σε αγρότες, βιοτέχνες και βιομήχανους, το καθεστώς διεγραψε οριστικά όλα τα δάνεια και τα χρέη των αγροτών και έδωσε επιδοτήσεις για να αυξήσει την επιχειρηματικότητα. Η Ελλάδα που ήταν μια χώρα διαλυμένη οπου δεν μπορούσε ακόμα να ορθοποδήσει μετά τον 2ο Π.Π., μετά απο αυτές τις παρεμβάσεις πλέον άρχισε να συγκροτείται και μέσα σε λίγα χρόνια πήρε τη μορφή σύγχρονου κράτους. Είχε εξελιχθεί σε μια υπολογίσιμη δύναμη με αναπτυσσόμενη βιομηχανία και αγροτική παραγωγή με αξιοσημείωτη οικονομική ισχύ. Μάλιστα επί δύο συναπτά έτη είχε λάβει ‘όσκαρ οικονομίας’. Το 1972 κατατάχθηκε πρώτη σε οικονομικές επιδόσεις ανάμεσα σε όλες τις χώρες του κόσμου (τη δεύτερη θέση κατέλαβε η Γαλλία και την τρίτη η Αυστραλία). Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί όπως το ΔΝΤ, ο Ο.Ο.Σ.Α., και ο ΟΗΕ χαρακτήριζαν τη δημοσιονομική πολιτική της Ελλάδας ως «υπόδειγμα για κάθε χώρα». Οι εξαγωγές αυξήθηκαν θεαματικά στο 40%, η βιομηχανική παραγωγή είχε ετήσια αύξηση 13.5% και η ανεργία είχε σχεδόν εκμηδενιστεί. Επίσης υπήρχαν σχέδια για εξόρυξη πετρελαίου, φυσικού αερίου, χρυσού και άλλων πολύτιμων κοιτασμάτων που βρίσκονταν στο υπέδαφος της χώρας μας. Οι πρώτες δοκιμαστικές εξορύξεις έκαναν λόγο για άφθονα και εξαιρετικής ποιότητας κοιτάσματα (ένα από αυτά βρίσκεται στη Θάσο και είναι σε λειτουργία μέχρι σήμερα παράγοντας 3000 βαρέλια πετρελαίου ημερισίως). Παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον οτι κατα τη διάρκεια της δικτατορίας δεν υπήρχε ούτε μία παραβίαση του εναερίου χώρου της Ελλάδας απο Τούρκικα μαχητικά, πράγμα που σήμερα είναι καθημερινό φαινόμενο με τις παραβιάσεις να φτάνουν ακόμα και 2000 μέσα σε ενα χρόνο. Αυτές οι εξελίξεις δεν πέρασαν απαρατήρητες απο τις ΗΠΑ που την εποχή εκείνη ήθελαν να έχουν τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο όσων κρατών έχουν ορυκτό πλούτο ή βιομηχανική δύναμη. Παρ ολα αυτα υπήρχε και η μελανή πλευρά του καθεστώτος που ήταν η πλήρης στέρηση ελεύθερης έκφρασης, καθώς οι πολίτες δεν είχαν το δικαίωμα να αποδοκιμάσουν την κυβέρνηση. Οποιαδήποτε μορφή διαμαρτυρίας προς την εξουσία θα μπορούσε να επισύρει σύλληψη και φυλάκιση. Επίσης, όπως σε όλα τα δικτατορικά καθεστώτα, δεν διεξάγονταν βουλευτικές ή αυτοδιοικητικές εκλογές. Ο κόσμος δεν είχε τη δυνατότητα να ψηφίσει ποιός θα διοικεί τη χώρα. Το καθεστώς διόριζε τα άτομα που θα στελέχωναν τα εκάστοτε αξιώματα και τα επέλεγαν ανάλογα με το ποιόν έκριναν οτι ήταν καταλληλότερος για τη κάθε θέση.
Οι άλλες χώρες γιατί αποδέχονταν το δικτατορικό καθεστώς και το νομιμοποιούσαν με απονομές βραβείων;
Για να κατανοήσουμε την ευνοϊκή στάση της διεθνούς κοινότητας απέναντι στη δικτατορία, πρέπει να λάβουμε υπόψιν τη χρονική συγκυρία. Σήμερα ίσως ακούγεται εξωπραγματικό να συνομιλούν και να έχουν εμπορικές συναλλαγές όλα τα δυτικά κράτη με μια δικτατορική κυβέρνηση. Όμως εκείνη την εποχή το πολίτευμα της δικτατορίας ήταν μία αποδεκτή μορφή διακυβέρνησης όπως η δημοκρατία, η μοναρχία κτλ. Παράλληλα με την Ελλάδα, την ίδια εποχή δικτατορία είχαν η Ισπανία, η Βραζιλία, η Χιλή, η Αργεντινή, η Πορτογαλία και πολλές άλλες χώρες που η πλειονότητά τους βίωνε δικτατορικά καθεστώτα πολύ πιο σκληρά από το δικό μας. Οι πρώτες χώρες με τις οποίες η κυβέρνηση της Ελλάδας είχε συνεργασία και αναγνώριζαν την δικτατορία ως νόμιμη κυβέρνηση ήταν μεταξύ άλλων οι ΗΠΑ, Ρωσία (Σοβιετική ένωση τότε), Αγγλία, Αυστραλία, Πορτογαλία, Γερμανία, Καναδάς, Κίνα, Ιταλία, Γαλλία και εν τέλει υπήρξε κοινή αποδοχή.
Έχει ακουστεί όμως ότι ο Παπαδόπουλος ήταν πράκτορας της CIA.
Αυτός είναι άλλος ένας μύθος τον οποίο τον έχει εμπνευστεί και διαδώσει ο Ανδρέας Παπανδρέου. Η ίδια η Γερουσία των ΗΠΑ ξεκαθάρισε ότι ο Παπαδόπουλος ουδέποτε υπήρξε πράκτορας της CIA και η οποιαδήποτε σχέση είχαν, ήταν στα πλαίσια της πάγιας συνεργασίας των δύο χωρών. Μάλιστα πολλές φορές αιφνιδιάζονταν με τις αποφάσεις του και τον χαρακτήριζαν ως απρόβλεπτο. Ακόμη και μετά απο τον αποχαρακτηρισμό απόρρητων εγγράφων απο το State Department που είδαν το φώς της δημοσιότητας μετά απο δεκαετίες, δεν προκύπτει πουθενά οτι ο Παπαδόπουλος ήταν κατευθυνόμενος απο τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.
Όμως χάρις την εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973, έπεσε η δικτατορία και επανήλθε η Δημοκρατία.
Αυτός είναι ο μεγαλύτερος μύθος της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας που κάποτε διδασκόταν ακόμα και στα σχολεία. Η δημοκρατία στην Ελλάδα αποκαταστάθηκε στις 24 Ιουλίου 1974. Σχεδόν ένα χρόνο μετά το Πολυτεχνείο. Η εξέγερση δεν είχε καμία σχέση (τουλάχιστον άμεση) με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Τι μεσολάβησε στο διάστημα από την εξέγερση του 1973 μέχρι την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974;
Βάσει των μαρτυριών του Ταξίαρχου Ιωαννίδη, κάποια χρονική στιγμή μέσα στο 1973, οι ΗΠΑ ήρθαν σε επαφή μαζί του. Γνώριζαν ότι έχει επεκτατικές τάσεις και είναι υπέρμαχος της «Ένωσης» της Κύπρου με την Ελλάδα. Τον δελέασαν λέγοντάς του ότι αν κάνει πραξικόπημα στην Κύπρο, θα είναι στο πλευρό του με πολυάριθμο στόλο πλοίων και αεροπλάνων. Έπρεπε όμως να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο που ήταν εμπόδιο σε αυτά τα πλάνα. Να σημειώσουμε εδώ οτι η Κύπρος ήταν από το 1960 ένα ανεξάρτητο κράτος -που δεν είχε καταληφθεί ακόμα μέρος της από την Τουρκία- και οι πολιτικές συζητήσεις για ένωσή της με την Ελλάδα ήταν πολύ συχνές.
Η Κύπρος ήθελε να ενωθεί με την Ελλάδα;
Διακαώς! Μάλιστα το 1950 είχε διεξαχθεί δημοψήφισμα με σκοπό την ένωση με τη μάνα Ελλάδα. Οι Άγγλοι αποικιοκράτες ήταν κάθετα αντίθετοι με την “Ένωση” και προειδοποιούσαν τους δημοσίους υπαλλήλους να μην συμμετέχουν στην “απαράδεκτη ενέργεια” του δημοψηφίσματος. Όμως κανεις δεν υπάκουσε και το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε. Το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό: 95% των Κυπρίων ήταν υπέρ της “Ένωσης” και οι καμπάνες των εκκλησιών σε όλη την Κύπρο χτυπούσαν χαρμόσυνα.
Δύο ήταν τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούσαν τον Κυπριακό λαό εκείνο τον καιρό: Η αυτοδιάθεση της Κύπρου, (δηλαδή η ανεξαρτησία από τους Αγγλους αποικιοκράτες) και η “Ένωση”. Ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ανεξαρτητοποίησης από τους Άγγλους και της “Ένωσης” ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος III που υποσχέθηκε στον λαό ότι θα εργαστεί άοκνα για να τα επιτύχει. Τον Αύγουστο του 1960 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έγινε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όμως δεν τήρησε την υπόσχεσή του και από υποστηρικτής της “Ένωσης”, έγινε πολέμιός της. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σε συνέντευξή του το 2011 αποκαλύπτει: “Ο Μακάριος ήταν ενωτικός μόνο στην εποχή της ομιλίας στη Φανερωμένη το 1954 όταν ορκίστηκε να παραμείνει πιστός εως θανάτου για το εθνικό αίτημα της Ένωσης. Μετά που έγινε πρόεδρος ούτε να ακούσει ήθελε για ένωση με την Ελλάδα. Το πρόβλημα το μεγάλο της ένωσης ήταν ο Μακάριος ο οποίος ήταν εχθρός της ενώσεως, δεδηλωμένος ξεκάθαρος…” Πίσω από τη μεταστροφή του Μακαρίου, κρυβόταν η Αγγλία η οποία είχε έναν άσσο στο μανίκι της για να εμποδίσει την “Ένωση”. Γνώριζε τις ομοφιλοφιλικές τάσεις και τα περιστατικά παιδεραστείας που είχε εμπλακεί ο Μακάριος και τον εκβίαζε να ματαιώσει τα σχέδια για “Ένωση”, αλλιώς θα αποκάλυπτε την αρρωστημένη του προσωπική ζωη. Έτσι ο Μακάριος έκανε στροφή 180° και απέφευγε συστηματικά να ξεκινήσει τις διαδικασίες της “Ένωσης” λέγοντας πάντα οτι “δεν ειναι η κατάλληλη στιγμή”.
Επίσης ο Μακάριος δεν ήθελε την “Ένωση” διότι αν η Κύπρος έπαυε να είναι ανεξάρτητο κράτος και προσαρτούνταν στην Ελλάδα, εκείνος δεν θα είχε πιά ρόλο εξουσίας. Είχε δηλαδή βάλει τις προσωπικές του φιλοδοξίες και την αρχομανία που τον διέκρινε, πάνω από το κοινό καλό. Εν τούτοις ο Κυπριακός λαός συνέχιζε να θέλει την “Ένωση” και είχε βασίσει τις ελπιδες του στον Μακάριο για να την υπολοιήσει. Οφείλουμε να παραδεχτούμε οτι ο Μακάριος σε άλλους τομείς υπήρξε εξαιρετικά αποτελεσματικός στη διακυβερνηση της χώρας. Είχε συνεχείς διπλωματικές σχέσεις με όλες τις κυβερνήσεις του κόσμου εχοντας χτίσει ενα διεθνές κύρος. Είχε καταφέρει να βγάλει την Κύπρο αλώβητη από αλλεπάλληλους κινδύνους κυρίως εκ Τουρκίας, αλλα και άλλες δυνάμεις που επιβουλεύονταν το μέλλον της Κύπρου, όπως οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Αγγλία αλλα και η Ελλάδα (που κατα καιρους έβαζε στο τραπέζι τη διχοτόμηση του νησιού για να ικανοποιήσει την Αγγλία και τις ΗΠΑ). Επίσης κατάφερε να αποφύγει περί τις 10 δολοφονικές απόπειρες εναντίον του που ειχαν οργανωθεί κατα διαστήματα από διάφορα μέτωπα (Αγγλία, Κύπρος, Ελλάδα, Τουρκία). Το τεταμένο κλίμα συμπλήρωναν και οι συχνές δολοφονίες Κυπρίων πολιτικών και πρεσβευτών των ΗΠΑ. Παρ ολα αυτα, ο Μακάριος κατάφερνε και κρατούσε τις ισορροπίες και ήταν κοσμαγάπητος.
Ο Παπαδόπουλος τι θέση έπαιρνε για την “Ένωση”;
Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες έλεγαν οτι η ιδέα για “Ένωση” που προτάθηκε από τις ΗΠΑ στον Ιωαννίδη, είχε αρχικά προταθεί στον Παπαδόπουλο. Όμως, παρότι ήταν υπέρ της “Ένωσης”, οι ΗΠΑ έλαβαν την αρνητική του απάντηση καθώς έκρινε ότι μια τέτοια προκλητική κίνηση θα έφερνε την Ελλάδα σε ρήξη με την Τουρκία και δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει τις δύο χώρες ακόμα και σε πόλεμο. Ίσως και να διαισθάνθηκε ότι πρόκειται για παγίδα των ΗΠΑ.
Έπεισαν όμως τον Ιωαννίδη;
Ναι. Ο Ιωαννίδης δεν ήταν τόσο διορατικός και ευφυής όσο ο Παπαδόπουλος. Έτσι, πείσθηκε να ανατρέψει τον άλλοτε συνεργάτη του για να εφαρμόσει ανενόχλητος τα σχέδιά του. Μαρτυρίες λένε οτι ο Ιωαννίδης είχε αρχίσει να σχεδιάζει την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Αύγουστο του 1973. Προετοιμάσθηκε παίρνοντας με το μέρος του κι άλλους πολεμοχαρείς στρατιωτικούς που είχαν απογοητευθεί από την πολιτικοποίηση και τον επερχόμενο εκδημοκρατισμό του καθεστώτος και περίμενε την κατάλληλη στιγμή για να καταλάβει την εξουσία. Η αναταραχή που δημιούργησε στην κοινωνία η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κατάλληλη συγκυρία. Το σχέδιο καταρτίσθηκε με άκρα μυστικότητα, αφού όλοι οι συμμετέχοντες ήταν ντυμένοι σαν πολίτες ενώ χρησιμοποίησαν για τη μεταφορά τους εκτός από αυτοκίνητα ιδιωτών και φορτηγά ακόμη και το λεωφορείο της γραμμής Πεδίον Αρεως – Σαρωνίδας. Το φορτηγό μάλιστα που είχε το βαρύ οπλισμό ήταν από μεταφορική εταιρεία, ώστε να μην κινήσει η παρουσία του υποψίες. Στις 25 Νοεμβρίου κατέφθασε ο στρατός στο σπίτι του Παπαδόπουλου, ανακοινώνοντάς του ότι πλέον ο Ιωαννίδης έχει αναλάβει την εξουσία. Ο Παπαδόπουλος αιφνιδιάστηκε και πριν τον συλλάβουν, πρόλαβε να ψελλίσει ’’Έτρεφα ένα φίδι στον κόρφο μου’’. Με τον Παπαδόπουλο πλέον κρατούμενο, ο Ιωαννίδης είχε το πεδίο ελεύθερο για να διοικήσει τη χώρα καθ οπως αυτός νόμιζε και με απότερο στόχο να ανατρέψει τον Μακάριο.
Πως ο Παπαδόπουλος δεν είχε αντιληφθεί οτι σκοπεύει να τον ανατρέψει ο Ιωαννίδης;
Ο Παπαδόπουλος εiχε προειδοποιηθεί αρκετές φορες από συνεργάτες του για το ενδεχόμενο αυτό, ωστόσο δεν πίστευε ότι αληθεύει. Έλεγε: “Ο Δημήτρης είναι φίλος. Δεν θα εκανε ποτέ κάτι τέτοιο“. Επίσης ο Ιωαννίδης είχε εφαρμόσει ένα ύπουλο τέχνασμα για να θολώσει τα νερά: Έβαζε συνεργάτες του να έρχονται σε λεκτική αντιπεράθεση με τον Παπαδόπουλο και μετά παρενέβαινε στη συζήτηση υπερασπιζόμενος τον Παπαδόπουλο ωστε να φαίνεται φιλικά προσκείμενος.
Οπότε ουσιαστικά είχαμε δύο διαδοχικές δικτατορίες. Πώς ήταν ο Ιωαννίδης ως δικτάτορας;
Σε αντίθεση με τον Παπαδόπουλο που απο πολλούς είχε χαρακτηριστεί ως light δικτάτορας και το καθεστώς του ως “Benevolent Dictatorship“, ο Ιωαννίδης ήταν ένας σκληροπυρηνικός στρατιωτικός που εφάρμοσε μια βάναυση και απάνθρωπη δικτατορία. Συνέλαβε ξανά όλους τους αμνηστευμένους πολιτικούς κρατούμενους και τους εξόρισε. Επέβαλλε απαγορεύσεις κυκλοφορίας και συναθροίσεων, διέταξε βασανιστήρια σε κρατούμενους και καταπίεση κάθε ελευθερίας. Φυσικά οι δημοκρατικές εκλογές που είχε αναγγείλει ο Παπαδόπουλος, ακυρώθηκαν οριστικά.
Δηλαδή το πολυτεχνείο δεν κατήργησε τη δικτατορία, αλλά έφερε μια άλλη, ακόμη πιο σκληρή;
Ακριβώς. Γι’ αυτό και είναι εξοργιστικό να ακούγεται ότι μετά το πολυτεχνείο επήλθε η ειρήνη. Βέβαια οι φοιτητές που εξεγέρθηκαν στο Πολυτεχνείο, δεν έχουν ευθύνη για όσα ακολούθησαν. Δεν γνώριζαν τις συνέπειες που θα φέρουν οι πράξεις τους.
Τελικά ο Ιωαννίδης έκανε πραξικόπημα στην Κύπρο;
Βέβαια. Στις 15 Ιουλίου 1974 αξιωματικοί και στρατιωτικές δυνάμεις πιστές στον Ιωαννίδη με τη βοήθεια μελών της Κυπριακής εθνικιστικής οργάνωσης ΕΟΚΑ Β του Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα και της Εθνικής Φρουράς που ήταν επανδρωμένη κυρίως με Ελλαδίτες στρατιώτες, κατέλαβαν την εξουσία στην Κύπρο, ανατρέποντας τον Μακάριο. Στο νησί ανέλαβε προεδρικά καθήκοντα ο Νίκος Σαμψών, διορισμένος από από τους Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριους πραξικοπηματίες.
Ο Μακάριος τι απέγινε;
Ο Μακάριος εν τω μεταξύ πρόλαβε να διαφύγει από το φλεγόμενο Προεδρικό Μέγαρο και να κρυφτεί στην Πάφο πριν μπορέσουν να τον δολοφονήσουν. Απο την Πάφο που ήδη κανονιοβολείτω εκ θαλάσσης, τον παρέλαβε ελικόπτερο που του παρείχε η Αγγλία και τον φυγάδευσε στη Βρετανική στρατιωτική βάση Ακρωτηρίου. Μετέπειτα τον μετέφεραν σε Μάλτα, Λονδίνο και κατέληξε στη Νέα Υόρκη. Εκεί ο Μακάριος κατέφυγε στα Ηνωμένα Έθνη, όπου στις 19 Ιουλίου 1974 ενώπιων 132 εθνών κατήγγειλε μέσω της ιστορικής πιά ομιλίας του επίσημα την Ελληνική κυβέρνηση από το βήμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για “εισβολή”: «...αποτελεί μίαν πραγματικήν τραγωδίαν. Το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος έχει κραυγαλέως παραβιάσει την ανεξαρτησίαν της Κύπρου. (…) Αποτελεί καθαρώς εισβολή έξωθεν, κατά κατάφωρον παραβίασιν της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας της Δημοκρατίας της Κύπρου. Το αποκαλούμενον πραξικόπημα ήτο έργον των Ελλήνων αξιωματικών που στελεχώνουν και διοικούν την Εθνικήν Φρουράν. (…) Δυνατόν να λεχθεί ότι ήτο η κυπριακή κυβέρνησις η οποία προσεκάλεσε τους Έλλαηνας αξιωματικούς, διά να επανδρώσουν την Εθνικήν Φρουράν. Λυπούμαι να είπω ότι ήτο σφάλμα μου να δώσω εις αυτούς τόσην εμπιστοσύνην. Κατεχράσθησαν αυτήν την εμπιστοσύνην και αντί να βηθήσουν εις την προστασίαν της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητος της νήσου, αυτοί οι ίδιοι κατέστησαν επιδρομείς. (…) Εντός των στρατοπέδων της Εθνικής Φρουράς, οι Έλληνες αξιωματικοί συνεχώς με κατηγορούν ότι αν και η ένωσις ήτο εφικτή, η πραγματοποίησίς της υπενομεύετο υπ’ εμού. (…) Καθώς έχω ήδη δηλώσει, τα γεγονότα εις Κύπρον δεν αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν των Ελλήνων της Κύπρου. Οι Τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης. Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μία εισβολή και εκ των συνεπειών της θα υποφέρει όλος ο λαός της Κύπρου, και τα εις την διάθεσίν του μέσα, ώστε η συνταγματική τάξις εν Κύπρω και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου να αποκατασταθούν άνευ καθυστερήσεως»
Τι αποτέλεσμα είχε αυτή η ομιλία στις εξελίξεις;
Τραγικό. Η ομιλία του Μακαρίου ήταν η αφορμή που έψαχναν οι Τούρκοι για να εισβάλλουν στην Κύπρο. Ήταν κυριολεκτικά “πρόσκληση” για κατάληψη του νησιού. Η τουρκική στρατιωτική εισβολή εξαπολύθηκε ως «ειρηνευτική επιχείρηση» και ως προσπάθεια «επαναφοράς της συνταγματικής τάξεως» στην Κύπρο, πράγμα που απέρρεε και από τις συμβατικές υποχρεώσεις της με βάση τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Αυτά τα λόγια του Μακαρίου στα Ημωμέμα Έθνη χρησιμοποιεί η Τουρκία μέχρι και σήμερα για να δικαιολογήσει την εισβολή. Η Τουρκία λοιπόν, αντιλαμβανόμενη οτι το πραξικόπημα στόχευε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα δια της βίας, αντέδρασε άμεσα, μία μόλις μέρα μετά την ομιλία του Μακαρίου, στέλνοντας αποβατικά σκάφη με τουλάχιστον 30.000 άνδρες στο βόρειο τμήμα του νησιού ενώ παράλληλα αεροπορικές δυνάμεις των Τούρκων άρχισαν να πραγματοποιούν συνεχείς βομβαρδισμούς.
Η Ελλάδα πως αντέδρασε;
Ο Ιωαννίδης και οι άλλοι στρατηγοί κοιμόντουσαν στα σπίτια τους όταν έγινε η εισβολή. Ο δικτάτορας μαθαίνοντας για την εισβολή, πάγωσε αφού δεν περίμενε την Τουρκική αντίδραση. Διέταξε την άμεση επέμβαση του Ελληνικού στρατού και της Αεροπορίας ωστε να αμυνθεί η Κύπρος. Όμως οι δυνάμεις της Ελλάδας και της Κύπρου ήταν εντελώς απροετοίμαστες και ανοργάνωτες, με αποκορύφωμα τα φίλια πυρά που δέχθηκαν τα Ελληνικά μαχητικά αεροπλάνα από τους χειριστές των αντιαεροπορικών της Εθνικής Φρουράς στη Λευκωσία που δεν είχαν ενημερωθεί εγκαίρως για την έλευση της βοήθειας από την Ελλάδα. Έτσι άρχισαν να βάλλουν εναντίον των ελληνικών αεροσκαφών μόλις αυτά βρέθηκαν εντός του πεδίου βολής τους, με αποτέλεσμα να σκοτώσουν 27 Έλληνες στρατιώτες. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλοί Κύπριοι πολίτες προσπαθούσαν να αναχαιτίσουν τους εισβολείς, πυροβολώντας τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές από τις ταράτσες των σπιτιών τους. Οι ώρες περνούσαν και ο Ιωαννίδης περίμενε εναγωνίως τους Αμερικάνους συμμάχους. Είχε βασιστεί στη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ και ήξερε οτι χωρίς αυτούς το παιχνίδι ήταν χαμένο. Απο απόρρητα έγγραφα μαθαίνουμε την σουρεαλιστική αντίδραση του Ιωαννίδη όταν οι ΗΠΑ του ανακοινώνουν τις αποφάσεις τους. Ο Αμερικάνος Πρέσβης Henry Tasca έστειλε δυο διπλωμάτες να συναντηθούν με τον Ιωαννίδη. Του διάβασαν μιά επιστολή η οποία ανέφερε οτι οι ΗΠΑ τελικά αποφάσισαν να μην εμπλακούν στη διένεξη που έχει η Ελλάδα με την Τουρκία. Ακούγοντάς το, ο στρατηγός κυριολεκτικά ανατινάχθηκε, πήδηξε, έκανε πίσω, χτύπησε ένα τραπέζι, έσπασε ένα άδειο ποτήρι και πρόφερε μια έντονη αισχρολογία. Μάλιστα χαρακτήρισε τον Μακάριο «Σάπιο ομοφυλόφιλο διεστραμμένο παπά που του ανήκουν τα μισά ξενοδοχεία της Κύπρου». Συνέχισε κατηγορώντας τον Kissinger για διγλωσσία. Επίσης προσπαθούσε να πείσει τους διπλωμάτες οτι δεν ήταν εκείνος που σχεδίασε την ανατροπή του Μακαρίου με σκοπό την Ένωση και υπέδειξε τους Κύπριους εθνικιστές ως υπεύθυνους. Αργότερα, σε συνάντησή του με τον Αμερικανό Υφυπουργό Εξωτερικών Joseph Sisco που βρισκόταν στην Αθήνα, του απευθύνθηκε οργισμένα λέγοντάς του: «Μας εξαπατήσατε όπως κάνατε και προ ημερών όταν μας υποσχεθήκατε ότι ο 6ος Αμερικανικός στόλος θα περιπολούσε τα στενά της Μερσίνας ώστε να αποτρέψει την Τουρκική ενέργεια». Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι με την επιχείρηση ’’ Αττίλας’’, κατέλαβαν την περιοχή της Κυρήνειας, δηλαδή το 3% του νησιού. Λίγο μετά ο Ιωαννίδης δήλωσε σε αμερικανους διπλωμάτες: «Ό,τι κι αν συνέβη στην Κύπρο, θα κατηγορηθώ εγώ. Αν είχα αποσύρει τα στρατεύματα, οι πρώην πολιτικοί θα με κατηγορούσαν ότι παρέδωσα το νησί στους κομμουνιστές. Κάποια μέρα οι ΗΠΑ θα καταλάβουν ότι στις 15 Ιουλίου 1974, η Κύπρος σώθηκε από τα χέρια των κομμουνιστών. Άφησα το φιλότιμό μου να υπερισχύσει της λογικής προκειμένου να βοηθήσω τους Κυπρίους!»
Η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα πολέμου με την Τουρκία και κήρυττε γενική επιστράτευση. Η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ο Ιωαννίδης ήταν αποφασισμένος να πάει σε πόλεμο με την Τουρκία και έδωσε εντολή στούς στρατιωτικούς για αντεπίθεση. Όμως οι στρατιωτικοί στασίασαν και δεν υπάκουσαν στις εντολές Ιωαννίδη. Ο ίδιος εξιστορεί τα γεγονότα σε συνέντευξή του στις 25-07-2010, 22 μέρες πρίν πεθάνει:
«Διέταξα τον τότε αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Πέτρο Αραπάκη να στείλει αμέσως τα μισά υποβρύχια που βρισκόντουσαν στα Δωδεκάνησα στην Κύπρο και να χτυπήσουν τα τουρκικά πλοία, ενώ πρότεινα να κηρύξουμε την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Διατύπωσαν δισταγμούς τόσο ο Μπονάνος που ακόμη πίστευε στη μεσολάβηση των Αμερικανών όσο και ο Γκιζίκης. Θυμάμαι ότι τα υποβρύχια του Αραπάκη απείχαν περίπου 80 ναυτικά μίλια από την Πάρο και τα Phantom βρίσκονταν σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Στη σύσκεψη που έγινε τα ξημερώματα της 21ης Ιουλίου στο γραφείο του Γκιζίκη, είπα στον Αραπάκη να βουλιάξει όλα τα τουρκικά πλοία που ήταν έξω από το λιμάνι της Κυρήνειας και στον Παπανικολάου να στείλει από την Κρήτη τα πρώτα έξι Phantom και να βομβαρδίσουν οτιδήποτε τουρκικό εκινείτο πάνω στο νησί. Όμως δεν έγινε τίποτα απο όλα αυτά. Μας πρόδωσαν, δεν το κρύβω, οι αρχηγοί των γενικών επιτελείων και ο Γκιζίκης. Όπως πληροφορήθηκα εκ των υστέρων, οι τρεις αρχηγοί μαζί με τον Μπονάνο και τον Γκιζίκη, συναντήθηκαν και αποφάσισαν να μην έρθουν σε αντιπαράθεση με την Τουρκία, ενώ ο Αραπάκης διέταξε τα υποβρύχια να γυρίσουν πίσω και ο Παπανικολάου να μη σηκωθεί ούτε ένα αεροπλάνο. Στη συγκεκριμένη σύσκεψη, όπως ενημερώθηκα από τον αρχηγό του Στρατού αντιστράτηγο Γαλατσάνο, ο Αραπάκης πρότεινε κι οι άλλοι συμφώνησαν να παραδώσουν την εξουσία στους πολιτικούς».
Το πρωί της 23ης Ιουλίου, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος και οι αρχηγοί του Στρατού, του Ναυτικού και της Αεροπορίας, μετέβησαν στη Βουλή και ζήτησαν επίμονα να συναντήσουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Φαίδωνα Γκιζίκη. Οι στρατιωτικοί δήλωσαν στον Προέδρο της Δημοκρατίας ότι υπάρχει άμεση ανάγκη της ανάθεσης της εξουσίας στους πολιτικούς. Μετά απο αυτό, ο Γκιζίκης κάλεσε στο γραφείο του τον Ιωαννίδη και του ανακοίνωσε την απόφαση της ηγεσίας του στρατεύματος. Ο δικτάτορας τον άκουσε χωρίς να αντιδράσει. Αμέσως μετά αποχώρησε προς άγνωστη κατεύθυνση. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας πέρασαν την πόρτα του γραφείου του Π.τ.Δ. οι παλιοί πολιτικοί που είχαν εκτοπισθεί από το καθεστώς καθώς και ο Σπύρος Μαρκεζίνης και ο Ξενοφών Ζολώτας. Η σύσκεψη αυτή κατέληξε στην απόφαση να ορίσουν νέο Πρωθυπουργό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος ήταν υπηρεσιακός Πρωθυπουργός όταν κετέλαβαν την εξουσία οι στρατιωτικοί το 1967. Ο Κανελλόπουλος πήρε εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης που θα γινόταν στις 20:00 το βράδυ. Όλα έδειχναν οτι η κατάσταση είχε αρχίσει να ομαλοποιείται. Όμως, λίγη ώρα μετά, παρενέβησαν δυο πολύ στενοί συνεργάτες του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και πρότειναν ως Πρωθυπουργo τον αυτοεξόριστο στο Παρίσι (από το 1963) Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ακολούθησε τηλεφώνημα του Αβέρωφ στον Καραμανλή και του ζήτησε την άμεση επιστροφή του στην Αθήνα. Ο Καραμανλής δέχθηκε αμέσως. Ακολούθησε τηλεφώνημα στον Κανελλόπουλο όπου του ανακοίνωσαν οτι δεν θα χρειαστούν πλέον τις υπηρεσίες του. Την 23η Ιουλίου ο Καραμανλής κατέβηκε τα σκαλιά του αεροπλάνου στο αεροδρόμιο του Ελληνικού με αέρα ηγέτη. Την επομένη ορκίστηκε Πρωθυπουργός. Το ημερολόγιο έγραφε 24 Ιουλίου 1974. Το καθεστώς Ιωαννίδη κατέρρευσε μπροστά στην αδυναμία του να αντιδράσει στην Τουρκική εισβολή. Οι σύντροφοι και η κυβέρνηση Ιωαννίδη παραιτήθηκαν σύσσωμοι αναγνωρίζοντας την αποτυχία τους στη διαχείριση της χώρας. Έτσι έπεσε η δικτατορία την Ελλάδα. Χωρίς εξεγέρσεις και λαϊκούς αγώνες. Απο γεγονότα που δεν συνέβησαν καν στην Ελλάδα. Έπεσε λόγω του Κυπριακού. Λόγω μιας μεγάλης στρατιωτικής ήττας.
Τι άποψη είχε για τη δικτατορία ο Καραμανλής;
Παρ οτι το πρόσωπό του έχει συνδεθεί με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ο ίδιος λίους μήνες αφού κατέλαβαν την εξουσία οι δικτάτορες, είχε κάνει σαφές οτι θεωρεί απαραίτητη την “επανάσταση” που θα καταργήσει το παλιό πολιτικό σύστημα. Με επιστολή του στις 8 Σεπτεμβρίου 1967, την οποία απέστειλε προς τον τότε αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο, γράφει ότι, «….το θέμα δεν είναι να επανέλθωμεν εις την ομαλότητα διά της αποτυχίας της επαναστάσεως, αλλά διά της επιτυχίας της. (…) Η επανάστασις, άπαξ και εγένετο, προσφέρει μίαν ευκαιρίαν ανασυντάξεως της ζωής του Έθνους. (…) Διότι δεν θα σημαίνη βέβαια αποκατάστασιν της ομαλότητος η επάνοδος εις την υφισταμένην προ του κινήματος κατάστασιν. Το τελευταίο δε αυτό έχει βαρύνουσαν σημασίαν, δεδομένου ότι συνιστά τον πυρήνα του προβλήματος…». (Εχει σημασία να αναφέρουμε οτι τα στελέχη και οι υποστηρικτές δικτατορίας, την αποκαλούσαν “επανάσταση”). Ο Καραμανλής έχει εκφράσει παρόμοιες απόψεις και μερικούς μήνες μετά, σε συνέντευξή του στη Γαλλική εφημερίδα “Le Monde” στις 29/11/1967: “Η 21η Απριλίου έγινεν διότι υπήρξαν κάποιοι φιλόδοξοι αξιωματικοί και διότι είχε χρεωκοπήσει η Δημοκρατία και η χώρα συνεκλονίζετο από άγρια πάθη κι εφέρετο προς εμφύλιον πόλεμον”. Κάποια χρόνια μετά, έφθασε σε σημείο να ζητά να γίνει μέρος του καθεστώτος ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Απέστειλε από το Παρίσι όπου ήταν εξόριστος δυο υπομνήματα στον Νικόλαο Μακαρέζο οπου υπέβαλε την πρόταση να τον διορίσει το στρατιωτικό καθεστώς Πρόεδρο της Δημοκρατίας και εκείνος με τη σειρά του θα υποστήριζε ως πρωθυπουργό τον Νικόλαο Μακαρέζο. Ο Καραμανλής έθετε ως μοναδικό όρο την απομάκρυνση του Παπαδόπουλου από την εξουσία, σημειώνοντας ότι πρέπει να τεθεί «εκτός πάσης αναμείξεως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος…», ενώ συμπλήρωνε ότι «…σε αυτό μπορεί να βοηθήσει και ο Δ. Ιωαννίδης…». Ο Καραμανλής λοιπόν, φέρεται να ήταν ένθερμος υποστηρικτής της δικτατορίας και να τη θεωρούσε ωφέλιμη για τη σωτηρία της χώρας. Αυτή του η στάση ήταν αποτέλεσμα της ρήξης που είχε με το Παλάτι και με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Ήθελε να συντριβούν οι πολιτικοί του αντίπαλοι και να φύγουν από το προσκήνιο, ακόμα και με τη βοήθεια μιάς δικτατορίας. Εν τέλει η δίψα του για πολιτικά αξιώματα τον έκανε να φτάσει στο σημείο να ζητά απεγνωσμένα να τον δεχθουν οι δικτάτορες στο επιτελείο τους. Αυτές του οι απόψεις εχουν επιμελώς αποσιωπηθεί. Τα χρόνια της μεταπολiτευσης καλλιεργήθηκε το προφίλ του δημοκρατικού ηγέτη που έδωσε μάχη κατά του καθεστώτος.
Πως ήταν ο πρώτος καιρός της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή;
Ο Καραμανλής παρότι πρέσβευε τον συντηριτισμό, έθεσε σε εφαρμογή πολλά από τα προοδευτικά μέτρα που ειχε εξαγγείλει ο Παπαδόπουλος αλλα λόγω της ανατροπής του, δεν είχε καταφέρει να εφαρμόσει πλήρως: Την νομιμοποίηση του ΚΚΕ, την αμνηστεία για ολους τους πολιτικούς κρατούμενους, την κατάργηση της λογοκρισίας και την καράργηση της βεβαίωσης κοινωνικών φρονημάτων. Λιγους μηνες μετά, αποκατέστησε και τις σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ δηλώνοντας: «…γεωγραφικώς, πολιτικώς και ιδεολογικώς η Ελλάς ανήκει εις την Δύσιν». Αυτό δεν ήρθε ως έκπληξη, καθώς οι σχέσεις του Καραμανλή με τις ΗΠΑ και την CIA ήταν διαχρονικά πολύ στενές. Στις 4 Οκτωβρίου 1974 ίδρυσε το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, εξελέγη ξανά πρωθυπουργός.
Ας παμε πάλι πίσω στα γεγονότα της εισβολής. Με την Κύπρο τι έγινε;
Μετά την πρώτη εισβολή στην Κύπρο (Αττίλας 1), ξεκίνησαν κάποιες διαβουλεύσεις στη Γενεύη μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου. Η Τουρκική πλευρά ζητούσε ομοσπονδιακή λύση και το 34% των εδαφών να ελέγχεται από τους Τουρκοκύπριους. Στις 14 Αυγούστου 1974 οι διαβουλεύσεις οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο και η Τουρκία αποχώρησε από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. 65 λεπτά μετά, η Τουρκία ξεκίνησε δεύτερη εισβολή στην Κύπρο που ονόμασε «Αττίλας ΙΙ». Η Τουρκία Δεν συνάντησε καμία αντίσταση και κατέλαβε το 36.2% του νησιού. 3.000 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν και 180.000 εκτοπίσθηκαν από τους τόπους τους αφήνοντας πίσω τα σπίτια και την περιουσία τους. 20.000 άνθρωποι εγκλωβίστηκαν στα κατεχόμενα ή αρνήθηκαν να αποχωρήσουν. Η κακομεταχείριση τους από τους κατακτητές οδήγησε τους περισσότερους σταδιακά να φύγουν. 1500 αιχμάλωτοι ακόμη αγνοούνται και το πιθανότερο σενάριο είναι να έχουν δολοφονηθεί από τον Τουρκικό στρατό και να βρίσκονται θαμμένοι εδώ και δεκαετίες σε ομαδικούς τάφους και κάποιοι ελάχιστοι να είναι ακόμα ζωντανοί και να παραμένουν αιχμάλωτοι. Το νησί μετά τον «Αττίλα ΙΙ», χωρίστηκε σε δύο διαφορετικές περιοχές. Την Τουρκοκυπριακή και την Ελληνοκυπριακή. Η διαίρεση αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα. Η διεθνής κοινότητα θεωρεί παράνομη την κατοχή των εδαφών και το μόνο κράτος που αναγνωρίζει τη νομιμότητα των κατεχόμενων εδαφών της Κύπρου, είναι η ίδια η Τουρκία. Η αναζήτηση λύσης για το Κυπριακό ζήτημα, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου χάθηκε επί πρωθυπουργίας Καραμανλή; Τι έκανε εκείνος για την εισβολή;
Δεν έκανε κάτι. Όταν γινόταν η εισβολή έδωσε μια συνέντευξη τύπου όπου ανέφερε:
’’Η ένοπλος αντιμετώπισις των Τούρκων εις Κύπρον καθίστατο αδύνατος λόγω αποστάσεως...”
Με λίγα λόγια έκρινε ότι η Κύπρος βρίσκεται πολύ μακριά για να ασχοληθεί. Αυτό ήταν καταστροφικό για την Κύπρο, καθώς δεν είχε (ουτε απέκτησε ποτέ) δική της πολεμική αεροπορία. Κατα συνέπεια δεν είχε τρόπο να αμυνθεί αποτελεσματικα ενάντια στους εισβολείς χωρίς την Ελληνική συμβολή. Η στάση του αυτή, δημιούργησε αλγεινή εντύπωση σε Έλληνες και Κύπριους και στιγμάτισε αρνητικά όλη την πολιτική σταδιοδρομία του Καραμανλή.
Ο Μακάριος επέστρεψε;
4,5 μήνες μετά τη φυγή του στο εξωτερικό, επέστρεψε στην Κύπρο οπού συνέχισε να εκτελεί τα καθήκοντα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι τον θάνατό του από φυσικά αίτια τον Αύγουστο του 1977.
Πως αντιμετώπισε ο Καραμανλής τον Παπαδόπουλο και τον Ιωαννίδη μετά την πτώση της δικτατορίας;
Ο Καραμανλής τον πρώτο καιρό δεν ασχολήθηκε καθόλου μαζί τους. Δεν τους ενόχλησε, ουτε εγινε κάποια συζήτηση για να βρεθουν ενώπιον κάποιου δικαστηρίου. Όλοι τους ήταν ελεύθεροι (εκτός από τον Παπαδόπουλο που βρισκόταν σε κατ οικον περιορορισμό στο Λαγονήσι από τότε που ανετράπη από τον Ιωαννίδη). Η αδιαφορία του Καραμανλή έπαψε όταν διέρρευσε η πληροφορία ότι ο Παπαδόπουλος είχε αποφασίσει την κάθοδό του στις επερχόμενες εκλογές. Μάλιστα μεταδόθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1974 από το πρακτορείο «Reuters». Λίγες ημέρες αργότερα, το πρακτορείο ειδήσεων B.B.C. μετέδωσε ότι ο Παπαδόπουλος ιδρύει κόμμα. Ο Καραμανλής κατελήφθη από πανικό και την επομένη ημέρα έστειλε τον υποστράτηγο Νικόλαο Πορρικό στο Λαγονήσι να βρεί τον Παπαδόπουλο στον οποίο μετέφερε την οδηγία του Καραμανλή: “Να μείνετε μακριά από οποιαδήποτε πολιτική ανάμειξη που θα εκδηλώθεί είτε με τη μορφή δηλώσεων, είτε με τη μορφή της συμμετοχής στην εκλογική αναμέτρηση της 17ης Νοεμβρίου 1974, με τη δημιουργία πολιτικού φορέα.” Ο Πορικός στον κυβερνητικό εκβιασμό εισέπραξε την αρνητική απάντηση του Παπαδόπουλου, ο οποίος του είπε: «Πείτε του κ. Καραμανλή ότι τις αποφάσεις τις λαμβάνω μόνος μου! …Θα κάμω ό,τι η συνείδησίς μου μού επιβάλη, διά το καλόν της Πατρίδος μου», καθώς είχε ήδη αποφασίσει την πολιτική εμπλοκή του. Ταυτόχρονα απαγορεύτηκε στον Παπαδόπουλο οποιαδήποτε επαφή του με οποιοδήποτε πρόσωπο, εντός ή εκτός της κατοικίας του στο Λαγονήσι οπου κρατούνταν, ακόμη και να παραλαμβάνει ή να αποστέλλει επιστολές και κάθε είδους σημειώματα, ενώ διακόπηκε η τηλεφωνική επικοινωνία της κατοικίας με τον «έξω κόσμο». Ο Γεώργιος Κάρτερ γράφει σχετικά: «Μέσα στα επτά περίπου χρόνια που εκυβέρνησε την Ελλάδα ο Γ. Παπαδόπουλος, πέτυχε να αναγνωρισθεί από μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας ως ο νέος ηγέτης που θα μπορούσε να διεκδικήσει στο μέλλον την ηγεσία της Δεξιάς –κι όχι μόνον– στον εκλογικό στίβο. Η ανατροπή του εμείωσε το ποσοστό αυτό των Παπαδοπουλικών, αλλά δεν το εκμηδένισε. Ένα ποσοστό τουλάχιστον 20% του εκλογικού σώματος εξακολουθούσε και μετά την επάνοδο του Καραμανλή να προσβλέπει στον Γ. Παπαδόπουλο. Επομένως, αν ο Γ. Παπαδόπουλος επολιτεύετο, σε καμιά περίπτωση ο Καραμανλής δεν θα μπορούσε να συγκεντρώσει το 54% του εκλογικού σώματος που κατέστησε πανίσχυρη την κυβέρνησή του. Η απόφαση λοιπόν του Παπαδόπουλου να ιδρύσει κόμμα υπό την ηγεσία του, θα αποδυνάμωνε εξοντωτικά την εκλογική βάση του Καραμανλή, αλλά και θα οδηγούσε σε διάσπαση την παράταξη της Δεξιάς. Αιφνιδίως, η Δεξιά είχε αποκτήσει και δεύτερο ηγέτη, δοκιμασμένο στην άσκηση της εξουσίας. Για τον Καραμανλή λοιπόν ο κίνδυνος Παπαδόπουλου έπρεπε να εκλείψει…». Ο Καραμανλής βρισκόταν σε μεγάλη αναταραχή γιατί κινδύνευε η μέχρι πρότεινος βέβαιη παντοδυναμία του στις επερχόμενες εκλογές. Ακολούθησαν κάποιες κινήσεις πανικού από τον Καραμανλή ωστε να “ξεφορτωθει” τον Παπαδόπουλο. Αρχικά μέσω του Υπουργού Δημοσίας Τάξεως Σόλων Γκίκα, πρότεινε στον Παπαδόπουλο και στους συνεργάτες του να εξοριστούν οικειοθελώς στο εξωτερικό. Ο Γκίκας παρέδωσε διαβατήρια στον Παπαδόπουλο και τους συνεργάτες του, τα οποία τους παρείχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν ελεύθερα στο εξωτερικό, προκειμένου να εγκαταλείψουν την Ελλάδα με όλα τα έξοδα πληρωμένα επ αόριστον. Όπως γράφει ο Στυλιανός Παττακός: «..Όσοι θα τα εδέχοντο, θα ελάμβανον: Εισιτήριον δια χώραν της αρεσκείας του έκαστος μετά της οικογενείας του, την δαπάνην του ταξιδίου και την διαβεβαίωσιν ότι θα ανελαμβάνετο υπό της Κυβερνήσεως η δαπάνη διαβιώσεώς του εις το εξωτερικόν..». Ωστόσο κανείς από τους δικτάτορες δεν αποδέχθηκε την δωροδοκία αυτή και παρέμειναν στην Ελλάδα. Η επόμενη κίνηση του Καραμανλή ήταν πιό δραστική. Ο Καραμανλής ήθελε να εξουδετερώσει διαπαντός τους πολιτικούς του αντιπάλους και αυτο θα το κατάφερνε μόνο αν οι δικτάτορες φυλακίζονταν. Όμως υπήρχε το εμποδιο της αμνηστείας. Η κυβέρνηση Καραμανλή είχε θεσπίσει ένα νομοθετικό διάταγμα βάσει του οποίου χορηγούσε αμνηστεία σε όλους τους πολιτικούς κρατούμενους για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο διάστημα της δικτατορίας. Έτσι κατέστη δυνατή η απελευθέρωση όλων των αντιπάλων του καθεστώτος που βρίσκονταν φυλακισμένοι. Ωστόσο η διαταγή αυτή δεν εξαιρούσε τους πραξικοπηματίες, με αποτέλεσμα να μένουν ελεύθεροι. Ο Καραμανλής διέταξε την επανεξέταση του διατάγματος και τελικά στις 3 Οκτωβρίου 1974 οι δικτάτορες εξαιρέθηκαν από την αμνήστευση, ανοίγοντας το δρόμο για οποιονδήποτε πολίτη το επιθυμούσε να καταθέσει μήνυση εναντίον τους. Στις 6 το πρωί της 23ης Οκτωβρίου 1974, με μια στρατιωτικού τύπου επιχείρηση, ο Παπαδόπουλος και οι Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος, Ιωάννης Λαδάς και Μιχαήλ Ρουφογάλης συνελήφθησαν, δίχως την έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας ή δικαστικής αποφάσεως και χωρίς απολύτως καμία νομική δικαιολογία. Εκτοπίστηκαν αυθημερόν και κρατήθηκαν αιχμάλωτοι για τρεις μήνες στο νησί της Κέας στο ξενοδοχείο «Καθραία». Σύμφωνα με το σκεπτικό της αποφάσεως, «Προκαλούν ανησυχία και δημιουργούν τας προϋποθέσεις διαταράξεως της ησυχίας και της γαλήνης του λαού…». Εν τω μεταξύ στην Αθήνα την αρχή στις διώξεις των καθεστωτικών την έκανε ο ποινικολόγος Αλέξανδρος Λυκουρέζος που μαζί με συναδέλφους του μήνυσαν τους δικτάτορες. Οι μηνυτές υποστήριξαν ότι υπέστησαν αστική ζημία, καθώς εξ αιτίας της δικτατορίας παρεμποδίστηκε η επαγγελματική τους ανέλιξη. Με αυτή την ασήμαντη αφορμή ξεκίνησε η δίκη των πραξικοπηματιών. Η κατηγορία: Εσχάτη προδοσία. Ο Παπαδόπουλος βλέποντας οτι ο Καραμανλής τον φοβάται και θέλει να τον εξαλείψει, είχε κάνει τις εξής δηλώσεις:
«Η Επανάστασις είναι πλέον παρελθόν. Το επιτελεσθέν, όμως, υπ’ αυτής έργον, ζει εις την μνήμην όλων των Ελλήνων, και ως μέτρον συγκρίσεως προκαλεί μόνιμον φόβον των κυβερνώντων και των φιλοδοξούντων να κυβερνήσουν την χώραν, οι οποίοι απεφάσισαν και ωργάνωσαν την εξόντωσίν μας, ως πολιτικών αντιπάλων των. Προς τούτο, εξαπέλυσαν εναντίον μας και εναντίον των συνεργατών μας, πρωτοφανές κύμα ύβρεων, χλευασμών, χυδαιοτήτων και συκοφαντιών, όμοιον του οποίου, ουδέποτε άλλοτε έπληξε υποδίκους εις την χώραν αυτήν. Παρά τας σκληράς δοκιμασίας εις τας οποίας υποβάλλομαι και τας πικρίας τας οποίας καθημερινώς γεύομαι αγογγύστως, διατηρώ ακλόνητον την πίστην μου, ότι ο ιστορικός του μέλλοντος και ο Ελληνικός λαός, θ’ αναγνωρίσουν ότι ολόκληρον τον βίον μου ηνάλωσα εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος μου»
Το καλοκαίρι του 1975, ο Παπαδόπουλος και ο Ιωαννίδης δικάστηκαν μαζί με άλλους 30 κατηγορούμενους. Η διαδικασία βασίστηκε σε καταπάτηση όλων των νομικών δικαιωμάτων των κατηγορουμένων σε εγχώριο και διεθνές δίκαιο. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Ψήφισμα, παραβαίνοντας κάθε έννοια δικαίου και λογικής, χαρακτήριζε μια επανάσταση που επικράτησε για επτά χρόνια, ως «πραξικόπημα το οποίο ουδέποτε επικράτησε» και διακηρύσσει ότι δήθεν «η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη». Δηλαδή είδαμε το οξύμωρο, οι νομοθέτες να υποστηρίζουν οτι ποτέ δεν έπεσε η δημοκρατία στην Ελλάδα και δεν ειχαμε δικτατορικό καθεστώς. Αυτο το νομικό τερτίπι έγινε για να παρακάμψουν το άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικος που τιμωρείται μόνον όταν… «Ο αποπειρώμενος να μεταβάλη το πολίτευμα του κράτους», δηλαδή τιμωρείται μόνο τυχόν αποτυχημένη απόπειρα Επαναστάσεως. και «Επανάσταση επικρατήσασα δημιουργεί δίκαιον». Για να παρακάμψουν λοιπόν αυτό το εμπόδιο, αρνήθηκαν ότι επι επτά χρόνια είχαμε δικτατορία. Ενδεικτικό είναι ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ο αρχικός μηνυτής των πραξικοπηματιών, δεκατρία χρόνια αργότερα τάχθηκε εγγράφως, δημόσια και απολύτως ξεκάθαρα υπέρ της αποφυλακίσεως του Παπαδόπουλου, καθώς υποστήριξε ότι η καταδίκη αυτου και των συνεργατών του υπήρξε παράνομη. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ευστάθιος Μπλέτσας, σχολιάζει: «Οι ισχύοντες νόμοι απετέλουν εμπόδιον δια την εις δίκην παραπομπήν και καταδίκην των πρωταιτίων της 21ης Απριλίου 1967 και δια τούτο, επί τω σκοπώ να επιτύχωμεν την παραπομπήν αυτών εις δίκην και την καταδίκην των υπό της Δικαιοσύνης, εθεσπίσαμε συνταγματικής ισχύος διατάξεις, δια των οποίων παραμερίσαμε τα νομοθετικά εμπόδια και καταστήσαμε τους δικαστάς τυφλά όργανα των έναντι των ειρημένων εκδικητικών διαθέσεων του πολιτικού κόσμου της χώρας. Η καταδίκη των πρωταιτίων της μεταβολής της 21ης Απριλίου 1967 είναι αποκλειστικόν έργον των υπό του Κ. Καραμανλήν και επιτευχθέν δια της καταρρακώσεως του Συντάγματος, πάσης αρχής δικαίου και ηθικής και του μέσω τούτων, βιασμού των δικαστών, οι οποίοι δεν ετόλμησαν να ορθώσουν το ανάστημά των έναντι των καταλυτικών της Δικαιοσύνης, πράξεων της Κυβερνήσεως». Με λίγα λόγια ο Καραμανλής παρέκαμψε, παραποίησε και δημιούργησε νόμους καθ οπως τον βόλευε ωστε να επιτύχει το στόχο του: Να φυλακίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Τα κίνητρά του δεν είχαν να κάνουν με απόδοση δικαιοσύνης και δημοκρατικές ευαισθησίες, αλλα με την ανεμπόδιστη εξέλιξη της πολιτική του καριέρας. Οι δικηγόροι υπεράσπισης των πραξικοπηματιών παραιτήθηκαν όλοι, διαμαρτυρόμενοι οτι η έδρα έχει πάρει απόφαση για ενοχή των κατηγορουμένων πριν ακομη αρχίσει η δίκη. Η δίκη-φάρσα είχε σαν αποτέλεσμα ο Ιωαννίδης να καταδικάστεί σε 7 φορές ισόβια και ο Παπαδόπουλος σε 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια. Χαρακτηριστικό είναι ότι στον ένα μήνα που διήρκεσε η δίκη, ο Παπαδόπουλος και ο Ιωαννίδης δεν αντάλλαξαν ούτε ένα βλέμμα. Έγιναν εξονυχιστικοί έλεγχοι στα περιουσιακά στοιχεία των δικτατόρων για να διαπιστωθεί αν έγινε διασπάθιση δημοσίου χρήματος και/ή παράνομος πλουτισμός. Εν τέλει δεν βρέθηκε τίποτα επιλήψιμο. Μάλιστα οι δικτάτορες διέθεταν πενιχρά περιουσιακά στοιχεία και πέθαναν φτωχοί. Ο Παπαδόπουλος υπερασπιζόμενος την αθωότητά του αρνήθηκε να κάνει χρήση των νομικών του δικαιωμάτων για αποφυλάκιση και πέθανε στη φυλακή το 1999. Ο Ιωαννίδης αρνήθηκε κι εκείνος σθεναρά να ζητήσει απονομή χάριτος από την Ελληνική Πολιτεία και δεν υπέβαλλε ποτέ αίτηση αποφυλάκισης παρ’ ότι δικαιούνταν λόγω ηλικίας να αφεθεί ελεύθερος. Μέχρι την τελευταία στιγμή δήλωνε ότι οι Αμερικάνοι τον ξεγέλασαν. Πέθανε τον Αύγουστο του 2010 από θερμοπληξία σε ηλικία 87 ετών. Για να είμαστε δίκαιοι απένατι στον Ιωαννίδη, είναι απαραίτητο να συμπληρώσουμε οτι εν μέρει ευσταθούσαν οσα ισχυριζόταν. Μεσα απο απόρρητα έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ που αποχαρακτηρίστικαν πρόσφατα, αποκαλύπτεται οτι οι ΗΠΑ και ο Henry Kissinger είχαν προβλέψει την επερχόμενη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και μάλιστα επεδίωκαν την κατοχή της:
Secretary Kissinger: It is against our interests to have the Greeks in Cyprus. A strong Turkish presence would be highly desirable.
Mr. Ingersoll: We can probably rely on the Turks to keep reinforcing
Στις 13 Αυγούστου 1974, σε μιά άλλη συνομιλία, αυτή τη φορά με τον Αμερικανό Πρωθυπουργό Henry Ford, o Kissinger δηλώνει οτι σε ενδεχόμενο πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να πάρουν το μέρος της Τουρκίας.
Ο Henry Kissinger που είναι ακόμα εν ζωή (100 ετών) και πραγματοποιεί μέχρι σήμερα διαλέξεις για γεωστρατηγικά ζητήματα, δεν παραδέχθηκε ποτέ οτι είχε πολιτική ευθύνη για την εισβολή στην Κύπρο.
Πότε καθιερώθηκε να γιορτάζουμε την επέτειο του Πολυτεχνείου;
Τους επίσημους εορτασμούς τους ξεκίνησε το νεοεκλεγέν ΠΑΣΟΚ το 1981. Το ΠΑΣΟΚ έκανε μια μακροχρόνια προσπάθεια να φανεί ως συνεχιστής της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και κατά μεγάλο μέρος δημιούργησε και συντήρησε πολλούς μύθους γύρω από αυτό. Έτσι κατάφερε να δώσει αξία στην πολιτική του υπόσταση. Η Εξέγερση του πολυτεχνείου δηλαδή εργαλειοποιήθηκε με σκοπό την πολιτική εξέλιξη.
Αφού το Πολυτεχνείο έφερε μια χειρότερη δικτατορία που είχε σαν αποτέλεσμα την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, γιατί το γιορτάζουμε;
Αυτό είναι ένα Ελληνικό παράδοξο. Γιορτάζουμε τη 17η Νοεμβρίου 1973 που οδήγησε σε αλλεπάλληλες τραγωδίες, αντί να γιορτάζουμε την 24η Ιουλίου 1974 που έπεσε η δικτατορία και αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα για τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα που πλέον είναι προσβάσιμα σε όλους. Πολλοί Έλληνες που σε κάποια φάση της ζωής τους έρχονται αντιμέτωποι με το παραπάνω χρονικό, αδυνατούν να αποδεχθούν ότι όσα πίστευαν μια ζωή ήταν μια παραποιημένη εκδοχή της ιστορίας. Είναι αναμενόμενο, αφού τα χρόνια της μεταπολίτευσης έχει γίνει από το πολιτικό καθεστώς μια συστηματική αλλοίωση των παραπάνω ιστορικών στοιχείων με σκοπό τη δημιουργία του μύθου της λαϊκής εξέγερσης που μέσα από τη θυσία και το αίμα των φοιτητών, οδήγησε την Ελλάδα στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Όλο αυτό το αφήγημα είχε ιδιοτελείς σκοπούς με πολιτικά οφέλη. Μιά ανηλεής καπήλευση της εξέγερσης για ψηφοθηρικούς λόγους. Δυστυχώς όταν ένας μύθος επαναλαμβάνεται, κάποια στιγμή θα πάψει να είναι μύθος και θα αντικαταστήσει την αλήθεια. Μήπως όμως είναι καλύτερα να πιστεύουμε σε μύθους με λαϊκούς ήρωες, φλογερούς επαναστάτες και εμπνευσμένους ηγέτες που μας αναπτερώνουν το ηθικό;
Ελπίζουμε αυτή η συμπυκνωμένη παράθεση των γεγονότων γύρω από το Πολυτεχνείο να ήταν ωφέλιμη. Ο ρόλος μας δεν είναι να πούμε την άποψή μας για το ποιός έφταιξε για ό,τι έγινε. Ο καθένας θα βγάλει τα συμπεράσματά του. Οφείλουμε να θαυμάσουμε το σθένος των εξεγερμένων φοιτητών. Ωστόσο οι φοιτητές αυτοί δημιούργησαν άθελά τους αλυσιδωτές αντιδράσεις που τελικά οδήγησαν στην εισβολή στην Κύπρο. Σίγουρα η εξέγερση στο Πολυτεχνείο άλλαξε τον ρου της ιστορίας. Ίσως η πορεία της Ελλάδας να ήταν εντελώς διαφορετική αν είχε προλάβει να γίνει η μετάβαση στη Δημοκρατία που ετοίμαζε ο Παπαδόπουλος. Ίσως και όχι. Δεν θα μάθουμε ποτέ. Οφείλουμε όμως να γνωρίζουμε την ιστορία μας ώστε να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Άλλωστε όπως λέει και το ρητό «Ο λαός που δεν ξέρει την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει»._
