Το έργο του Γεωργίου Ρούσσου που έγινε θεατρική επιτυχία, τηλεοπτικό σήριαλ και δίσκος με τραγούδια του Θεοδωράκη
Ακόμα κι αν ακυρώθηκαν οι μαθητικές παρελάσεις εξαιτίας της πανδημίας, ακόμα κι αν καταργηθούν διαπαντός όλες οι παρελάσεις και οι σχολικές γιορτές, τα κανάλια δεν θα σταματήσουν ποτέ να προβάλλουν την «Μαντώ Μαυρογένους» την 25η Μαρτίου. Σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη και σενάριο δικό του και του Νίκου Καμπάνη, η ταινία προβλήθηκε στους κινηματογράφους το 1971 με την Τζένη Καρέζη στον ομώνυμο ρόλο και τον Πέτρο Φυσσούν στο ρόλο του Δημήτριου Υψηλάντη. Παρότι δεν αποφεύγονται οι ιστορικές ανακρίβειες και το σενάριο εστιάζει, για ευνόητους εμπορικούς λόγους, στην ερωτική ιστορία της ηρωίδας με τον Υψηλάντη, η ταινία περιλαμβάνει αρκετές συγκινητικές σκηνές, ντυμένες ιδανικά με τα μουσικά θέματα του Κώστα Καπνίση. Η Καρέζη δεν ήταν, ωστόσο, η μοναδική ηθοποιός που ενσάρκωσε την ηρωίδα της επανάστασης.
Τη σεζόν 1959-1960 ανέβηκε στο θέατρο «Ακροπόλ» το έργο του Γεωργίου Ρούσσου «Μαντώ Μαυρογένους-Προδομένος λαός», σε σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη, με τη Μαίρη Αρώνη στον ομώνυμο ρόλο και τον Ανδρέα Μπάρκουλη στο ρόλο του Υψηλάντη. Το έργο του Ρούσσου δεν περιορίζεται στη ζωή της πρωταγωνίστριας, εξιστορώντας ουσιαστικά όλο το έπος του ’21, όπως πληροφορούμαστε κι απ’ τη διανομή των ρόλων, με τον Τζαβαλά Καρούσο να υποδύεται το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τη Λίλη Παπαγιάννη τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα.
Μετά την πτώση της χούντας, η Αλίκη Βουγιουκλάκη αφουγκράζεται τον παλμό της εποχής κι ανεβάζει το έργο του Ρούσσου στο θέατρο «Αλίκη». Τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει και πάλι ο Μιχαηλίδης, ενώ τον Κολοκοτρώνη ενσαρκώνει ο Μάνος Κατράκης και τη μουσική υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης, αμφότερα ταυτισμένοι με τους αγώνες της αριστεράς. Για το ρόλο του Υψηλάντη επιλέχθηκε ο Νικήτας Τσακίρογλου. Αν και η «Εθνική Σταρ» δεν απαρνήθηκε την ξανθιά της κόμη ούτε γι’ αυτό το ρόλο, όπως μας πληροφορούν οι φωτογραφίες που διασώζονται, οι κριτικές ήταν πολύ καλές και η παράσταση αποτέλεσε μια μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Το 1974 τα τραγούδια του «Προδομένου λαού» κυκλοφόρησαν σε δίσκο. Τους στίχους υπογράφει ο Βαγγέλης Γκούφας και μπροστά στο μικρόφωνο βρίσκονται η Χάρις Αλεξίου, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Κώστας Σμοκοβίτης, ενώ το «Νερό της βροχής» ερμηνεύει η Βουγιουκλάκη και το «Ελάτε μ’ έναν πόθο» ο Κατράκης. Παρότι η συνύπαρξη των τριών τραγουδιστών σ’ ένα έργο με τραγούδια του Μίκη θα μπορούσε ν’ αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη, όπως και το γεγονός πως βλέπουμε τον Κατράκη σε ρόλο τραγουδιστή και την Αλίκη σ’ ένα στιβαρό κομμάτι που δεν έχει καμία σχέση με τις κινηματογραφικές της επιτυχίες, εδώ ο συνθέτης ακολουθεί τη γνωστή του μανιέρα, με εμβατήρια και λαϊκές ορχήστρες. Έτσι, το όποιο ενδιαφέρον του δίσκου εξαντλείται μετά το πρώτο ξάφνιασμα, με τον «Προδομένο λαό» να εντάσσεται πλέον στους πιο ξεχασμένους κι αδιάφορους δίσκους του μεγάλου συνθέτη.
Το 1987 η Βουγιουκλάκη αναμετριέται ξανά με το έργο του Ρούσσου, αυτή τη φορά μέσα απ’ το ραδιόφωνο. Η «Μαντώ Μαυρογένους» μεταδόθηκε από την εκπομπή του Πρώτου Προγράμματος, «Μικρή Αυλαία», και αποτελεί την τελευταία ηχογράφηση της «Εθνικής Σταρ» στην ελληνική ραδιοφωνία. Η σκηνοθεσία έγινε από το Γιώργο Μεσσάλα, ο Τσακίρογλου παρέμεινε στο ρόλο του Υψηλάντη, και συμμετείχαν ηθοποιοί κυρίως της νεότερης γενιάς, όπως ο Μιχάλης Μητρούσης, ο Τάσος Χαλκιάς, ο Θάνος Καληώρας κ.ά. Με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από το θάνατο της πρωταγωνίστριας, ολόκληρο το έργο μεταδόθηκε το 2016 από το Τρίτο Πρόγραμμα και πλέον μπορεί κανείς να το βρει εύκολα στο διαδίκτυο.
Τέσσερα χρόνια πριν τη ραδιοφωνική του μετάδοση, το έργο του Ρούσσου διασκευάστηκε για την τηλεόραση και προβλήθηκε από την ΕΡΤ-1 σε σκηνοθεσία Σταμάτη Χονδρογιάννη. Τη Μαυρογένους ενσάρκωσε η Κάτια Δανδουλάκη και τον Υψηλάντη ο Νίκος Γαλανός, έχοντας στο πλευρό τους μια πλειάδα αγαπημένων ηθοποιών, όπως ο Σταύρος Ξενίδης, ο Γιάννης Βόγλης, η Καίτη Λαμπροπούλου, ο Τίμος Περλέγκας κ.ά. Η σειρά αφηγείται τα νεανικά χρόνια της ηρωίδας στην Τεργέστη το 1815, εξιστορώντας, παράλληλα, τις προσπάθειες σύστασης της Φιλικής Εταιρίας, και τις συμπαιγνίες των ξένων διπλωματών. Δυστυχώς δεν σημείωσε επιτυχία, με αποτέλεσμα να ολοκληρωθεί σε μόλις δώδεκα επεισόδια, με το τελευταίο επεισόδιο ν’ αναφέρεται στην απόφαση των προεστών για την έναρξη της επανάστασης.
Η αποτυχία της σειράς πιθανότατα οφείλεται στο ότι γυρίστηκε με καθαρά θεατρικούς όρους, περιλαμβάνοντας μεγάλης διάρκειας σκηνές σε εσωτερικούς χώρους, με τα πιο ενδιαφέροντα γεγονότα, όπως οι πανηγυρισμοί του πλήθους για την πτώση του Ναπολέοντα, να εκτυλίσσονται εκτός σκηνής, ή μάλλον εκτός οθόνης, και τους πρωταγωνιστές να συζητούν γι’ αυτά ή, στην καλύτερη περίπτωση, να τα παρακολουθούν από τα παράθυρα των σπιτιών τους. Για το λόγο αυτό για πάρα πολλά χρόνια θεωρούνταν χαμένη, έως το 2015 που ξαναπροβλήθηκε. Έκτοτε, εντάχθηκε στην ταινιοθήκη της κρατικής τηλεόρασης κι άρχισε να προβάλλεται ξανά και ξανά σ’ επανάληψη.
Από τη δεκαετία του ’90 και μετά τα τηλεοπτικά κανάλια ακολούθησαν έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο, παρουσιάζοντας ελάχιστες σειρές εποχής, ενώ στις θεατρικές σκηνές ανεβαίνουν σπανίως ιστορικά έργα. Ωστόσο, η τεράστια επιτυχία των «Άγριων μελισσών» και η αναβίωση παλιών ελληνικών ταινιών στο σανίδι, που έχει γίνει πλέον μόδα, ίσως φέρουν ξανά την Μαντώ Μαυρογένους ενώπιον του κοινού. Είτε μέσα από το κείμενο του Γεωργίου Ρούσσου είτε μέσα από ένα καινούριο έργο…
