Η πρακτική του βαψίματος των αυγών κατά την πασχαλινή περίοδο αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης. Συνδέεται άμεσα με το νόημα της Ανάστασης και της άνοιξης, αλλά έχει επίσης ιστορικές και λαογραφικές διαστάσεις που ξεκινούν από την αρχαιότητα και φτάνουν έως τις μέρες μας.
Το αυγό ως σύμβολο
Το αυγό είναι από τα αρχαιότερα σύμβολα αναγέννησης και ζωής, καθώς εμπεριέχει μέσα του την αρχή μιας νέας ύπαρξης. Σύμφωνα με διάφορες εθνογραφικές πηγές, αυγά αντάλλασσαν ήδη από την αρχαία Αίγυπτο και Περσία κατά την εαρινή ισημερία, γιορτάζοντας τον κύκλο της φύσης και την ανανέωση. Η συμβολική τους χρήση πέρασε αργότερα και στις παγανιστικές γιορτές της άνοιξης στην Ευρώπη.
Η σύνδεση με την ορθόδοξη παράδοση
Η χριστιανική προσέγγιση στο αυγό ως σύμβολο Ανάστασης ενσωματώθηκε σταδιακά στη λατρευτική πρακτική της Μεγάλης Εβδομάδας. Τα κόκκινα αυγά συγκεκριμένα, συμβολίζουν το αίμα και τη θυσία του Χριστού. Το αυγό παραμένει σφραγισμένο μέχρι να «σπάσει», όπως συμβολικά σπάει και ο τάφος.
Θρύλοι και παραδόσεις
Μία γνωστή αφήγηση θέλει τη Μαρία Μαγδαληνή να προσφέρει αυγά στον Αυτοκράτορα της Ρώμης, λέγοντας «Χριστός Ανέστη». Όταν εκείνος της απάντησε με σκεπτικισμό, ένα αυγό που βρισκόταν στο τραπέζι βάφτηκε κατακόκκινο μπροστά στα μάτια του. Μία άλλη ερμηνεία θέλει την Παναγία να προσφέρει αυγά στους φρουρούς του Ιησού και αυτά να βάφονται κόκκινα από τα δάκρυά της.
Η Μεγάλη Πέμπτη και η καθιερωμένη μέρα βαφής
Το βάψιμο των αυγών συνηθίζεται τη Μεγάλη Πέμπτη, προς τιμήν των Παθών του Χριστού. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, το έθιμο συνδέεται με την κοκκινόχρωμη απόδοση της ημέρας — εξού και η ονομασία Κοκκινοπέφτη. Σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, μετά το βάψιμο κρεμούν κόκκινα πανιά στα παράθυρα για αποτροπή του κακού ματιού. Στην Κέρκυρα, συνηθίζεται να βάφονται 12 αυγά — ένα για κάθε Ευαγγέλιο — με φυσικά υλικά όπως παντζάρια, φλούδες κρεμμυδιού ή ακόμα και φύκια.
Το τσούγκρισμα των αυγών
Το τσούγκρισμα των αυγών την Κυριακή του Πάσχα, πέρα από παιγνιώδη διάσταση, έχει βαθύ συμβολισμό. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, ξεκίνησε στη Βόρεια Αγγλία, ενώ άλλες αναφορές το συνδέουν με τη βυζαντινή αυλή του Μ. Κωνσταντίνου. Το σπάσιμο του αυγού λειτουργεί ως σύμβολο της Ανάστασης, της ζωής που αναδύεται από τον θάνατο, όπως το πτηνό σπάει το τσόφλι για να γεννηθεί.
Το «ευλογημένο αυγό»
Σε πολλές αγροτικές κοινωνίες, το πρώτο κόκκινο αυγό που βάφεται δεν τσουγκρίζεται. Λέγεται πως είναι της Παναγίας και φυλάσσεται στο σπίτι μέχρι το επόμενο Πάσχα. Σε ορισμένες περιοχές, θάβεται στο χωράφι για να φέρει καλή σοδειά, συνεχίζοντας τη λειτουργία του ως ευετηρικό σύμβολο.
