Η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Απριλίου. Με αυτή την αφορμή όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι θα είναι ανοικτοί στο κοινό την Κυριακή 18 Απριλίου.
Η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών, είναι ένας θεσμός που μετράει 38 έτη από την καθιέρωσή του και αποτελεί πρωτοβουλία του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών – ICOMOS, που προτάθηκε κατά τη Γενική Συνέλευσή του στην Τυνησία, το 1982.
Ακολούθως, εγκρίθηκε με σχετικό ψήφισμα της UNESCO, το 1983, κατά την 22η Γενική της Συνέλευση, με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και της πολιτείας για τα πολιτιστικά αγαθά, υλικά και άυλα αλλά και για την ένταξή τους στη σύγχρονη κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Έκτοτε, επιλέγεται κάθε χρόνο από το διεθνές ICOMOS ένας κοινός θεματικός άξονας εορτασμού, ενίοτε εμπνευσμένος από την πολιτιστική επικαιρότητα, με βάση τον οποίο οργανώνονται σε εθνικό επίπεδο δράσεις ανάλογα με το πολιτιστικό απόθεμα της κάθε χώρας.
Σύνθετο Παρελθόν. Πολύμορφο Μέλλον
Το θέμα που επιλέχθηκε για το έτος 2021 έχει τίτλο «Σύνθετο Παρελθόν. Πολύμορφο Μέλλον» (Complex Past: Diverse Futures) και αναφέρεται στην ανάγκη αμερόληπτης προσέγγισης και ερμηνείας του παρελθόντος και στην ισότιμη προσέγγιση όλων των επιτευγμάτων της ανθρώπινης δημιουργίας. Σχετίζεται, επίσης, με την πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών «Δράση Δεκαετίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη», στο πλαίσιο της οποίας προωθούνται θέματα πολιτιστικής και κοινωνικής ποικιλομορφίας και ισότητας δικαιωμάτων των φύλων.
Το εγχείρημα της συντήρησης και διασφάλισης της πολιτιστικής κληρονομιάς απαιτεί κριτική εξέταση του παρελθόντος, προκειμένου αυτό να αποτελέσει πηγή γνώσης για το σχεδιασμό αλλά και την πρόβλεψη του μέλλοντος. Σήμερα θεωρούνται, πλέον, ξεπερασμένες οι συζητήσεις και οι τάσεις για στοχευμένη λήθη και μνημονική εξάλειψη συγκεκριμένων αφηγημάτων του παρελθόντος, καθώς, επίσης, και η προνομιακή παρουσίαση κάποιων ιστορικών αφηγήσεων έναντι άλλων. Η αντιμετώπιση των αμφισβητούμενων ιστοριών, κατά συνέπεια, προϋποθέτει ενδελεχή έρευνα και εξαντλητικό διάλογο, αποφεύγοντας μεροληπτικές ερμηνείες του παρελθόντος.
Στη Σύμβαση Παγκόσμιας Κληρονομιάς (1972) αναφέρεται ότι «… η υποβάθμιση ή εξαφάνιση οποιουδήποτε στοιχείου της πολιτιστικής ή φυσικής κληρονομιάς καθιστά πτωχότερη την κληρονομιά όλων των εθνών του κόσμου …». Ωστόσο, εξακολουθεί να παρατηρείται ανισορροπία στην αναγνώριση, την ερμηνεία και, κατά συνέπεια, στη συντήρηση και διαφύλαξη των διάφορων εκφάνσεων και μορφών της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Με αφορμή το φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών, το ICOMOS απευθύνει πρόσκληση για την προώθηση ανάλογων ζητημάτων, την υιοθέτηση αμερόληπτων και τεκμηριωμένων προσεγγίσεων των διαφορετικών ιστορικών και πολιτισμικών αφηγημάτων και την εφαρμογή συμμετοχικών διαδικασιών για την αναγνώριση και αποδοχή της πολιτισμικής πολυμορφίας και πολυφωνίας.